Ngủ ngon nhờ đủ mật

Tưởng đây là chuyện ngày xưa nhưng bây giờ mới nói thì sai. Nhờ nhiều mô hình nghiên cứu hiện đại trong hai thập niên vừa qua, thầy thuốc thời nay đều rõ về mối liên hệ giữa chức năng gan mật và chất lượng của giấc ngủ.

Kết quả khảo sát gần đây ở Hoa Kỳ cho thấy một trong các nhân tố quan trọng ảnh hưởng trên độ sâu cũng như thời lượng của giấc ngủ là vận tốc bài tiết mật ra khỏi gan và lưu lượng mật xuống đến ruột non. Không chỉ cần thiết để biến dưỡng chất béo, không chỉ nhờ đó mà sỏi mật không kịp kết tủa, tiến độ lợi mật càng hiệu quả tình trạng lên men và tích lũy độc chất trong lòng ruột càng khó tác quái. Điểm đáng nói là khung ruột càng sạch thì lực lượng bạch cầu và thực bào càng bén nhọn khi truy tầm bệnh nguyên, từ vi khuẩn cho đến độc chất sinh ung thư. Nói cách khác, người không ứ mật trong gan, không kẹt mật trong túi mật là đối tượng có sức đề kháng dư sức qua cầu trong thời buổi hàng ngàn độc chất trong môi trường ô nhiễm, trong hóa chất gia dụng, trong khói thuốc lá, khói xăng dầu… đang chực chờ nước đục để thả câu.

Lợi mật không chỉ khéo có bấy nhiêu. Lực lượng thực bào càng đông, càng mạnh, càng dễ được huy động thì hệ thần kinh trung ương càng phóng thích nhiều serotonin, hoạt chất nội sinh với công năng xúc tác tín hiệu điều khiển giấc ngủ. Nhờ có đủ serotonin nên gia chủ vừa đặt lưng là thẳng giấc lại thêm khoan khoái khi thức dậy. Bằng chứng là nhóm hoạt chất cytokin, chất có công năng dẫn truyền tín hiệu an thần, có hàm lượng cực đại trong máu ở người có chức năng gan mật vận hành một cách hài hòa.

Ngược lại, nếu vì lý do nào đó mà gan ruột đều thiếu mật thì trung khu điều khiển giấc ngủ cũng bị rối loạn lây. Tình trạng mệt mỏi, đau đầu, khó ngủ, mất giấc giữa đêm khuya, ngủ vùi đầu hôm nhưng thức sớm hơn gà và nhất là bi quan khi thức dậy sớm muộn cũng gõ cửa nạn nhân. Không lạ gì nếu đa số nạn nhân của “hội chứng mệt mỏi kinh niên” là người có vấn đề với chức năng gan mật, như thường gặp ở người bị viêm gan, viêm đường dẫn mật, sỏi túi mật…

Mất ngủ do thiếu mật là chuyện hoàn toàn thuận lý vì hệ miễn nhiễm vốn đã tất bật suốt ngày vì stress càng mau kiệt sức nếu phải làm thêm ngoài giờ để đối phó với lượng độc chất tích lũy càng lúc càng nhiều trong khung ruột. Đó chính là lý do tại sao thầy thuốc y học cổ truyền, nếu vững tay nghề, bao giờ cũng kết hợp nhân tố “nhuận gan lợi mật” cho người trăn trở vì căng đầu, thay vì chữa mất ngủ cầm canh bằng thuốc an thần để lá gan đã mệt nhoài mau kiệt sức!

BS LƯƠNG LỄ HOÀNG