Cuộc bầu cử tổng thống Ukraine ngày 31-3 mang đến bất ngờ lớn. Nam diễn viên hài Volodymyr Zelenskiy giành vị trí đầu và vượt xa người đứng thứ hai - đương kim Tổng thống Petro Poroshenko.
Việc một diễn viên hài không kinh nghiệm chính trị vượt qua một chính trị gia lão luyện đã khiến không ít người tò mò, muốn biết lý do tại sao.
Trước tiên cùng nhìn lại chiến dịch vận động tranh cử độc đáo của ông Zelenskiy. Trong khi ông Poroshenko muốn cử tri phải lựa chọn giữa “tôi và Putin” thì chiến dịch vận động của ông Zelenskiy chủ yếu nhờ trang mạng Instagram và một chương trình truyền hình mà trong đó ông Zelenskiy vào vai một tổng thống Ukraine hư cấu. Và theo báo The Guardian, chiến dịch của ông Zelenskiy đã được chứng minh thành công hơn nhiều so với chiến dịch vận động của ông Poroshenko.
Diễn viên hài Volodymyr Zelenskiy có một chiến dịch vận động tranh cử độc đáo. Ảnh: GETTY IMAGES
Các thông điệp tranh cử chính “quân đội, ngôn ngữ và niềm tin” cũng như các sáng kiến dân tộc chủ nghĩa gần đây của Tổng thống Poroshenko đã khiến ông bị gắn mác cực hữu.
Ứng viên Yukia Tymoshenko – cựu Thủ tướng Ukraine, một chính trị gia lão làng luôn dẫn đầu các cuộc thăm dò cho tới tận tháng 1 – đã không có được một đường hướng tranh cử rõ ràng thay thế chủ nghĩa dân tộc của ông Poroshenko, và đã phải chịu về thứ ba, dẫn đến hậu quả là mất quyền tham gia vòng bỏ phiếu thứ hai.
Sự ủng hộ với các chính trị gia kỳ cựu trên đã không thể sánh được với sự ủng hộ “khuôn mặt mới” Zelenskiy. Rất nhiều người ủng hộ ông Zelenskiy là những người lần đầu tiên đi bầu.
Theo các cuộc thăm dò, 40% cử tri dưới 30 tuổi ủng hộ ông Zelenskiy. Không ít nhà quan sát cho rằng những cử tri này ngả về phía ông Zelenskiy trong vòng bỏ phiếu đầu chủ yếu “chỉ cho vui” nhưng sẽ không thực sự bỏ phiếu cho ông trong vòng đua thứ hai mang tính quyết định.
Tuy nhiên, các ý kiến bi quan này đã không tính đến tâm trạng mất niềm tin tận đáy của một lượng lớn người dân Ukraine với chính phủ hiện tại. Trong bối cảnh nhiều cử tri mệt mỏi với “tầng lớp chính trị” thì gương mặt mới Zelenskiy thiếu kinh nghiệm chính trị lại có ưu thế, thay vì bất lợi.
Ba ứng viên từ trái qua: Diễn viên hài Volodymyr Zelenskiy, đương kim Tổng thống Petro Poroshenko, cựu Thủ tướng Yukia Tymoshenko. Ảnh: INDEPENDENT
Chiến thắng bước đầu của ông Zelenskiy có thể xem là một minh chứng nữa cho khuynh hướng quay lưng lại các chính trị gia chuyên nghiệp. Nhưng ông Zelenskiy khác các nhà dân túy cánh hữu phương Tây ở điểm ông không lợi dụng các điểm chia rẽ dân tộc hay gây thù hằn trong nước hay nước ngoài.
Ông Zelenskiy cũng không giống các nhà dân túy cánh tả. Quan điểm của ông Zelenskiy thiên về tự do. Quan trọng nhất, ông Zelenskiy không đại diện bất cứ phong trào nào, quyết định của ông không bị hạn chế vì ý thức hệ nào.
Nhìn về khu vực Đông Âu, chiến thắng của ông Zelenskiy khác hẳn với chiến thắng của Thủ tướng Hungaria Viktor Orban, hay lãnh đạo đảng Luật pháp và Công lý ở Ba Lan Jaroslaw Kaczynski (người có nhiều điểm tương đồng với ông Poroshenko). Chiến thắng của ông Zelenskiy có vẻ tương đồng với chiến thắng của nhà hoạt động tự do Zuzana Caputova – người vừa đắc cử tổng thống Slovakia.
Ông Zelenskiy chơi bóng bàn với các nhà báo trong buổi tối bầu cử tại Kiev (Ukraine) 31-3. Ảnh: GETTY IMAGES
Khác với các cuộc bầu cử Ukraine vốn mang tính phân cực vùng miền, ông Zelenskiy lại gắn kết được nhiều chia rẽ lớn. Ông nhận được sự ủng hộ của hầu hết các nhóm ngôn ngữ, thắng gần như ở mọi khu vực ở Ukraine trừ vùng Galician ở miền Tây và vùng Donbass ở miền Đông.
Vòng bỏ phiếu thứ hai ngày 21-4 tới sẽ là một cuộc trưng cầu dân ý với ông Poroshenko. Nhiều cuộc thăm dò dự đoán ông Zelenskiy sẽ lại thắng lớn, tỷ lệ ủng hộ có thể gấp đôi của ông Poroshenko.
Theo tờ The Guardian, ông Poroshenko sẽ chỉ có cơ hội thắng khi viện tới hai điều: leo thang ở Donbass hay quanh bán đảo Crimea, hoặc tìm được thỏa thuận với một nhân vật có tên Ihor Kolomoisky – một đầu sỏ chính trị lớn và ủng hộ ông Zelenskiy.
