Phải ghi ý kiến của kiểm sát viên trong bản án?

Theo luật, tại phiên tòa dân sự sơ thẩm, đại diện VKS được đưa ra kết luận về việc tuân theo pháp luật tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án. Tuy nhiên, rất nhiều tòa lại không ghi ý kiến của họ vào bản án hoặc có ghi thì cũng rất chung chung...

Thực tế hiện nay, có những tòa ghi ý kiến của kiểm sát viên trong bản án dân sự sơ thẩm, nhiều tòa lại “quên”. Việc ghi ý kiến của kiểm sát viên cũng chưa thống nhất: Có tòa ghi đầy đủ, có tòa chỉ tóm lược chung chung…

Nhiều hệ lụy

Chẳng hạn, trong phiên xử yêu cầu hủy quyết định hành chính của TAND một huyện ở Đồng Nai mới đây, tại tòa kiểm sát viên đã nêu ra những vi phạm tố tụng của thẩm phán như để quá thời hạn xét xử, vi phạm Điều 179 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS)… Nội dung bài phát biểu rất rõ ràng nhưng khi bản án được ban hành, tòa đã bỏ quên không ghi ý kiến của kiểm sát viên.

Vụ khác, trong một phiên xử về tranh chấp hợp đồng xây dựng, bản án của một tòa án huyện ở Đắk Lắk, kiểm sát viên cũng chỉ ra những thiếu sót về mặt tố tụng cần rút kinh nghiệm. Thế nhưng sau đó, trong bản án không hề có một dòng nào về ý kiến của kiểm sát viên.

Nhiều kiểm sát viên còn cho biết ở rất nhiều bản án khác, tòa chịu ghi ý kiến của họ thì lại ghi rất chung chung. Ví dụ họ chỉ ra từng điểm vi phạm, dẫn chiếu từng điều khoản cụ thể nhưng bản án chỉ tóm lại một câu ngắn gọn là kiểm sát viên cho rằng có vi phạm tố tụng.

Việc tòa quên ghi ý kiến của kiểm sát viên hoặc ghi không đầy đủ trong bản án dân sự sơ thẩm dẫn đến hệ lụy là VKS cấp trên sẽ không nắm được tinh thần để dễ dàng giám sát, thực thi quyền kháng nghị. Còn các bên đương sự tham gia tố tụng cũng thiếu đi một chỗ dựa pháp lý để làm cơ sở khiếu nại hay kháng cáo.

Luật chưa đề cập

TS Nguyễn Văn Tiến (giảng viên Trường ĐH Luật TP.HCM) cho biết Điều 238 BLTTDS quy định trong phần nội dung bản án sơ thẩm phải ghi yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, khởi kiện của cơ quan, tổ chức; đề nghị, yêu cầu phản tố của bị đơn; đề nghị, yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan… nhưng lại không quy định phải ghi cả ý kiến của kiểm sát viên.

Tiếp đó, trong mẫu bản án sơ thẩm ban hành kèm theo Nghị quyết số 01 ngày 31-3-2005 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao cũng không hề đề cập đến việc phải ghi ý kiến của VKS dù ở mục thành phần tham gia HĐXX có đại diện VKS tham gia.

Theo TS Tiến, đây có thể là một thiếu sót của các nhà làm luật bởi Điều 39 BLTTDS đã quy định rõ VKS cũng là cơ quan tiến hành tố tụng cùng với tòa án. Với tư cách của VKS như vậy, nên chăng hai ngành VKSND Tối cao và TAND Tối cao cần phải có thông tư liên tịch để hướng dẫn cụ thể về chuyện này. Nhất là trong thời điểm hiện nay, khi Luật sửa đổi một số điều của BLTTDS năm 2011 đã quy định rất rõ rằng kiểm sát viên được phát biểu về mặt tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án.

Phải ghi đầy đủ?

Theo luật sư Tạ Quang Tòng (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Đắk Lắk), trong phiên tòa dân sự sơ thẩm, VKS chỉ tham gia với vai trò xem xét tính chấp hành pháp luật của thẩm phán, hội thẩm nhân dân, người tham gia tố tụng. Do luật không quy định về việc phải ghi ý kiến của kiểm sát viên nên tòa có thể ghi nếu kiểm sát viên phát biểu là có sai sót, còn không thì bỏ qua cũng được. Như vậy, mặc nhiên chúng ta tự hiểu ngầm là nếu không thấy tòa viết gì thì tức là họ không vi phạm.

Thẩm phán Nông Đình Chiến (TAND huyện Dak Glong, tỉnh Đắk Nông) cũng cho rằng chỉ khi nào tại phiên tòa có sự mâu thuẫn giữa kiểm sát viên và tòa thì mới cần phải ghi vào để các đương sự thực hiện phần kháng cáo, VKS thực hiện kháng nghị. Còn nếu hai bên thống nhất thì thôi.

Không đồng tình, kiểm sát viên cao cấp Võ Văn Thêm (Viện Phúc thẩm III VKSND Tối cao) phân tích: Luật sửa đổi một số điều của BLTTDS đã thừa nhận việc VKS là một cơ quan tố tụng tham gia tất cả phiên tòa dân sự để giám sát việc thu thập chứng cứ và diễn biến phiên tòa. Vậy mà trong bản án lại không ghi rõ phần giám sát này của kiểm sát viên là không phù hợp.

“Không những tòa phải ghi mà còn ghi đầy đủ, rõ ràng chứ không thể ghi chung chung” - ông Thêm nhấn mạnh.

PHAN THƯƠNG