Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP.HCM (HoREA) cũng bày tỏ sự ủng hộ với các điều khoản quy định cụ thể về suất tái định cư tối thiểu. Tuy nhiên, ông kiến nghị về chính sách tái định cư, cần có sự bình đẳng giữa các đối tượng bị thu hồi đất của dự án Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và các dự án xây dựng lại nhà chung cư.
Theo ông Châu, cũng là đối tượng tái định cư, nhưng người tái định cư thuộc các dự án xây dựng lại nhà chung cư (áp dụng đối với nhà chung cư xây dựng từ năm 1994 trở về trước) được áp dụng nhiều chính sách “ưu đãi” hơn vì được hưởng thêm các quy định có lợi tại Luật Nhà ở 2023.
Theo đó, người dân tái định cư thuộc các dự án xây dựng lại nhà chung cư được bố trí tái định cư tại chỗ hoặc nơi ở khác trong tòa nhà chung cư mới trên địa bàn của phường, quận đó hoặc quận lân cận. Căn hộ tái định cư mới thường có diện tích lớn hơn, chất lượng tốt hơn và được miễn tiền sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2024, Luật Nhà ở 2023.
Thêm vào đó, không phải nộp tiền xây dựng cơ sở hạ tầng nên những người tái định cư thuộc các dự án xây dựng lại nhà chung cư sẽ có môi trường sống ít bị xáo trộn và có thể có sinh kế tốt hơn trước. Trong khi đó, người dân tái định cư của dự án Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng lại phải nộp số tiền này.
“Đáng quan tâm nhất là các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội tại các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, người dân phải rời bỏ môi trường sống quen thuộc với tập tục, truyền thống để vào sống trong khu tái định cư khác biệt hẳn với nơi ở cũ. Nhất là vấn đề cuộc sống, sinh kế mà nếu thu thêm tiền hạ tầng khu tái định cư thì không hợp tình hợp lý” – ông Châu phân tích.
Để minh chứng cho kiến nghị này, ông Châu nêu một số trường hợp xảy ra trong thực tiễn tại một địa phương. Cụ thể, địa phương này đã quy định thu thêm tiền hạ tầng khu tái định cư đối với người tái định cư thuộc các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội. Mức thu thêm khoảng 3 triệu đồng/m2, nên người tái định cư nếu được bồi thường (hoán đổi) nền nhà 100 m2 thì phải đóng thêm khoảng 300 triệu đồng.
Tương tự, một tỉnh khác đã thu thêm tiền hạ tầng đối với người dân tái định cư với mức thu khoảng 7 triệu đồng/m2. Theo đó, người tái định được bồi thường nền nhà 100 m2 thì phải đóng thêm khoảng 700 triệu đồng, mặc dù những người tái định cư này bị đảo lộn môi trường sống và sinh kế.
Khoản 8 và khoản 10 Điều 111 Luật Đất đai 2024 quy định: Trường hợp người có đất ở thu hồi mà phải di chuyển chỗ ở và được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở tái định cư nhưng tiền bồi thường về đất ở không đủ so với giá trị của một suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ tiền đủ để được giao một suất tái định cư tối thiểu. UBND cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất ở, quỹ nhà ở tái định cư và tình hình thực tế tại địa phương quy định chi tiết về suất tái định cư tối thiểu theo quy định.
Ông Châu nhận định: Dự thảo nghị định làm rõ suất tái định cư tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở hoặc bằng nhà ở hoặc bằng tiền để phù hợp với việc lựa chọn của người được bố trí tái định cư theo quy định của UBND cấp tỉnh tùy theo điều kiện cụ thể của địa phương là rất phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.
Tuy nhiên, theo Chủ tịch HoREA cần bổ sung thêm điều kiện nền nhà hoặc nhà ở trong khu tái định cư đã bao gồm đầy đủ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội. Có nghĩa là địa phương không được tự ý thu thêm tiền hạ tầng khu tái định cư.
Ông đề nghị bổ sung vào Điều 28 dự thảo nghị định quy định không thu tiền đầu tư cơ sở hạ tầng khu tái định cư đối với người tái định cư đã được giao đất ở tái định cư theo phương án BTHTTĐC đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.
Với quy định này, những người tái định cư thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án không phải là dự án xây dựng lại nhà chung cư yên tâm hơn và chính quyền các địa phương dễ thực thi chính sách, pháp luật thống nhất trong cả nước.
“Hiệp hội nhận thấy, BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất là một chính sách rất quan trọng đã được quy định tại Luật Đất đai 2024. Để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người bị thu hồi đất thuộc trường hợp được tái định cư là cần xây dựng cơ chế giải quyết thật thỏa đáng, hợp tình hợp lý, công bằng giữa các đối tượng được tái định cư”- ông Châu nói.
