Dân được lợi hơn với chính sách tái định cư mới

Chính phủ đang dự thảo Nghị định quy định chi tiết về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (BTHTTĐC) khi Nhà nước thu hồi đất để hướng dẫn thi hành Luật Đất đai 2024. Dự thảo nghị định đã cụ thể hóa các quy định của Luật Đất đai mới theo chiều hướng có lợi hơn cho người dân bị thu hồi đất.

Đất nông nghiệp được lựa chọn nhiều hình thức bồi thường

Trong tờ trình Chính phủ về việc ban hành nghị định quy định về BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất, Bộ TN&MT cho biết ngoài việc quy định chi tiết, đầy đủ các điều khoản mà Luật Đất đai quy định về lĩnh vực này, nghị định phải đảm bảo sau khi thu hồi đất thì người dân có đất bị thu hồi có chỗ ở. Đặc biệt là chỗ ở mới có cuộc sống phải tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ.

Vì vậy, nghị định phải quy định đầy đủ về bồi thường đất ở, nhà và công trình xây dựng gắn liền với đất hỗ trợ tái định cư, việc lập và thực hiện các khu tái định cư; quy định việc bồi thường đất nông nghiệp, đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp, hỗ trợ ổn định đời sống sản xuất, hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm cho người dân hiệu quả.

Một điểm đáng chú ý của Luật Đất đai 2024 liên quan đến chính sách bồi thường là người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi được quyền lựa chọn nhiều hình thức nhận bồi thường. Cụ thể là các hình thức bồi thường bằng đất nông nghiệp, bằng tiền, bằng nhà ở hoặc bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất bị thu hồi (khoản 1 Điều 96 Luật Đất đai 2024).

Các luật Đất đai trước đây, khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp để thực hiện dự án thì người dân chỉ được bồi thường bằng tiền hoặc bằng đất có cùng mục đích sử dụng là đất nông nghiệp.

Với quy định này, người dân bị thu hồi đất có thêm lựa chọn phù hợp với nhu cầu của mình. Hình thức “bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất bị thu hồi” cũng được áp dụng để bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ở, đất phi nông nghiệp (tại khoản 1 Điều 98; khoản 1 Điều 99).

Liên quan đến nội dung này, trong tờ trình về dự thảo nghị định gửi Chính phủ, Bộ TN&MT cho rằng tuy trong luật có quy định nhưng luật không giao Chính phủ và UBND cấp tỉnh quy định xác định thế nào là “bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất bị thu hồi” hoặc bằng nhà ở. Điều này dẫn đến các địa phương sẽ lúng túng vì không có cơ sở để thực hiện.

Vì vậy, trong dự thảo nghị định quy định về chính sách BTHTTĐC, Bộ TN&MT đề xuất quy định về: Giá đất tính tiền sử dụng đất khi bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi của hộ gia đình, cá nhân và tổ chức kinh tế.

Cùng với đó là quy định rõ việc xử lý chênh lệch giá trị giữa tiền bồi thường, hỗ trợ về đất với tiền sử dụng đất phải nộp khi được giao đất khác hoặc tiền mua nhà ở. Bộ TN&MT cũng kiến nghị Chính phủ giao các địa phương căn cứ quỹ đất, quỹ nhà và tình hình thực tiễn tại địa phương để quy định tỉ lệ quy đổi, điều kiện bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất bị thu hồi hoặc bằng nhà ở để bồi thường cho người có đất bị thu hồi phù hợp với thực tiễn.

Nới rộng chính sách tái định cư

Theo Luật Đất đai mới, không chỉ người dân được quyền chủ động lựa chọn nhiều hơn về các hình thức bồi thường mà trong chính sách tái định cư cũng được quy định thông thoáng hơn trước đây.

Theo đó, nếu trước đây khi Nhà nước thu hồi đất ở thì người có đất bị thu hồi mới được bố trí tái định cư, đất nông nghiệp và các loại đất khác thì không nằm trong diện được tái định cư. Tuy nhiên, Luật Đất đai mới quy định người dân có đất bị thu hồi dù đủ hay không đủ điều kiện bồi thường đất ở thì đều được giải quyết tái định cư. Trong dự thảo nghị định, Chính phủ cũng quy định chi tiết các điều khoản để cụ thể hóa các nội dung này.

Ông Trần Minh Thơ, nguyên Trưởng phòng BTHTTĐC (Sở TN&MT TP.HCM), cho rằng việc mở rộng quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi có ý nghĩa quan trọng khi Nhà nước thu hồi đất.

Đối với đất ở theo khoản 8 Điều 111 của Luật Đất đai 2024 quy định: Trường hợp người có đất ở thu hồi mà phải di chuyển chỗ ở và được bồi thường bằng giao đất ở hoặc nhà ở tái định cư nhưng tiền bồi thường về đất ở không đủ so với giá trị của một suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ tiền đủ để được giao một suất tái định cư tối thiểu.

Tương tự, khoản 5 điều này cũng quy định: Hộ gia đình, cá nhân khi Nhà nước thu hồi đất gắn liền với nhà ở phải di chuyển chỗ ở mà không đủ điều kiện được bồi thường về đất ở, nếu không có chỗ ở nào khác trong địa bàn xã, thị trấn tại khu vực nông thôn hoặc trong địa bàn thị xã, TP thuộc tỉnh hoặc trong địa bàn quận, thị xã, TP thuộc TP trực thuộc Trung ương nơi có đất thu hồi thì được Nhà nước giao đất ở có thu tiền sử dụng đất hoặc bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở.

Tại Điều 28 dự thảo nghị định cũng đã cụ thể hóa điều này. Tuy nhiên, ông Thơ góp ý dự thảo nên bổ sung đối tượng tại khoản 5 cũng được hưởng suất tái định cư tối thiểu như tại khoản 8 để đảm bảo tốt hơn quyền lợi của người dân. Bởi theo ông, điều này có ý nghĩa rất lớn với người dân bị thu hồi đất.

Theo ông Thơ, hiện nay TP.HCM quy định suất tái định cư tối thiểu bằng đất ở là 45 m², bằng nhà ở là 30 m². “Chẳng hạn, hộ ông A bị thu hồi đất được bố trí tái định cư bằng căn hộ 50 m², hộ ông A được hưởng suất tái định cư tối thiểu bằng 30 m² thì ông A chỉ cần thanh toán tiền cho 20 m² của căn hộ này” - ông Thơ đưa ra ví dụ cho thấy chính sách này rất có lợi cho dân.

Liên quan đến chính sách BTHTTĐC, ngày 8-5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì hội nghị trực tiếp kết hợp trực tuyến toàn quốc lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất và dự thảo nghị định quy định về giá đất.

Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ Luật Đất đai có nhiều chủ trương, chính sách mới, đột phá. Mong muốn chung của các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, nhân dân là sớm đưa Luật Đất đai vào cuộc sống.

Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khẩn trương xây dựng các nghị định, thông tư, văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thực hiện luật, “bám sát, cụ thể hóa, thể chế hóa đầy đủ những nội dung mà Luật Đất đai giao cho Chính phủ hướng dẫn”.

Theo Phó Thủ tướng, quy định về BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất là chính sách quan trọng, nhạy cảm, đột phá nhằm bảo đảm công bằng, an sinh xã hội. Người dân được tham gia, hưởng lợi trong quá trình phát triển, hài hòa lợi ích của các bên khi thực hiện dự án.

Trong công tác BTHTTĐC, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu phải có chính sách nhất quán, công bằng, có sự điều tiết của Nhà nước, không bỏ sót đối tượng; kịp thời thể chế hóa những quy định, kinh nghiệm thực tiễn đã được chứng minh là đúng đắn, hiệu quả.