Dự thảo Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất (dự thảo Nghị định) đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường lấy ý kiến góp ý đã đưa ra những quy định đánh giá có tính khả thi, đáp ứng tình hình thực tiễn.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần có những giải pháp cụ thể để làm sao những khu tái định cư đáp ứng được nhu cầu về công việc, ổn định cuộc sống cho người được bố trí tái định cư.
Nhiều quy định bố trí tái định cư có lý, có tình
Hiệp hội Bất động sản TP.HCM cho biết Dự thảo Nghị định Quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đã quy định rất cụ thể chính sách bố trí tái định cư vừa có căn cứ pháp luật, sát với thực tiễn và có lý có tình.
Cụ thể như quy định suất tái định cư tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở hoặc bằng nhà ở hoặc bằng tiền để phù hợp với việc lựa chọn của người được bố trí tái định cư.
Thứ hai, trường hợp suất tái định cư tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở thì diện tích đất ở tái định cư không nhỏ hơn diện tích tối thiểu được phép tách thửa tại địa phương; đồng thời diện tích nhà ở tái định cư không nhỏ hơn diện tích căn hộ tối thiểu theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Đối với trường hợp suất tái định cư tối thiểu được tính bằng tiền thì khoản tiền đó tối thiểu tương đương với giá trị một suất tái định cư tối thiểu bằng đất ở, nhà ở tại nơi bố trí tái định cư.
Bên cạnh đó, Dự thảo Nghị định quy định trường hợp người đang sử dụng nhà ở thuộc sở hữu nhà nước nằm trong phạm vi thu hồi đất phải phá dỡ nhà thì được hỗ trợ thuê nhà ở tại nơi tái định cư. Nếu người này không có nhu cầu thuê nhà thì được hỗ trợ bằng tiền để tự lo chỗ ở mới. Mức hỗ trợ do UBND cấp tỉnh quy định.
Dự thảo Nghị định còn quy định rõ về trường hợp khi thu hồi đất ở để thực hiện các dự án giao thông, hạ tầng... trên đất có nhà ở mà người bị thu hồi đất có nhu cầu tái định cư tại chỗ thông qua hoán đổi vị trí đất ở về phía sau trong phần đất nông nghiệp còn lại của thửa đất sau thu hồi.
Theo đó, người dân được cho phép chuyển mục đích sử dụng đất đối với phần diện tích đất nông nghiệp sang đất ở trong hạn mức giao đất ở quy định tại Luật Đất đai 2024. Người dân cũng được miễn tiền sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất ở khi bố trí tái định cư.
Giải pháp để người dân vào ở khu tái định cư
Dù quy định rất rõ ràng nhưng các chuyên gia vẫn cho rằng cần sự phối hợp, trao đổi giữa cơ quan quản lý và chính quyền địa phương, chủ đầu tư và cả người dân trong việc thực hiện chính sách bố trí tái định cư trên thực tế.
Vì hiện nay, dù các tỉnh thành đã xây xong hàng ngàn căn hộ tái định cư nhưng không có người dân vào ở, hoặc số người ở rất ít, hạ tầng và hạng mục xây dựng xuống cấp.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết một trong những quy định mới của Luật Đất đai 2024 là về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất. Quy định rất đúng đắn nhưng quan trọng là thực hiện sao để đạt kết quả.
Các khu phục vụ tái định cư không có người ở bắt nguồn từ sai sót ở trong giai đoạn xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư không phù hợp với đời sống thực tiễn của người dân và nhu cầu của người bị thu hồi đất.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM
Do vậy, khi bố trí nơi xây khu tái định cư, nhà nước phải lắng nghe, khảo sát ý kiến người dân trong diện tái định cư, làm sao nơi ở mới thuận lợi cho họ có công ăn việc làm, ổn định cuộc sống thì người dân mới sẵn sàng dọn đến.
“Cơ quan quản lý nhà nước cần có kế hoạch quy hoạch rõ ràng và hợp lý hơn khi chọn vị trí xây dựng các khu tái định cư. Các khu vực này cần được kết nối tốt với trung tâm thành phố và có đầy đủ hạ tầng, dịch vụ công cộng.
Bên cạnh đó, cần có cơ quan giám sát chặt chẽ quá trình xây dựng, các dự án tái định cư cần tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn xây dựng để đảm bảo chất lượng và an toàn” - Luật sư Hậu góp ý.
Ông Nguyễn Văn Đính, Phó chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, cho rằng cần áp dụng các chính sách khuyến khích và hỗ trợ tài chính cho người dân khi cho thuê nhà tái định cư; như miễn giảm thuế, hỗ trợ vay vốn với lãi suất ưu đãi và các khoản trợ cấp khác.
Song song với đó, hoàn thiện công tác quản lý và bảo trì tại các khu tái định cư này, nâng cấp cơ sở hạ tầng và các tiện ích công cộng, để khuyến khích người dân chuyển đến sinh sống.
“Các dự án tái định cư cần được tiếp cận nguồn vốn của gói tín dụng ưu đãi 120.000 tỉ đồng để hoàn thiện các hạng mục về hạ tầng, kỹ thuật, hạ tầng xã hội như các dự án nhà ở khác để thu hút người dân đến sinh sống.
Đối với các dự án đã hoàn thiện và chưa được sử dụng thì có kế hoạch đấu giá để thu hồi vốn, chính quyền cần nghiên cứu mức giá bán phù hợp hơn” - ông Đính đề xuất.
18.000 căn hộ tái định cư "bỏ hoang"
Theo Bộ Xây dựng, chỉ tính riêng Hà Nội và TP.HCM có ít nhất khoảng 18.000 căn hộ tái định cư bị "bỏ hoang", không người đến ở, xuống cấp, tốn tiền ngân sách để bảo trì, bảo dưỡng.
Tại Hà Nội có 174 khu nhà tái định cư đang được sử dụng với tổng số hơn 14.200 căn hộ tái định cư và khoảng 4.000 căn chung cư "bỏ hoang". Nhiều dự án tái định cư có người dân về ở, có diện tích kinh doanh dịch vụ cũng vẫn bị bỏ trống nhiều năm, không có đơn vị nào thuê, sử dụng thương mại.
TP.HCM hiện có hơn 14.000 căn hộ tái định cư bỏ trống, tập trung nhiều nhất tại khu tái định cư Bình Khánh (quận 2) với hơn 12.000 căn hộ và tại khu khu tái định cư Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) với hơn 2.000 căn hộ.
