Chỉ trong thời gian ngắn, cư dân vùng vịnh, thậm chí là người từ địa phương khác đến đã tập hợp thành "lực lượng" săn cây phất dụ.
Hàng ngàn hòn đảo lớn nhỏ tạo nên quần thể hùng vĩ và thơ mộng của vịnh Hạ Long, với những giá trị to lớn về thảm thực vật, về thuỷ sinh, luôn thu hút du khách tham quan và các nhà khoa học hàng đầu trong nước và thế giới đến nghiên cứu.
Cây "biểu tượng" của vịnh
Phất dụ thường chỉ mọc ở vị trí vách núi cheo leo, và cây nào cũng tìm cách ngoi phần ngọn của mình ở vị trí cao nhất như khoe dáng, khoe những chùm lá đơn trau chuốt soi mình trên bóng nước vịnh Hạ Long. Do đặc điểm như vậy nên khi du khách ra thăm vịnh, dù đứng ở góc độ nào thì cũng dễ nhận ra họ hàng nhà phất dụ. Và cũng chính vì đặc điểm này mà phất dụ còn được cho là hình ảnh, là biểu tượng của vịnh Hạ Long.
Do sinh trưởng ở vùng núi ngập mặn nên loài phất dụ ở vịnh Hạ Long có hình dáng rất đặc biệt, bộ rễ bám rất chắc vào vách đá dựng đứng, đủ sức chống chọi cho thân cây trước sóng to gió bão lớn. Về nguồn gen được các nhà khoa học xếp vào loại quý hiếm, cơ cấu sinh trưởng rất đặc biệt cần phải bảo vệ để nghiên cứu, bảo tồn. Nhưng trong khoảng thời gian từ 2 năm trở lại đây, cây phất dụ ở vịnh thưa dần.
Nguyên nhân chính là đã có nhiều người săn lùng phất dụ để bán. Chỉ trong thời gian ngắn, cư dân vùng vịnh, thậm chí là người từ địa phương khác đến đã tập hợp thành "lực lượng" săn cây phất dụ. Họ săn cây phất dụ không phải để chặt cây, bẻ lá, mà chủ yếu là triệt hạ bộ rễ, cây càng già, bộ rễ càng to, chắc, khỏe, có nhiều khả năng có "trầm dính nguộc", cách gọi của dân trong nghề dùng để chỉ phần rễ mục lâu ngày tích tụ dưới các gốc phất dụ. Vì thế, chỉ trong thời gian ngắn, bóng dáng của những cây phất dụ phơi mình trên các vách núi tạo nên hình ảnh trữ tình, sống động không chỉ thưa dần mà gần như đã tuyệt chủng.
Phất dụ núi và trầm dính nguộc khai thác trái phép bị thu giữ.
Phải có ngay biện pháp bảo vệ
Tại vịnh Hạ Long đã có Đội kiểm tra xử lý vi phạm trên vịnh được thành lập cách đây vài năm nay, ngày đêm dùng xuồng tuần tra, ngăn chặn xử lý những hành vi tác động xấu đến cảnh quan môi trường. Đội tuần tra cho biết, năm nào cũng bắt được các đối tượng khai thác trộm trầm phất dụ núi. Những người bị bắt đã khai rằng họ lấy trầm phất dụ núi để về nghiền ra làm nguyên liệu trồng, cấy nấm (?) nên chẳng biết xử lý thế nào cho phải.
Đáng chú ý là, lực lượng Bộ đội Biên phòng Quảng Ninh đã huấn luyện cán bộ, chiến sỹ về đặc điểm và nhận dạng các đối tượng săn lùng để ngăn chặn xử lý, nhưng đôi lúc cũng gặp khó khăn. Cụ thể vào tháng 8 vừa qua, Hải đội 2 BĐBP Hải Phòng đã bắt giữ một con tàu và 15 người trên tàu không có giấy tờ hợp pháp cùng với hơn 2 tạ trầm dính nguộc khai thác trong khu vực vịnh Hạ Long.
Điều đáng nói là lực lượng bắt giữ và tổ chức lập biên bản thu giữ không ai biết đích xác số tang vật phải gọi tên là gì. Trong biên bản chỉ ghi tang vật là gỗ mục dùng để làm thuốc theo lời khai của chủ tàu. Cũng theo BĐBP, hành vi khai thác trầm dính nguộc thường diễn ra vào mùa khô, rộ nhất là bắt đầu từ tháng 10 đến đầu xuân sang năm. Như vậy, giờ đang là "chính vụ", nếu không có biện pháp ngăn chặn hiệu quả, e rằng đến sang năm cây phất dụ chẳng còn để bảo vệ.
Đề nghị Ban quản lý vịnh Hạ Long, UBND tỉnh Quảng Ninh cần có những biện pháp khẩn cấp để bảo vệ những cá thể cuối cùng họ nhà phất dụ núi ở vịnh thoát khỏi nguy cơ tuyệt chủng.
Theo Lê Minh Triết (CAND)
