Biện pháp giáo dục bắt buộc thuộc thẩm quyền của tòa

Ngày 15-10, tại TP.HCM, Viện Nghiên cứu lập pháp (Ủy ban Thường vụ QH) và Viện Nghiên cứu chính sách, pháp luật và phát triển đã phối hợp tổ chức hội thảo “Hoàn thiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính” với sự tham dự của nhiều chuyên gia pháp luật. Hội thảo nhằm đánh giá thực trạng thi hành Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính (XLVPHC) và thảo luận, góp ý dự thảo Luật XLVPHC chuẩn bị trình tại Kỳ họp thứ hai QH khóa XIII sắp tới.

Giam hành chính để đánh vào lòng tự trọng

Dự thảo quy định bảy hình thức xử phạt vi phạm hành chính: Cảnh cáo; phạt tiền; tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính; buộc lao động công ích; trục xuất; buộc học tập quy định pháp luật. Trong đó, những nội dung mới là đình chỉ hoạt động có thời hạn; buộc lao động công ích (tối đa 24 giờ); buộc học tập các quy định pháp luật có liên quan đến hành vi vi phạm.

Tại hội thảo, một số ý kiến cho rằng hình thức phạt tiền chỉ răn đe được người nghèo, còn nhà giàu thì “lờn thuốc”. Bằng chứng là tại các đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội, bất chấp mức phạt cao, các hành vi đua xe, lạng lách, đánh võng, cắt đầu đuôi… vẫn gia tăng.

TS Nguyễn Cảnh Hợp (ĐH Luật TP.HCM) cho biết bộ luật về vi phạm hành chính của CHLB Nga quy định đến chín hình thức xử phạt, trong đó có hai biện pháp nặng là giam hành chính (tối đa 15 ngày) và cấm giữ chức vụ trong cơ quan nhà nước và trong cơ quan lãnh đạo của pháp nhân. “Dự luật XLVPHC của chúng ta có thể tham khảo bổ sung thêm hình thức giam hành chính bởi biện pháp này có tác dụng răn đe, phòng ngừa lớn. Lý do vì người vi phạm không dễ dàng quên việc mình bị giam giữ thế nào và nhất là họ cảm thấy xấu hổ trước công luận khi bị giam giữ. Thời gian bị giam giữ cũng là khoảng thời gian để họ suy nghĩ về hành vi vi phạm của mình. Người vi phạm sau khi chấp hành về địa phương sẽ xấu hổ e ngại, không dám tái phạm” - TS Hợp đề xuất.

Nhiều ý kiến cho rằng các biện pháp hành chính như đưa vào “trường, trại, trung tâm” như thế này nên do tòa án quyết định. Ảnh: HTD

Đưa đi trường trại nên do tòa quyết

Dự thảo Luật XLVPHC quy định bốn biện pháp xử lý hành chính, gồm: Giáo dục tại phường, xã, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục; đưa vào cơ sở chữa bệnh. PGS-TS Nguyễn Cửu Việt đánh giá bốn biện pháp này không mang tính chất xử lý những vi phạm hành chính mà trùng với quy định về biện pháp tư pháp khác trong BLHS. Cụ thể, trong BLHS có Điều 43 quy định biện pháp bắt buộc chữa bệnh, Điều 70 quy định hai biện pháp đối với người chưa thành niên: giáo dục tại xã, phường, thị trấn và đưa vào trường giáo dưỡng. “Cần bỏ các biện pháp này trong dự thảo Luật XLVPHC” - TS Việt đề xuất.

GS-TS Nguyễn Đăng Dung, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Nghiên cứu chính sách, pháp luật và phát triển, lo ngại: “Các biện pháp giáo dục bắt buộc, cai nghiện bắt buộc thực chất là giam giữ hành chính nhưng lại không thông qua xét xử, bị tước tự do mà không qua hệ thống tư pháp. Điều đó nhìn từ góc độ pháp lý và xã hội là chưa đảm bảo quyền tự do căn bản của công dân”.

Cũng theo GS-TS Nguyễn Đăng Dung, các quyết định hành chính đưa vào “trường, trại, trung tâm” là quyết định đơn phương của cơ quan hành chính nhà nước. Đương sự không có cơ hội nói lên tiếng nói của mình, nhất là trong điều kiện thành viên hội đồng tư vấn (xem xét, phê duyệt quyết định giáo dục, chữa bệnh bắt buộc) chỉ hoạt động kiêm nhiệm, không có nhiều thời gian để đánh giá, giải quyết mọi vấn đề một cách thấu đáo.

Nhiều ý kiến cho rằng nếu cần thiết duy trì các biện pháp xử lý hành chính thì tốt nhất nên giao cho tòa án quyết định. Tuy vậy, các chuyên gia cũng nhìn nhận với thực tế hệ thống xét xử hiện nay thì giải pháp này cũng khó khả thi.

BÌNH MINH