Sau 49 năm thống nhất đất nước, có thể nói Việt Nam đang trong giai đoạn hưng thịnh, thế nước đang lên hơn bao giờ hết. Thế nhưng thế giới đang bước vào những bước chuyển mình dữ dội, trật tự thế giới cũ đang dần bị phá bỏ, một trật tự mới đang dần hình thành. Các xung đột quân sự đang xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới. Đặc biệt, sự đối đầu Nga - Mỹ và Mỹ - Trung đang có nhiều biến động, trong khi Việt Nam có mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với cả ba cường quốc này.
Trong bối cảnh ấy, việc giữ cân bằng trong quan hệ chiến lược với ba cường quốc này không phải là một bài toán dễ. Thế giới thời gian vừa qua cũng dành những lời khen ngợi đối với Việt Nam khi đã khéo léo cân bằng và phát triển quan hệ với cả ba cường quốc này. Đây chính là thành quả của chính sách “ngoại giao cây tre”, mềm dẻo nhưng vẫn giữ vững lập trường của mình, không bị khuất phục bởi sức mạnh cường quyền.
Tuy nhiên, còn rất nhiều thách thức trước mắt khi môi trường an ninh thế giới đầy biến động, nền kinh tế thế giới gặp nhiều khủng hoảng, những nguy cơ về xung đột quân sự tiềm tàng vẫn đang tiếp tục đe dọa khu vực châu Á. Chính vì vậy, để phát huy các thành tựu của “ngoại giao cây tre Việt Nam”, chúng ta cần phải vận dụng linh hoạt và sáng tạo lời dạy của Bác Hồ và ông cha ta là “dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Bất biến ở đây chính là giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, độc lập dân tộc và là những vấn đề mà chúng ta luôn phải đảm bảo trong mọi hoàn cảnh, mọi biến động. Cho đến nay, Việt Nam đã cố gắng để không rơi vào tình trạng phải chọn phe nhưng chúng ta chính nghĩa, đảm bảo được các lợi ích tối thượng của quốc gia, dân tộc.
Ngoài ra, trước nguy cơ tiềm tàng của những cuộc xung đột quân sự trên bán đảo Triều Tiên hay ở Biển Đông, hoạt động ngoại giao của Việt Nam càng cần thể hiện với thế giới lập trường đề cao chính nghĩa của dân tộc ta, đó là tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Đây cũng là xu thế quan trọng cần được gìn giữ và phát huy trong thời đại hiện nay.
Những cuộc chiến đang diễn ra càng thể hiện rõ tầm quan trọng của chiến lược ngoại giao hiệu quả và linh hoạt. Những quốc gia bị rơi vào vòng xoáy của chiến tranh dù thắng hay thua thì cũng đều chịu rất nhiều thiệt hại cả về người và của. Chính vì vậy, cần phải cố gắng tránh các nguy cơ này ở mức cao nhất có thể.
Ngoài ra, những cường quốc có sức mạnh quân sự rất lớn dù có rất nhiều vũ khí hiện đại nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng giành được phần thắng hoặc được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế. Chính vì vậy, chỉ những cuộc chiến chính nghĩa mới được nhiều bạn bè quốc tế ủng hộ. Điều đó khẳng định không phải lúc nào chính sách dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực trong quan hệ quốc tế cũng là giải pháp tốt nhất, cho dù đó là cường quốc.
Bối cảnh ấy đòi hỏi Việt Nam chúng ta bên cạnh việc tăng cường sức mạnh nội sinh, khả năng phòng vệ của mình cũng cần có những chính sách ngoại giao mềm dẻo, tránh đối đầu hoặc bị kéo vào những “vòng xoáy” bất lợi.
