Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN là một nhiệm vụ quan trọng được Hội nghị lần thứ 6, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII xác định thông qua Nghị quyết 27-NQ/TW. Các mục tiêu và giải pháp của nghị quyết khi được quán triệt, thực thi chắc chắn sẽ thúc đẩy công cuộc xây dựng một hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, ổn định, khả thi, kiến tạo không gian đổi mới, sáng tạo, phát triển bền vững.
Những định hướng chung
Quán triệt quan điểm chỉ đạo của Trung ương, của Tổng Bí thư Tô Lâm về nâng cao hơn nữa chất lượng, đẩy nhanh tiến độ xây dựng, ban hành luật, nghị quyết, Quốc hội (QH) đã xây dựng, ban hành luật, nghị quyết ngắn gọn, quy định những nội dung đúng thẩm quyền của QH, bám sát thực tiễn, không cầu toàn, không nóng vội.
Các dự án luật, các quy định được QH thông qua đã đúng thẩm quyền, bảo đảm dễ hiểu, dễ thực hiện. Những vấn đề mới đang trong quá trình vận động, thực tiễn biến động thường xuyên, chưa ổn định thì chỉ quy định mang tính nguyên tắc và giao Chính phủ, các bộ, chính quyền địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt trong điều hành, phù hợp với thực tiễn.
Giúp Chính phủ và các cơ quan thực thi pháp luật thực hiện các nhiệm vụ: Triệt để cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư sản xuất, kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp.
Đồng hành, tháo gỡ điểm nghẽn, tạo đột phá
Thực tiễn, trong các nhiệm kỳ, nhất là từ đầu nhiệm kỳ XV đến nay, các đại biểu QH luôn phát huy dân chủ, trí tuệ, vai trò trung tâm trong đổi mới với tinh thần chuyên nghiệp, khoa học, kỹ lưỡng nhưng không cầu toàn; bám sát yêu cầu của thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể, tập trung nghiên cứu, tham gia góp ý kiến các dự thảo luật, nghị quyết nhằm tháo gỡ hiệu quả các vướng mắc, bất cập, nhất là các điểm nghẽn cản trở sự phát triển. Cùng với đó, bảo đảm các luật, nghị quyết được QH thông qua đạt chất lượng cao, tạo hành lang pháp lý thuận lợi, đồng bộ, nhằm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2026 và những năm tiếp theo, đưa nước ta tiếp tục phát triển nhanh, bền vững trong “kỷ nguyên mới”, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.
Minh chứng rõ nét cho điều này, ngoài những thành tựu lập pháp nói trên thì nhiều vấn đề quan trọng của quốc gia đã được QH thảo luận, quyết định trên tinh thần quyết liệt, vì mục tiêu cao nhất là phát triển kinh tế - xã hội hôm nay, tạo nền tảng cho thịnh vượng trong tương lai.
Cụ thể là QH đã thông qua với tỉ lệ tán thành cao chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Dự án này là một minh chứng rõ ràng cho tư duy đổi mới trong phát triển hạ tầng quốc gia, không tiếp cận đơn lẻ, cục bộ mà được hoạch định trên góc nhìn tổng thể, kết hợp hài hòa giữa các mục tiêu kinh tế - xã hội và môi trường. Đây không chỉ là một công trình giao thông mà còn là biểu tượng của khát vọng, tinh thần đổi mới và hành động quyết liệt, sẵn sàng vượt qua thách thức để mở ra cơ hội lớn cho đất nước. QH cũng hoàn thiện hành lang pháp lý cho vấn đề mới, vấn đề mang tính chất thời đại như phát triển hạ tầng năng lượng quốc gia, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh... tạo đột phá cho phát triển đất nước những năm tiếp theo. Điều này có thể thấy rõ trong việc QH quyết định khởi động lại việc đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, vốn được kỳ vọng sẽ làm bền vững hơn cân đối về năng lượng cho nền kinh tế trong tương lai.
Nhiều cơ chế, chính sách được thông qua để giải quyết kịp thời các vấn đề quốc kế dân sinh, tháo gỡ nhanh nhất các khó khăn, điểm nghẽn liên quan đến cơ chế, chính sách, các dự án, đất đai, tạo điều kiện thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển, giải phóng các nguồn lực, hỗ trợ, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn. Cụ thể như Luật BHYT (sửa đổi) quy định từng bước liên thông, thông tuyến trong khám chữa bệnh BHYT; giảm thuế giá trị gia tăng, Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035, Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2030… Đặc biệt, QH đã cho phép sử dụng nguồn cắt giảm, tiết kiệm 5% chi thường xuyên năm 2024 của ngân sách trung ương, ngân sách địa phương để hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, hộ cận nghèo.
Một tinh thần mới
Bước sang năm 2025, năm có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thực hiện thành công nhiệm vụ của nhiệm kỳ 2021-2026; trên tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 10, khóa XIII, trong đó có yêu cầu cấp bách của công tác sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của đất nước trong giai đoạn mới, QH, Ủy ban Thường vụ QH, Hội đồng dân tộc, các ủy ban của QH, Văn phòng QH, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ QH khóa XV sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ. Cùng với đó, QH sẽ khẩn trương sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy tinh gọn, mạnh, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, gắn với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực ngang tầm nhiệm vụ.
Đồng hành cùng với Chính phủ, các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, các địa phương trong cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy, QH sẽ rà soát, sửa đổi các luật có liên quan như Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương… nhằm tạo hành lang pháp lý cho công cuộc này.
Chúng ta tin rằng: Dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, với sự chủ động của QH, sự quyết liệt của Chính phủ, sự ủng hộ của toàn quân, toàn dân, nguồn lực của đất nước sẽ được phát huy, cơ hội phát triển sẽ được tận dụng.
Cả hệ thống chính trị sẽ nỗ lực phấn đấu hoàn thành cao nhất các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2025, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII, chuẩn bị tốt nhất cho Đại hội Đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; bầu cử đại biểu QH khóa XVI và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031; tạo tiền đề tốt nhất cho công cuộc đổi mới và phát triển mạnh mẽ của dân tộc trong “kỷ nguyên mới”.
Những thành tựu mới về lập pháp
Tại kỳ họp thứ 8, QH khóa XV diễn ra hồi tháng 10, tháng 11-2024, số lượng các chương, điều, khoản trong các dự thảo luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã giảm đáng kể so với dự thảo luật ban đầu do Chính phủ trình. Chẳng hạn như dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) giảm 2 chương, 3 điều và 5 khoản; dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) giảm 49 điều; dự án Luật Việc làm (sửa đổi) giảm 36 điều; Luật Nhà giáo giảm 21 điều; Luật Đầu tư công giảm 9 điều; Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn giảm 6 điều; Luật Dữ liệu giảm 5 điều…
Việc xây dựng và trình QH thông qua dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi), Luật sửa đổi 4 luật trong lĩnh vực đầu tư; Luật sửa đổi 9 luật trong lĩnh vực tài chính, ngân sách… là ví dụ điển hình cho việc xây dựng luật theo hướng chuyển tư duy quản lý sang khơi thông nguồn lực với tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Trung ương Đảng, QH, Chính phủ giữ vai trò kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế và kiểm tra, giám sát; bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ kết quả; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tránh tạo cơ chế “xin-cho”; lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể…
Như Luật Đầu tư công (sửa đổi) đã nâng quy mô dự án quan trọng quốc gia từ 30.000 tỉ đồng trở lên; chuyển thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương từ Ủy ban Thường vụ QH cho Thủ tướng Chính phủ; chuyển thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B, nhóm C từ HĐND các cấp cho UBND các cấp.
Hay như tại Luật sửa đổi 9 luật, đã giao Chính phủ quyết định phân bổ, sử dụng các khoản chi của ngân sách trung ương chưa phân bổ và UBND các cấp quyết định các khoản chưa phân bổ vốn ngân sách địa phương; bổ sung quy định chi ngân sách nhà nước thực hiện một số nhiệm vụ từ cả nguồn chi đầu tư và chi thường xuyên theo quy định của pháp luật có liên quan và theo quy định của Chính phủ.