Liên minh châu Âu (EU) đang đối diện với một mạng lưới quá nhiều ổ cực đoan bạo lực đang nằm ngay trong lòng châu Âu và nối kết với nhau rất chặt chẽ - một tình trạng EU chưa từng phải đối diện trước nay. Hay nói như Thủ tướng Pháp Manuel Valls thì châu Âu đã bị bọn khủng bố tuyên bố chiến tranh.
Trong một cuộc trả lời phỏng vấn hãng tin BBC (Anh), Giám đốc Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol) Rob Wainwright thừa nhận số lượng và quy mô của các ổ, nhóm cực đoan bạo lực ở châu Âu nhiều và rộng hơn rất nhiều Europol từng dự đoán và lo ngại.
Theo ông Rob Wainwright, rõ ràng đây là chiến lược mới của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đối với châu Âu. IS đã và đang đổ lực lượng khủng bố máu lạnh, được đào tạo bài bản đến châu Âu.
Năng lực yếu kém: Không riêng gì nước Bỉ
Một ngày sau khi Brussels bị đánh bom, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố đã từng bắt và trục xuất phần tử đánh bom tự sát ở sân bay Zaventem là Brahim el-Bakraoui từ giữa năm 2015 và cũng đã cảnh báo Hà Lan và Bỉ về tên này.
Trong khi đó Bộ trưởng Tư pháp Bỉ Koen Geens nói trên đài truyền hình VRT (Bỉ) tối 24-3 rằng thời điểm Thổ Nhĩ Kỳ cảnh báo thì Bỉ chỉ xem tên Brahim el-Bakraoui là tội phạm chung chung.
Chưa hết, ngày 24-3, Mỹ cũng cho biết hai anh em thủ phạm Brahim el-Bakraoui và Khalid el-Bakraoui có tên trong danh sách theo dõi khủng bố của Mỹ.
Hình ảnh tên Ibrahim El Bakraoui do cảnh sát tỉnh Gaziantep (Thổ Nhĩ Kỳ) chụp lúc bắt tên này tháng 6-2015. (Ảnh: AP)
Dù bỏ lọt tên Brahim el-Bakraoui nhưng văn phòng công tố Bỉ đã ra lệnh truy nã em trai hắn là tên Khalid el-Bakraoui vào tháng 12-2015 vì liên quan đến các vụ đánh bom ở Paris. Chi tiết này cho thấy Bỉ chỉ nhận ra mối liên hệ giữa anh em el-Bakraoui và IS vài tuần gần đây.
Thời điểm Bỉ nhận ra đã quá muộn để ngăn chặn chúng thực hiện khủng bố, khi các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm đã bị bỏ qua.
Nguyên nhân là hạ tầng an ninh ở Bỉ quá kém. Cơ quan Tình báo Bỉ chỉ có 600 nhân viên, tương đương 1/3 so với cơ quan tình báo nước láng giềng Hà Lan. Đáng nói Hà Lan không lớn hơn Bỉ bao nhiêu và cũng không có nhiều công dân sang Syria và Iraq chiến đấu trong hàng ngũ IS như Bỉ.
Brussels chỉ có sáu trụ sở cảnh sát. Hệ thống máy quay an ninh ở Brussels không hiện đại như ở London hay Paris.
Không chỉ hạ tầng an ninh kém, mà một phần lớn vấn đề của Bỉ là nằm ở hệ thống chính trị nhiều tầng nhiều lớp và nhiều xung đột. Chính hạn chế này làm việc chia sẻ thông tin và chịu trách nhiệm ra quyết định thường bị lơ là.
Vua Bỉ Philippe và Hoàng hậu Bỉ Mathilde trong buổi lễ chia buồn các nạn nhân đánh bom Brussels (Bỉ) ngày 24-3. (Ảnh: REUTERS)
Tình trạng này không chỉ diễn ra ở nội tại Bỉ mà cả trên bình diện EU trong lĩnh vực chống khủng bố, theo BBC. Năng lực chống khủng bố của các nước châu Âu không đồng đều. Nguyên nhân nằm ở sự chênh lệch, khác biệt giữa mỗi nước.
Và dù đã muộn nhưng khẩn cấp hơn lúc nào hết các chính phủ châu Âu phải nhanh chóng ra cách đối phó.
Kết quả điều tra bước đầu cho thấy có mối liên quan trực tiếp giữa các vụ đánh bom ở Brussels và các vụ đánh bom Paris (tháng 11-2015). Kết luận này chỉ rõ sự thất bại của hệ thống an ninh châu Âu mà cần phải sửa chữa ngay lập tức.
Cần cải thiện khẩn cấp
Kết quả điều tra các vụ đánh bom Brussels chắc chắn là ưu tiên hàng đầu trong phác thảo cách đối phó hiệu quả với bọn khủng bố. Tuy nhiên, tăng cường chia sẻ dữ liệu và thông tin tình báo giữa EU cũng là việc gấp rút cần làm. Việc này vốn trước nay thường không được xem trọng ở châu Âu.
Đây không phải là việc dễ dàng khi một số nước đơn giản xem đó như không phải nhiệm vụ của mình, trong khi một số nước quyết giữ im ỉm các thông tin tình báo có liên quan quyền lợi quốc gia.
“Có sự thiếu hụt niềm tin giữa các nước thành viên và chúng ta cần thay đổi. Điều này không dễ dàng nhưng đó là điều buộc phải làm” -BBC dẫn lời Cao ủy Nội vụ EU Dimitris Avramopoulos.
Ông Dimitris Avramopoulos thừa nhận tiến trình xây dựng niềm tin giữa các nước châu Âu đã cải tiến trong năm 2015. Tuy nhiên, những cải tiến này không đáng kể.
Sau khi Paris bị tấn công, Pháp từng ra danh sách các biện pháp an ninh cần được thi hành khắp các nước châu Âu và kêu gọi EU ban hành. Nhưng đến nay các biện pháp này vẫn chưa được thông qua.
Biện pháp quan trọng trong danh sách là cần một hệ thống chia sẻ hiệu quả dữ liệu hành khách hàng không. Đây cũng là biện pháp các bộ trưởng Tư pháp và Nội vụ EU kêu gọi quốc hội châu Âu khẩn cấp thi hành trong cuộc họp khẩn ngày 24-3.
