Vừa qua, tại hội thảo góp ý báo cáo chuyên đề “Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực qua 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới”, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (PCTNTC) Phan Đình Trạc đã đặt vấn đề: “Vì sao vừa qua chúng ta chống tham nhũng quyết liệt, xử lý nghiêm nhiều cán bộ, đảng viên vi phạm, cả cán bộ cấp cao, cả đương chức và nghỉ hưu, không có vùng cấm, không có ngoại lệ nhưng vẫn xảy ra nhiều vụ án TNTC lớn, gây bức xúc trong dư luận?".
Có thể nhận thấy, dù ở thời kỳ nào thì kiểm soát quyền lực, PCTNTC luôn là việc khó và luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm.
Quyết liệt phòng, chống nhưng nạn tham nhũng vẫn phức tạp
Ngay tại hội nghị hôm đó, Trưởng Ban Nội chính Trung ương cho rằng cần làm rõ những vấn đề đặt ra đối với công tác PCTNTC hiện nay là gì, nhất là thông qua việc xử lý các vụ án, vụ việc TNTC phức tạp, nghiêm trọng vừa qua?
"Hiện đang rất cần giải pháp đột phá để hoàn thiện cơ chế giám sát quyền lực" - Trưởng ban Nội chính Trung ương nói.
Hồi tháng 7, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định 114 về kiểm soát quyền lực, PCTNTC trong công tác cán bộ. Quy định này thay thế Quy định 205/2019 về nội dung tương tự. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong kiểm soát quyền lực, PCTNTC trong công tác cán bộ.
Tại hội nghị trực tuyến quán triệt, triển khai các văn bản mới của Trung ương ngay sau đó, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai cho rằng Quy định 205 đã góp phần làm tốt công tác cán bộ, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, chống suy thoái, tự diễn biến, tự chuyển hoá. Quy định này cũng từng bước khắc phục tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng chức vụ, quyền hạn, thao túng trong công tác cán bộ, phục vụ cho lợi ích cá nhân; bao che, tiếp tay cho tiêu cực, gây bức xúc cho cán bộ, đảng viên.
Dù vậy, thực tiễn luôn phát sinh nhiều cái mới, do đó cần phải siết lại các quy định liên quan để đảm bảo phù hợp với thực tiễn.
Với Quy định 114, bà Trương Thị Mai cũng lưu ý khi cán bộ trực tiếp tham mưu công tác tổ chức cán bộ vi phạm kỷ luật, có dư luận xấu thì lãnh đạo phải chuyển đổi vị trí công tác ngay.
Cũng tại Quy định 114, Bộ Chính trị quy định không bố trí người có quan hệ gia đình đồng thời đứng đầu các cơ quan ở 13 ngành. Cụ thể là nội vụ, thanh tra, tài chính, ngân hàng, thuế, hải quan, công thương, kế hoạch đầu tư, tài nguyên môi trường, quân đội, công an, tòa án, viện kiểm sát ở Trung ương hoặc cùng cấp ở một địa phương…
Thường trực Ban Bí thư cho rằng phải tránh tình trạng vừa bố trí một người vào vị trí mới xong thì đơn thư gửi đến ầm ầm; đặt yêu cầu phải gương mẫu, cân nhắc kĩ lưỡng để bố trí, đảm bảo bố trí xong thì dư luận ủng hộ. Qua đó, bà nhấn mạnh đến vai trò của người đứng đầu. Người cán bộ lãnh đạo, quản lý phải công tâm, khách quan, cân nhắc, phải tự giác, tự soi.
Ông Phạm Chánh Trực, nguyên Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TP.HCM, nhìn nhận Quy định 114 là quy định toàn diện và khá hoàn chỉnh.
“Với quy định này, Đảng ta có thêm công cụ, thêm những điều kiện, phương tiện hiệu quả, hiệu lực để giữ vững được cái gốc, tức là giữ vững công tác tổ chức - cán bộ, góp phần vào việc phát huy, sử dụng, phân công bố trí, điều động, bổ nhiệm cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới” - nguyên Chủ tịch HĐND TP.HCM nêu ý kiến.
Ông Phạm Chánh Trực cho rằng trong từng giai đoạn xây dựng phát triển đất nước, Đảng ta đã có nhiều chủ trương, nghị quyết về kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền, chống TNTC, mua quan bán chức trong công tác cán bộ.
Tình trạng cán bộ, đảng viên hư hỏng, TNTC xảy ra trong các vụ án trong thời gian qua rất đáng suy nghĩ, nhất là những vụ việc liên quan đến cán bộ cấp Trung ương và nhiều tỉnh, thành. “Không thể chỉ đổ lỗi cho tác động bên ngoài hay do hoàn cảnh mà chính bản thân cán bộ, đảng viên đã thiếu tu dưỡng đạo đức” - ông Phạm Chánh Trực cho hay.
Khi quyền lực bị chi phối bởi nhiều mối quan hệ
Nguyên Chủ tịch HĐND TP Phạm Chánh Trực cũng đặt vấn đề về trách nhiệm kiểm tra, giám sát của mỗi cấp ủy; sự giám sát của hệ thống chính trị và cơ quan đại diện dân cử, công tác điều hành quản lý Nhà nước… “Kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra rằng tổ chức Đảng có trách nhiệm sẽ luôn coi trọng công tác huấn luyện cán bộ, “công tác gốc” của Đảng. Trong sinh hoạt chi bộ, phê bình và tự phê bình phải được đẩy mạnh thường xuyên. Chi bộ mà yếu, thiếu tính chiến đấu, góp ý phê bình kiểu vuốt ve nhau, dĩ hòa vi quý thì cán bộ không nhận thấy khiếm khuyết, sai lầm của mình được” - ông chia sẻ.
Cũng theo ông Phạm Chánh Trực, với cơ chế tổ chức cán bộ hiện nay thì quyền lực trong công tác cán bộ vừa phân tán vừa mắc xích với nhau, không phải tập trung vào một chỗ. Và theo nguyên tắc “tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách” thì người đứng đầu tổ chức Đảng hay tổ chức Nhà nước có vai trò rất quan trọng.
Ông phân tích thêm quyền lực còn bị tác động, chi phối bởi nhiều mối quan hệ như cấp trên – cấp dưới, trong Đảng và ngoài xã hội, quan hệ đồng chí, bạn bè, gia đình, đồng hương, thầy trò… Trong hoạt động thực tiễn không loại trừ có lúc có nơi một trong những mối quan hệ này bị lợi dụng để phục vụ lợi ích cá nhân, kéo bè phái, lợi ích nhóm.
Ở góc nhìn của một nguyên cán bộ, lãnh đạo TP.HCM, ông Phạm Chánh Trực nói việc thực hiện quyền lực và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là rất khó, thực hiện nó vẫn là con người.
“Rất và rất cần là chúng ta phải chọn được người, phải tìm ra những nhân tố then chốt để thực hiện quyền lực và kiểm soát cho được quyền lực trong công tác cán bộ” - ông cho hay.
Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai cũng từng giải thích rõ khái niệm "người thân quen" và cho rằng người đứng đầu cần phải lưu ý đến sự nêu gương. Dù là người thân quen lâu lâu đến nhà, bạn của con cái thì cũng cần xem xét thận trọng.
Theo ông, những nhân tố then chốt đó trước tiên phải là người lãnh đạo, người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị tham mưu và kiểm tra, thanh tra.
Người đứng đầu phải gắn bó chặt chẽ với hệ thống tổ chức, qua đó có thể kiểm soát được quyền lực của hệ thống nhiều tầng, nhiều bộ phận để tránh tình trạng mua chức, mua quyền, lôi kéo bè phái. Đồng thời, phải loại trừ cả những trường hợp cán bộ nào đó có vấn đề không ổn, là con cháu ai gửi gắm hoặc có mối quan hệ thiếu lành mạnh với doanh nghiệp ...
Đặc biệt, những nhân tố then chốt này phải là người đủ tầm, đủ tâm, đủ tài, đủ trách nhiệm. Người không đủ tầm sẽ không biết đề xuất chiến lược và xử lý những tình huống cụ thể thế nào, tâm không sáng thì sẽ không vô tư khách quan và dễ bị kéo bè kéo cánh.
“Đảng ta bây giờ có nhiều việc phải lo nhưng quan trọng nhất vẫn là lo cho con người, lo đào tạo huấn luyện đảng viên cán bộ, chăm lo đời sống vật chất và văn hóa tinh thần cán bộ, từ đó cán bộ có thể lo cho người lao động. Đầu tư quan trọng nhất vẫn là đầu tư cho cán bộ, tức là lo cho “bộ máy cái” vững mạnh thì mới vận hành hiệu quả công việc, quản lý điều hành toàn xã hội” - ông Trực chia sẻ.
Nguyên chủ tịch HĐND TP.HCM cho rằng điều quan trọng bây giờ là phải thực hiện một cách đồng bộ, phối kết hợp chặt chẽ với nhau để phát huy tốt nhất những công cụ, phương tiện mà Đảng giao. Như vậy mới mang lại kết quả, hiệu quả trong thực hiện giám sát quyền lực, PCTNTC trong công tác cán bộ.
TP.HCM cần kĩ lưỡng chọn cán bộ thực hiện kiểm soát quyền lực
TP.HCM là địa phương năng động nhất cả nước, là địa bàn có nhiều thực tiễn sinh động, phong phú và phát sinh nhiều sự việc. Hiện nay, TP.HCM lại đang khẩn trương thực hiện Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 98 của Quốc hội. Do đó, dư luận rất quan tâm đến việc TP.HCM lựa chọn cán bộ để thực hiện ra sao.
Chủ nhiệm Ủy ban kiểm tra Thành ủy TP.HCM Dương Ngọc Hải cho biết cơ quan này đã có quy chế phối hợp với các cơ quan khác như HĐND TP, MTTQ, Công an TP, Ban Nội chính… để tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, PCTNTC tại địa phương.
Một trong những nội dung đó là cùng phối hợp để tăng cường giám sát trách nhiệm công vụ của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu các cấp.
Phó Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Hồ Hải yêu cầu trong quá trình giám sát, nếu phát hiện những sai phạm của các đơn vị, tổ chức đảng trực thuộc Thành ủy, cán bộ, đảng viên diện Ban Thường vụ quản lý thì các cơ quan cần thông tin ngay cho Ủy ban Kiểm tra Thành ủy để kịp thời nhắc nhở.
Ông cũng yêu cầu Ban Tổ chức Thành ủy phối hợp với Ủy ban Kiểm tra Thành ủy tham mưu đúng quy định về công tác cán bộ thuộc diện Ban Thường vụ Thành ủy quản lý; tham mưu để thực hiện nghiêm Quy định 114 cũng như tăng cường việc thực hiện các quy định liên quan đến công tác cán bộ…
Ban Nội chính Thành ủy cùng Ủy ban Kiểm tra Thành ủy cũng cần tham mưu ban Thường vụ Thành ủy kịp thời giám sát đối với những địa bàn, lĩnh vực dễ phát sinh TNTC; giám sát chuyên đề với các tổ chức đảng, cơ quan tư pháp để phòng ngừa vi phạm ngay trong các cơ quan thực hiện công tác tư pháp, nội chính.
Xử lý nhiều cán bộ đứng đầu
Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc cho biết trong nhiệm kỳ Đại hội XII đã xử lý kỷ luật 113 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó có 27 ủy viên, nguyên ủy viên Trung ương; bốn ủy viên, nguyên ủy viên Bộ Chính trị.
Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến nay đã xử lý kỷ luật 95 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó có 19 ủy viên, nguyên ủy viên Trung ương, 23 sỹ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang.
Tại báo cáo vừa gửi tới Quốc hội, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết trong năm 2023, có 55 người đứng đầu, cấp phó người đứng đầu bị kết luận là “thiếu trách nhiệm để xảy ra hành vi tham nhũng”.
Cụ thể, có 13 người đứng đầu, cấp phó người đứng đầu bị xử lý hình sự do thiếu trách nhiệm để xảy ra hành vi tham nhũng.
42 người đứng đầu, cấp phó người đứng đầu bị xử lý kỷ luật do thiếu trách nhiệm để xảy ra hành vi tham nhũng. Trong đó khiển trách 16 người, cảnh cáo 13 người, cách chức 13 người.
Chính phủ cũng cho hay các bộ, ngành, địa phương đã kiểm tra việc thực hiện quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức tại hơn 8.200 cơ quan, tổ chức, đơn vị; kịp thời phát hiện, chấn chỉnh các sai phạm và xử lý 938 cán bộ, công chức, viên chức vi phạm. Số cán bộ, công chức, viên chức vi phạm quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp tăng 109% so với năm 2022.
