Chuyên gia Denzil Abel ở Viện Nghiên cứu quốc tế và chiến lược Myanmar dự báo tại hội nghị lần này, Tổng thống Obama có khả năng nhấn mạnh đến vấn đề tranh chấp biển Đông và các vấn đề khác như Nhà nước Hồi giáo, dịch Ebola.
Các nhà phân tích ghi nhận với lần đầu tham dự hội nghị Đông Á của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Indonesia Joko Widodo, hội nghị chắc chắn sẽ dành phần lớn thời gian để thiết lập các mối quan hệ. Theo chuyên gia Denzil Abel, Indonesia có vai trò lớn tại ASEAN và những gì Indonesia nêu tại hội nghị ASEAN và hội nghị Đông Á là rất quan trọng.
Đây cũng là cơ hội cuối cùng để Myanmar tỏa sáng với vai trò chủ tọa. Nhà phân tích chính trị Kyaw Lin Oo (Myanmar) nhận định Myanmar chưa đạt được kết quả sáng giá nào nhưng cũng không mất gì nếu so với Campuchia khi bị chỉ trích về vấn đề biển Đông trong quá trình giữ ghế chủ tịch ASEAN vào năm 2012.
Liên quan đến hội nghị ASEAN và hội nghị Đông Á, báo South China Morning Post (Hong Kong) ngày 11-11 đã dẫn lời hai PGS Simon Tay và Cheryl Tan ở Viện Các vấn đề quốc tế (Singapore) đặt câu hỏi: Liệu châu Á có hài lòng với những gì Mỹ cung cấp theo chính sách tái cân bằng của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương?
Hai chuyên gia nhận định đã có tranh luận liệu châu Á có nên song hành với Mỹ hay các nước khác ở Thái Bình Dương hoặc giả duy trì khu vực riêng biệt. Thực tế cho thấy mỗi cường quốc đang có sáng kiến riêng.
Mỹ theo đuổi quan hệ kinh tế và thương mại thông qua Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) cùng Nhật và bốn nước thành viên ASEAN (Việt Nam, Malaysia, Singapore, Brunei) mà không có Trung Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc lại tìm cách lập Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á.
Hai chuyên gia nhận định sẽ có nhiều rủi ro ảnh hưởng đến tình hình ổn định và tiến bộ của khu vực trừ khi quan hệ Mỹ-Trung hay Nhật-Trung được cải thiện. Vì thế, hội nghị Đông Á lần này ở Myanmar sẽ nhắm đến kỳ vọng giảm bớt căng thẳng và tăng cường niềm tin.
Hai chuyên gia cho rằng quan hệ Nhật-Trung và Mỹ-Trung sẽ được quyết định bởi chính các nước này theo cách song phương chứ không phải thông qua các hội nghị lớn như APEC, Đông Á hay bất kỳ diễn đàn nào khác. Tuy nhiên, hội nghị Đông Á với sự có mặt của ba cường quốc Mỹ, Trung Quốc và Nhật sẽ có thể giữ vai trò giảm bớt căng thẳng.
Simon Tay và Cheryl Tan kết luận châu Á đang chứng kiến những thay đổi lớn về quyền lực và phần nhiều lệ thuộc vào hành động các nước lớn sẽ làm trong quá trình đơn phương hay hợp tác.
DUY KHANG
