Cải cách phải thấm xuống từng cán bộ, công chức

Năm 2018, nhiều cải cách của Chính phủ tiếp tục phát huy hiệu quả. Những mệnh lệnh hành chính đã bớt đi, nguyên tắc thị trường đã được tuân thủ nhiều hơn. Bởi vậy, tăng trưởng GDP năm 2018 đạt mức 7,08%, theo TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, đã thể hiện những cải thiện về chất lượng.

“Trước đây thúc đẩy tăng trưởng là tăng tín dụng, tăng chi tiêu Chính phủ để thúc đẩy đầu tư, tiêu dùng, hay khai thác thêm dầu, than. Điều này gây lạm phát, bất ổn. Nhưng Chính phủ những năm gần đây đã chuyển trọng tâm và tìm những động lực tăng trưởng khác” - TS Nguyễn Đình Cung nói.

Hãy chủ động giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp

. Phóng viên: Điểm nhấn đáng chú ý nhất của Chính phủ cho đến nay, theo ông là gì?

+ TS Nguyễn Đình Cung (ảnh):Đó là việc cải thiện môi trường kinh doanh. Điều này đã được các tổ chức quốc tế đánh giá và ghi nhận. Cải cách có thể nhìn thấy được và mạnh mẽ. Đơn cử như việc Thủ tướng yêu cầu và có nhiều bộ cắt giảm 50% điều kiện kinh doanh (ĐKKD) và thủ tục kiểm tra chuyên ngành.

Tuy vậy, cần phải lưu ý rằng môi trường kinh doanh chưa hẳn đã hết những khó khăn. Những rào cản từ các quy định không phù hợp, tạo cớ cho nhũng nhiễu, tham nhũng vặt, gây khó cho doanh nghiệp (DN) vẫn còn không ít. Cải cách dù đã được tiến hành nhưng chưa đồng đều giữa các bộ, ngành và địa phương.

. Cũng có những bộ rất tích cực, thậm chí là những kế hoạch cắt giảm ĐKKD rất hoành tráng đấy chứ, thưa ông?

+ Nhưng nhìn chung số bộ và bộ trưởng tích cực chưa nhiều lắm. Một số bộ làm theo kiểu bị ép buộc phải làm chứ chưa ở thế tích cực chủ động sáng tạo, làm để giải quyết vấn đề của DN. Khi ở thế buộc phải làm thì không xuất phát từ yêu cầu giải quyết khó khăn cho DN nên sẽ có sự đối phó, biến tướng. Bởi thế mới có sự nửa vời, duy trì những vị thế, chức năng, nhiệm vụ của nhiều ngành. Trong khi đó, tâm thế cần phải có là chủ động giải quyết khó khăn cho DN. Các địa phương cũng có tình trạng như vậy.

Cán bộ tùy nghi, tùy ý sẽ khiến những cải cách tắc tị

. Có nghĩa là việc kiến tạo không gian phát triển cho DN vẫn còn hạn chế ở đâu đó?

+ Quan niệm cơ quan nhà nước sinh ra để quản lý vẫn chi phối. Bởi vậy nhiều cơ quan vẫn muốn giữ vị thế của mình khi ban hành các quy định thiên về quản lý hơn là thúc đẩy phát triển. Tư duy vẫn trì trệ.

Cụ thể là cơ quan quản lý nhà nước thì ban hành văn bản nửa vời, tạo điều kiện cho địa phương tùy nghi, tùy ý. Mà DN và người dân sợ nhất sự tùy nghi, tùy ý vì nó làm cho môi trường kinh doanh không thể tiên lượng. Đi làm thủ tục DN và người dân không thể biết bằng ấy giấy tờ đã đủ chưa, bao giờ xong... Nhiều khi kết quả công việc lại còn tùy thuộc vào mối quan hệ, thái độ, tâm trạng của cán bộ, công chức trực tiếp.

. Vậy tức là những cải cách của Chính phủ vẫn chưa thấm sâu xuống tận từng cán bộ, công chức thừa hành?

+ Có thể nói như vậy. Điều ấy còn gây ra một hệ quả khác là những cải cách của Chính phủ không đến được với DN. Công chức, cán bộ tùy nghi, tùy ý sẽ khiến những cải cách tắc tị. Bởi có một nguyên lý rằng chỉ có bỏ các ĐKKD vô lý thì DN, người dân mới thấy được hiệu quả. Còn việc “đơn giản hóa” hay bổ sung, sửa đổi sẽ rất khó thúc đẩy cải cách. Đơn giản là vì việc này sẽ bị biến tướng, gây ra những méo mó, cản trở. 50% ĐKKD được cho là cắt giảm vừa qua chủ yếu là sửa đổi chứ thực chất tỉ lệ các ĐKKD được bãi bỏ không cao.

Nhưng dù sao nó cũng hơn việc bãi bỏ các thủ tục kiểm tra chuyên ngành. Những quy định về kiểm tra an toàn thực phẩm là cải cách mạnh nhất, bãi bỏ tới hơn 90% thủ tục. Thế nhưng những quy định về formaldehyte, kiểm tra dán nhãn năng lượng… vẫn chưa được tiến hành triệt để như yêu cầu. Trong khi đó, chi phí cho thủ tục này rất lớn. Đơn cử như May 10, lợi nhuận khoảng 60 tỉ đồng mà riêng chi phí kiểm tra hàm lượng formaldehyte đã mất vài tỉ… Nhìn chung mục tiêu của cải cách môi trường kinh doanh để phát triển vẫn chưa kiểm soát được.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp gỡ doanh nghiệp năm 2018. Ảnh: plo.vn

Đã định ra đường ray, phải nhanh chóng tăng tốc

. Vâng, đó là những chuyện năm cũ. Năm mới, theo ông cần phải làm gì để tiếp tục duy trì và thúc đẩy cải cách?

+ Thực tế là chúng ta đang cải cách hệ thống nhưng việc cải cách này lại phụ thuộc vào hành động của từng cá nhân nên khó khăn mới nhiều như vậy.

Vậy chìa khóa cho thay đổi, cải cách tiếp tục duy trì, tôi nghĩ chỉ là thay đổi hệ thống động lực. Phải có một hệ thống động lực tốt để bất kể ai trong hệ thống cũng có thể làm tốt vai trò của mình, lấy công việc làm mục tiêu. Nếu không thay đổi điều này thì bất kể ai ngồi vào ghế nào hiện nay cũng sẽ không thể giải quyết tận gốc vấn đề.

Cụ thể như việc ai làm tốt thì lương cao chứ không phải ông có sáng kiến nhiều thì lại chịu nhiều rủi ro hơn ông không làm gì. Cần có hệ thống động lực để người ta vào tham gia công việc cải cách chứ không phải là để kiếm chức vụ.

. Tinh thần cải cách, bứt phá năm 2019 đã được người đứng đầu Chính phủ “phất cờ”. Theo ông, liệu sẽ có sự đổi thay tích cực trong các năm tới?

+ Tâm điểm của các nghị quyết Chính phủ đưa ra từ đầu năm, đặc biệt là Nghị quyết 02/2019 chính là giao cụ thể cho từng bộ trưởng phụ trách những lĩnh vực cụ thể theo định hướng đề cao trách nhiệm, khuyến khích sáng tạo.

Các bộ trưởng chắc chắn sẽ cảm nhận nhiều hơn sức nóng của cải cách để chủ động hơn, tận dụng tốt hơn áp lực. Đơn cử như việc cắt giảm ĐKKD, thủ tục kiểm tra chuyên ngành, chúng ta đã có ba năm tiến hành, đã định ra được một “đường ray” và điều cần thiết bây giờ là tăng tốc. Nếu bộ, ngành nào cũng quyết liệt như việc “cắt phăng” ngay 90% thủ tục kiểm tra chuyên ngành đối với an toàn thực phẩm của Bộ Y tế thì chắc chắn cải cách sẽ rất nhanh đạt mục tiêu.

Thực tế còn quá nhiều dư địa để công chức có thể làm sai, gây khó cho DN và người dân.

. Xin cám ơn ông.