Trung Quốc sang tận ruộng kiểm tra gạo Việt

Bộ NN&PTNT vừa công bố nghị định thư về kiểm dịch thực vật đối với xuất khẩu gạo, cám Việt Nam (VN) sang Trung Quốc (TQ). Bên cạnh những thuận lợi thì các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu gạo Việt cũng lo ngại về những quy định khắt khe trong nghị định thư này.

Trung Quốc đồng ý mới được xuất

Nghị định thư nêu rõ các lô gạo xuất khẩu từ VN sang TQ phải đáp ứng đầy đủ yêu cầu về kiểm dịch thực vật, không nhiễm chín đối tượng sinh vật gây hại như mối, mọt, sâu bệnh, vi sinh vật, khuẩn. DN Việt phải đăng ký mới được xuất khẩu gạo vào thị trường TQ. Ngoài ra, trước khi gạo được xuất khẩu, phía TQ sẽ tiến hành tiền kiểm tra các vùng trồng lúa, các kho của DN Việt. Nếu phía TQ đồng ý mới được xuất khẩu.

Nói về nghị định thư này, ông Nguyễn Văn Đôn, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng, cho biết nghị định thư mang đến một số thuận lợi cho DN VN. “Yếu tố tích cực nhất là DN có quyền chọn lựa trong số chín đơn vị khử trùng trong nước đã được TQ xem xét, chấp thuận để kiểm dịch trong khi từ trước đến nay chỉ có một đơn vị khử trùng. Như vậy DN có thể chủ động hơn trong hoạt động xuất khẩu, giảm tính độc quyền, giảm được thời gian chờ khử trùng” - ông Đôn dẫn chứng.

Cũng theo ông Đôn, trước đây DN trong nước khi xuất gạo sang tới nước bạn rồi mới thực hiện các công đoạn kiểm dịch, khử trùng thì nay thực hiện ngay tại VN. “Điều này có thể giúp giảm chi phí, giảm thiểu rủi ro cho DN Việt” - ông Đôn nói.

Tổng Thư ký Hiệp hội Lương thực VN (VFA) Huỳnh Minh Huệ thông tin thêm, việc áp dụng nghị định thư này có thể sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch sang TQ.

DN Việt không nên quá phụ thuộc vào thị trường TQ nhằm giảm rủi ro. Trong ảnh: Nông dân thu hoạch lúa tại ĐBSCL. Ảnh: QH

Vẫn nhiều lo ngại

Tuy có một số thuận lợi nhưng nhiều DN vẫn lo lắng vì một số quy định rất ngặt nghèo trong nghị định thư. “DN xuất khẩu gạo phải tuân thủ các quy định về dịch hại rất khắt khe của phía TQ. Ví dụ, một lô gạo 60 tấn chỉ cần phát hiện một con dịch hại thì cả lô sẽ bị kết luận nhiễm bệnh” - ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật thuộc Bộ NN&PTNT, cảnh báo.

Ông Nguyễn Thanh Long, Giám đốc Công ty Gạo Việt, cũng cho rằng nghị định thư gây áp lực lớn cho DN gạo trong nước. Bởi nếu vi phạm, DN có thể bị cấm xuất sang TQ và ảnh hưởng chung đến cả ngành khi xuất khẩu sang thị trường này. Như vậy, DN này vi phạm nhưng DN khác cũng có thể bị ảnh hưởng, tức thiếu công bằng.

Ở khía cạnh khác, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng Nguyễn Văn Đôn lo lắng về bông cỏ trong sản phẩm gạo tấm. Bởi nếu làm gạo 5% tấm thì có thể kiểm soát được bông cỏ lẫn vào nhưng với tấm thì khó tránh khỏi. Do vậy, nhiều DN sẽ không dám bán mặt hàng tấm vì dễ dính bông cỏ.

Đại diện một DN xuất khẩu gạo nhìn nhận nghị định thư này mang tính “kỹ thuật” để nước nhập khẩu kiểm soát ở thế “kèo trên” với nước xuất khẩu. Theo đó, nếu nước nhập không muốn nhập gạo thì họ chỉ cần siết chặt các quy định bởi họ nắm đằng chuôi và có quyền quyết định.

“Nước nhập quá nhiều quyền lợi trong khi DN Việt bị động. Do vậy, các cơ quan chức năng cần đàm phán với phía TQ để làm sao hài hòa lợi ích các bên. Chẳng hạn nếu phát hiện lô gạo nào vi phạm về dịch hại thì không dừng ngay hoạt động nhập khẩu, thay vào đó cảnh báo để DN Việt khắc phục. Sau đó nếu tái phạm mới cấm” - đại diện DN này đề nghị.

Một số chuyên gia ngành gạo cũng cho rằng thông qua nghị định thư này TQ muốn kiểm soát chặt chẽ số lượng gạo nhập khẩu chính ngạch, siết chặt và hạn chế việc nhập khẩu qua đường tiểu ngạch. Do vậy gạo Việt xuất sang TQ khó có thể tăng, thậm chí giảm số lượng. Thế nên DN Việt cần phân bổ thị trường xuất khẩu hợp lý, tránh phụ thuộc quá lớn vào thị trường TQ nhằm giảm rủi ro.