Phạm nhân sẽ được lao động ngoài trại giam

Sáng 10-1, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội họp phiên thứ 30, cho ý kiến về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi). 

Một trong những vấn đề còn có ý kiến khác nhau liên quan đến quy định về tổ chức khu sản xuất, điểm lao động cho phạm nhân ngoài trại giam.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, chính sách nhất quán của Nhà nước ta từ trước đến nay là: Đối với người bị phạt tù thì buộc họ phải chấp hành hình phạt tại các cơ sở giam giữ, phải lao động, học tập để trở thành người có ích cho xã hội... Do đó, đối với người bị phạt tù, lao động, học tập (bao gồm cả học nghề) là nghĩa vụ bắt buộc và là nội dung quan trọng trong công tác giáo dục người chấp hành án phạt tù. 

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga

Cạnh đó, việc tổ chức lao động cho phạm nhân không chỉ nhằm giáo dục cải tạo mà còn mục đích cải thiện bữa ăn, dạy nghề, tạo thêm khoản thu nhập, chuẩn bị cho phạm nhân tái hòa nhập cộng đồng...  

Theo cơ quan thẩm tra dự án Luật, những năm qua, số người phải chấp hành án tù tại các trại giam ngày càng tăng. Điều kiện các trại giam hiện còn nhiều khó khăn, dù nhà nước đã rất quan tâm đầu tư xây dựng, nâng cấp hệ thống cơ sở giam giữ. Nhiều trại giam thiếu diện tích đất, thiếu mặt bằng để tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân trong trại giam. 

“Việc giam giữ tập trung phạm nhân với số lượng lớn trong một thời gian dài, nếu không tạo việc làm cho họ sẽ phát sinh nhiều vấn đề phức tạp, nguy cơ mất an ninh, an toàn tại các trại giam là rất lớn, rất khó khăn cho công tác quản lý phạm nhân”- bà Nga nói.

Theo báo cáo của Bộ Công an, hiện cả nước có 54 trại giam do Bộ này quản lý. Hầu hết các trại giam này đều đóng trên các địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, giao thông không thuận lợi dẫn đến khó khăn trong thu hút đầu tư, tìm kiếm việc làm để tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân. 

Thời gian qua, các trại giam đã liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp, cá nhân để tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân trong trại giam (chủ yếu là gia công may mặc, hàng thủ công nghiệp, chế biến nông sản...). Cách thức này tuy thuận lợi cho việc quản lý phạm nhân vì lao động được tổ chức trong trại giam, nhưng chỉ có thể tập trung vào một số ngành lao động thủ công, giá trị thu nhập thấp và nhà nước phải đầu tư lớn về nhà xưởng, máy móc, thiết bị, vì các doanh nghiệp không được phép đầu tư trong trại giam. Do việc sản xuất trong trại giam không thuận lợi cho doanh nghiệp, nên vừa qua rất khó thu hút được doanh nghiệp, cá nhân đầu tư vào sản xuất. 

Để tháo gỡ khó khăn trên, Bộ Công an đã tiến hành thí điểm, cho phép các trại giam được thành lập “khu sản xuất” và được liên kết với các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất để thành lập các “điểm lao động, dạy nghề” ngoài trại giam. “Tổng kết thực tiễn cho thấy, trong tổng số gần 7.000 phạm nhân ra ngoài lao động chỉ có một phạm nhân bỏ trốn”- bà Nga cho biết.

Từ những phân tích nêu trên, Uỷ ban Tư pháp và cơ quan chủ trì soạn thảo thống nhất đề nghị bổ sung quy định cho phép trại giam thành lập khu sản xuất, điểm lao động và cho phép trại giam phối hợp với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. 

Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi và phù hợp với pháp luật quốc tế, cơ quan thẩm tra cho rằng, việc tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam phải đáp ứng các yêu cầu sau: 

Thứ nhất, bảo đảm về an ninh, trật tự tại khu vực phạm nhân lao động; thực hiện đầy đủ các chế độ giam giữ, giáo dục cải tạo đối với phạm nhân; bảo đảm công khai, minh bạch việc phân phối lại kết quả lao động của phạm nhân một cách hợp lý (cải thiện bữa ăn, hưởng một phần thu nhập, mức đóng góp vào các quỹ theo quy định...); bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động. 

Thứ hai, quy định mang tính nguyên tắc trong Luật, các điều kiện đối với phạm nhân được chọn ra ngoài lao động, như: loại tội, mức hình phạt, thời gian chấp hành hình phạt tù còn lại, ý thức cải tạo, sức khỏe, độ tuổi lao động của phạm nhân... Trên cơ sở đó, giao Chính phủ quy định chi tiết.

Thảo luận sau đó, đa số các thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đồng tình với đề xuất nêu trên nhưng nên tổ chức dưới hình thức các “phân trại”. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp cho rằng, nếu vậy thì đây vẫn là hình thức lao động trong trại, bởi phân trại là một cơ sở của trại.

Bộ trưởng Công an Tô Lâm cũng cho rằng, lao động trong trại giam đã được Luật quy định. Việc lao động ngoài phạm vi trại giam luật chưa quy định, không vi phạm Hiến pháp và thực tế đã làm rồi nên lần này, cơ quan soạn thảo đề xuất đưa vào trong luật. 

Bộ trưởng Công an Tô Lâm

“Nếu phạm nhân vi phạm pháp luật, phạm nhân trốn, phạm nhân chết… thì người đầu tiên phải chịu trách nhiệm là Bộ Công an, giám thị thi hành giam giữ vì mục tiêu cao nhất là phải quản lý được phạm nhân, cải tạo họ trở thành người tốt”- Bộ trưởng Công an nhấn mạnh.