Ðầu năm 1973, trời Paris ấm, không có tuyết. Sáng ngày 8-1-1973, hàng trăm nhà báo quốc tế kéo về trước cửa nhà số 62, phố đại tướng Lơcléc, thị trấn Gíp-xuya-Yvét, ở ngoại ô Paris. Thị trấn yên tĩnh một vạn dân này bỗng trở nên nhộn nhịp. Tại ngôi nhà trên sắp diễn ra cuộc gặp giữa cố vấn Việt Nam Lê Ðức Thọ và cố vấn Hoa Kỳ H.Kissinger trong khuôn khổ Hội nghị Paris về Việt Nam.
Dự thảo Hiệp định Paris về cơ bản đã được hai bên Việt Nam, Hoa Kỳ hoàn thành từ tháng 10-1972, chỉ còn một vài bất đồng. Tháng 11-1972, Nixon trúng cử tổng thống, phía Mỹ trở mặt, đòi thay đổi rất nhiều vấn đề trong hiệp định. Cuộc đàm phán Việt-Mỹ bế tắc, ngừng họp, cố vấn đặc biệt Lê Ðức Thọ về nước.
Tối 18-12-1972, đúng lúc đồng chí Lê Ðức Thọ vừa về tới Hà Nội, Mỹ cho máy bay chiến lược B52 dội bom Hà Nội hòng gây sức ép, lật ngược thế cờ. Sau chiến thắng "Ðiện Biên phủ trên không" của Hà Nội, theo đề nghị của phía Mỹ, cuộc gặp Việt-Mỹ ở Paris được nối lại để tiếp tục hoàn chỉnh hiệp định.
Trong nhiều năm, đi đôi với các phiên họp công khai của hội nghị tại Trung tâm hội nghị quốc tế trên phố Clêbe, Paris đã diễn ra những cuộc thương lượng bí mật giữa cố vấn Lê Ðức Thọ của Việt Nam và cố vấn Kissinger của Mỹ tại nhiều địa điểm khác nhau ở Paris, giải quyết có thực chất nhiều vấn đề lớn, quan trọng của cuộc đàm phán Việt-Mỹ. Các nhà báo quốc tế, dù có nhiều mưu mẹo, chưa bao giờ tìm ra được những địa điểm đàm phán bí mật đó. Nhưng hôm nay, ở giai đoạn cuối của Hội nghị Paris về Việt Nam, địa điểm cuộc họp Lê Ðức Thọ - Kissinger được công bố.
Các nhà báo tụ tập rất đông trước ngôi nhà số 62. Họ đứng trên mui xe ô-tô, trèo lên cây, mái nhà, chĩa máy ảnh, máy quay phim vào nhà. Ngôi nhà này là của Ðảng Cộng sản Pháp cho đoàn đàm phán ta mượn. Ðây là nhà của hoạ sĩ Pháp nổi tiếng Phéc-năng Lêgiê, đảng viên Ðảng Cộng sản Pháp, tặng Ðảng. Ngày hôm trước, chúng tôi đã đến xem bên trong ngôi nhà. Bàn đàm phán kê giáp tường treo bức tranh lớn của hoạ sĩ, trên viết bằng sơn toàn văn bài thơ của thi sĩ Pôn Êlua "Ôi Tự do!Ta gọi tên Người !". Trên mặt lò sưởi xây gạch mộc đặt một bình hoa hồng.
Khi xe của Kissinger đến, các nhà báo xô ra mặt đường quay phim, chụp ảnh. Không giống những lần trước gặp ông Lê Ðức Thọ, Kissinger đến không có ai ra đón. Kissinger lặng lẽ đẩy cửa bước vào, hiểu được thái độ lạnh nhạt của đoàn Việt Nam sau khi những trái bom Mỹ rơi xuống Hà Nội. Các nhà báo quốc tế đứng ngoài nhưng cũng hình dung được thái độ nghiêm khắc và những lời phê phán gay gắt của ông Lê Ðức Thọ khi gặp Kissinger.
Cuộc thương lượng diễn ra căng thẳng, hầu như trở lại những thỏa thuận đạt được năm trước. Chỉ còn lại hai vấn đề là khu phi quân sự và cách ký các văn kiện. Phải thêm hai lần họp nữa tại nhà riêng một doanh nhân Mỹ trên một ngọn đồi nhỏ ở Paris hai bên Việt Nam, Hoa Kỳ mới hoàn tất được hiệp định và các văn kiện kèm theo.
Cuộc họp thỏa thuận: hai bên ký tắt toàn văn hiệp định ngày 23-1, sau đó bốn bên ký chính thức ngày 27-1, tiếp đến Hội nghị quốc tế ký công nhận hiệp định ngày 26-2-1973. Phía Việt Nam chịu trách nhiệm in các hiệp định, nghị định bằng tiếng Việt, phía Mỹ in các văn kiện bằng tiếng Anh để ký. Chúng tôi được đoàn đàm phán ta giao các văn bản, đưa đi tổ chức in ở nhà máy in của ông Phùng Công Khải, một Việt kiều ở thị xã Mơ-đông, ngoại ô Paris bảo đảm chính xác, an toàn, kịp đưa ra buổi ký tắt.
Chúng tôi hết sức xúc động được đọc trước bản hiệp định. Trong hiệp định có hai điều quan trọng nhất mà người Mỹ đã phải cam kết: Hoa Kỳ và các nước khác tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam; Hoa Kỳ và các nước ngoài rút hoàn toàn quân đội, cố vấn quân sự, vũ khí, đạn dược, dụng cụ chiến tranh ra khỏi miền nam Việt Nam, không tiếp tục dính líu quân sự hoặc can thiệp vào công việc nội bộ của miền nam Việt Nam. Thắng lợi vẻ vang, có ý nghĩa lịch sử này thuộc về toàn Ðảng, toàn dân, toàn quân cả nước ta, đã đấu tranh gian khổ suốt mấy chục năm ròng.
Hiệp định đang lên khuôn máy in thì đoàn đàm phán ta điện cho chúng tôi biết, phía Mỹ đề nghị sửa một số chỗ trong văn bản, ta không chấp nhận. Vào giờ phút cuối của cuộc đàm phán, họ còn cố nài cách xếp chữ ký các đoàn trong hiệp định và cách đánh số trang hiệp định nhằm phục vụ ý đồ chính trị riêng của họ.
Sáng ngày 23 tháng 1-1973, rất đông nhà báo đứng trước Trung tâm Hội nghị quốc tế phố Clêbe, gần Khải Hoàn Môn Paris. Ðúng 9 giờ 30 phút, đồng chí Lê Ðức Thọ, đồng chí Xuân Thủy và các chuyên viên đến Trung tâm, lên thẳng phòng đàm phán trên gác hai. Ðoàn của Kissinger cũng đã tới. Phòng các chuyên viên Việt Nam ở bên cạnh. Một đồng chí cán bộ lễ tân lấy ra chiếc xoong con, vật liệu xi và dụng cụ để chuẩn bị nấu xi đóng dấu vào bản hiệp định sau khi ký. Anh Văn Lượng, phóng viên nhiếp ảnh của đoàn, sửa soạn máy ảnh và phim, tâm trạng hồi hộp trước một sự kiện lớn sắp diễn ra.
Theo thỏa thuận, mỗi đoàn được đưa vào phòng đàm phán một chuyên viên lễ tân, một nhà báo, một phóng viên nhiếp ảnh và một sĩ quan cảnh vệ khi hai đoàn ký tắt hiệp định. Ðoàn Việt Nam và đoàn Mỹ ngồi hai bên chiếc bàn rộng, trên đặt chiếc máy ghi âm của phía Việt Nam, to bằng cái cặp học sinh. Sau khi thảo luận xong một số vấn đề còn lại, hai đoàn nghỉ giải lao vào lúc 11 giờ để chuẩn bị lễ ký tắt. Cố vấn Kissinger đứng nói chuyện với cố vấn Lê Ðức Thọ, nhắc lại mối quan tâm của ông về vấn đề khu phi quân sự. Bỗng đồng chí Xuân Thủy nói với chúng tôi:
- Người ta cho biết, khi ký hiệp định phải dùng bút dạ. Anh Lê Ðức Thọ chỉ mang theo bút máy Hồng Hà. Phải chạy đi mua bút dạ ngay!
Chúng tôi chạy xuống đường tìm chiếc ô-tô của Môrít, một đảng viên cộng sản Pháp, người đã giúp lái xe cho chúng tôi gần 5 năm ở Paris. Ðồng chí phóng xe đưa chúng tôi đến một cửa hàng văn phòng phẩm ở Ðại lộ Săng Êlydê. Người bán hàng chắc rất ngạc nhiên, không hiểu vì sao chúng tôi đến mua mấy cây bút dạ với dáng vẻ vội vã đến thế. Chúng tôi đem mấy chiếc bút dạ về phòng đàm phán, đặt trên bàn chỗ đồng chí Lê Ðức Thọ ngồi, vừa lúc hai đoàn đã giải lao xong. Cố vấn Lê Ðức Thọ và cố vấn Kissinger cùng cầm bút ký bản "Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam", rồi tặng bút cho nhau. Lúc ấy là 11giờ 30, giờ Paris ngày 23-1-1973.
Ðồng chí Lê Ðức Thọ đi sang phòng các chuyên viên, tươi cười bắt tay mọi người. Cùng toàn đoàn đàm phán và các chuyên viên, đồng chí chụp ảnh kỷ niệm rồi cho biết, đồng chí phải về cơ quan ngay, chuẩn bị hành lý bay về Hà Nội báo cáo Bộ Chính trị; còn đồng chí Bộ trưởng Xuân Thủy ở lại Paris để dự lễ ký chính thức hiệp định.
Ðồng chí Lê Ðức Thọ ra xe, vẫy chào các nhà báo quốc tế đã từng gặp gỡ, phỏng vấn đồng chí rất nhiều lần. Nắng xuân Paris đã lên rực rỡ, chiếu sáng Khải Hoàn Môn ở đầu phố Clêbe.
HỒNG HÀ - (Theo Nhân Dân)
