Tại cuộc họp thường kỳ UBND tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu vừa qua, một số địa phương đã có kiến nghị tỉnh sớm xem xét, cho ý kiến với văn bản số 788 ngày 29-01-2024 của Sở TN&MT về việc báo cáo khó khăn, vướng mắc trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, thực hiện các dự án trên địa bàn tỉnh.
Cụ thể là giải quyết đơn kiến nghị xin giao đất ở mới cho các hộ dân bị giải tỏa nhà ở xây dựng trên đất người thân, hộ ghép, những trường hợp không đủ điều kiện để hỗ trợ tái định cư nhưng cần bố trí chỗ ở mới. Đây là điểm nghẽn lớn nhất trong công tác giải phóng mặt bằng hiện nay mà các địa phương đều bị vướng.
Nhiều trường hợp không đủ điều kiện để tái định cư
Theo đó, tại văn bản số 788 của Sở TN&MT tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu, thực hiện chỉ đạo của tỉnh về rà soát, tham mưu giải quyết vấn đề trên, cuối tháng 8-2023, sở đã chủ trì buổi họp để nghe các địa phương báo cáo khó khăn, vướng mắc.
Qua đó nhận thấy các địa phương gặp khó khăn chung trong quá trình xem xét giao đất ở là các hộ dân xin giao đất chủ yếu là các trường hợp không có đất bị thu hồi do xây dựng trên đất nông nghiệp của người khác (đất của cha mẹ đã được cấp giấy chứng nhận QSDĐ).
Bên cạnh đó là các trường hợp mua bán đất giấy tay với hộ gia đình, cá nhân (đã được Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) nhưng phần đất này là đất nông nghiệp không đủ điều kiện cấp giấy (do không đủ diện tích tối thiểu tách thửa hoặc không phù hợp với quy hoạch đất ở).
Trong trường hợp này, khi thu hồi đất, các địa phương căn cứ theo quy định của pháp luật để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người có đất bị thu hồi. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hộ dân chưa bàn giao mặt bằng và có đơn đề nghị giao đất ở để ổn định đời sống do không có chỗ ở nào khác trên địa bàn.
Tháng 12-2023, Thanh tra tỉnh cũng đã có báo cáo cụ thể về vấn đề này. Qua đó, hệ thống lại những khó khăn, vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng đối với những hộ ghép, trường hợp không đủ điều kiện để tái định cư nhưng vẫn cần bố trí chỗ ở mới.
Theo thống kê, các địa phương như TP. Bà Rịa, Vũng Tàu, huyện Đất Đỏ có gần 500 trường hợp kiến nghị giao đất ở mới nhưng không đủ điều kiện như phân tích trên.
Kiến nghị tỉnh hỏi Bộ TN&MT về áp dụng quy định
Sở TN&MT đã có những phân tích, đánh giá quy định của pháp luật hiện hành về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Trong đó có khoản 4 Điều 6 Nghị định 47/2014 của Chính phủ; Khoản 4 Điều 4 quyết định số 19/2022 của tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu.
Hiện nay, việc hiểu và áp dụng quy định tại khoản 4 Điều 6 Nghị định 47 có thể theo hai cách khác nhau.
Trường hợp 1 là đối tượng được xem xét bồi thường về đất là các hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất gắn liền với nhà ở khi Nhà nước thu hồi, khi đó Nhà nước xem xét áp dụng cho toàn bộ đối tượng là người sử dụng đất, bao gồm cả đất không phải là đất ở.
Trường hợp 2 là đối tượng được xem xét bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ở. Trường hợp này không áp dụng cho trường hợp được cha mẹ cho phép xây dựng nhà trên đất của cha mẹ, người mua bán đất bằng giấy tay.
Từ những phân tích trên, Sở TN&MT nhận xét việc xây dựng nhà ở không phép trên đất không có giấy chứng nhận hợp pháp của người xây dựng hay nhà xây dựng trên đất nông nghiệp không bị xử lý vi phạm hành chính thuộc trách nhiệm của cấp xã nơi có đất.
Hậu quả đã xảy ra, tuy nhiên để đảm bảo an sinh và trật tự an toàn xã hội vẫn cần phải xem xét giao đất ở hoặc cho thuê, mua nhà ở xã hội. Ngoài ra, cần phải xem xét trách nhiệm của cấp xã nơi có đất theo từng trường hợp cụ thể.
Từ những quy định trên, Sở TN&MT đề nghị UBND tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu xem xét giao các huyện, thị xã, thành phố chủ trì, rà soát từng trường hợp cụ thể.
Để có cơ sở xem xét hỗ trợ cho người dân an cư lạc nghiệp, nâng cao chất lượng công tác đền bù giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án, Sở TN&MT đề nghị tỉnh có văn bản xin ý kiến hướng dẫn của Bộ TN&MT.
Cụ thể về việc có áp dụng quy định tại khoản 4 Điều 6 Nghị định số 47 được không. Nếu không thì áp dụng quy định nào để có thể xem xét hỗ trợ cho người dân, đảm bảo tính công bằng cho người sử dụng đất.
Cũng tại cuộc họp thường kỳ trên, một số địa phương, trong đó có TP. Vũng Tàu đã kiến nghị tỉnh cần sớm có ý kiến với đề xuất của Sở TN&MT. Từ đó có hướng dẫn để các địa phương triển khai thực hiện, tháo gỡ khó khăn trong bồi thường, giải phóng mặt bằng các dự án.
