43 năm kêu oan của tử tù Trần Văn Thêm

43 năm qua, ông Trần Văn Thêm (80 tuổi, trú xã Yên Phụ, huyện Yên Phong, Bắc Ninh) phải mang thân phận tử tù. Những tưởng thân phận ấy sẽ theo ông đến lúc nhắm mắt xuôi tay nhưng cuộc đời vẫn còn công bằng với ông khi tình cờ ông gặp luật sư (LS) Vũ Văn Lợi (Đoàn LS TP Hà Nội)… Tia sáng cuối đường hầm đã mở ra khi LS Lợi tin tưởng ông Thêm và nhận định rộng hơn so với những tư liệu ít ỏi mà ông có.

43 năm không ngừng kêu oan

Đêm 23-7-1970, ông Thêm và người em họ là ông Nguyễn Khắc Văn cùng nhau đi bán thuốc lào và mua quả trám đen. Khi về tới địa bàn xã Đông Tĩnh, huyện Tam Dương (Vĩnh Phú) thì trời tối nên cả hai vào chòi ven đường để ngủ. Khoảng 1 giờ sáng, khi đang ngủ thì ông Thêm thấy choáng váng vì ai đó đã đập búa vào đầu mình. Cùng lúc tên cướp cũng đã kịp đập một nhát vào đầu ông Văn.

Bị hai anh em đánh lại, tên cướp lao xuống sông biến mất. Dân làng nghe tiếng kêu cứu chạy đến thấy trên tay ông Thêm vẫn cầm chiếc cọc thồ dính máu. Cả hai được đưa vào bệnh viện cấp cứu nhưng ông Văn đã tắt thở trên đường.

Sau đó ông Thêm bị cơ quan tố tụng tỉnh Vĩnh Phú cáo buộc giết em họ để cướp của.

Năm 1973, TAND tỉnh Vĩnh Phú (nay là tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ) xét xử sơ thẩm và tuyên phạt ông Thêm tử hình về hai tội giết người và cướp tài sản dù tại tòa ông kêu oan và trình bày ông cũng là nạn nhân như những gì đã diễn ra. Một năm sau, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại Hà Nội bác kháng cáo kêu oan của ông và y án tử hình.

Cuối năm 1975, ông Thêm được giám thị trại giam Đức Phú gọi ra khỏi phòng biệt giam để đi thực nghiệm hiện trường. Khi ra đến hiện trường, ông mới biết là có nghi phạm khác bị bắt và khai nhận hành vi giết chết ông Văn cũng như đánh ông bị thương.

Ông Trần Văn Thêm, người 43 năm qua mang thân phận tử tù.  Ảnh: TUYẾN PHAN

LS Vũ Văn Lợi, người có công tìm ra hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm kết án ông Trần Văn Thêm, nhờ đó đã thúc đẩy hành trình minh oan cho ông Thêm. Ảnh: TUYẾN PHAN

Sau đó, ông Thêm được đưa về trại giam của Bộ Công an ở Hà Nội. Hai ngày sau, ông được một cán bộ giải thích là do có vết thương ở đầu nên ông được cấp giấy miễn lao động nặng và được đưa ra Bến xe Gia Lâm để bắt xe khách về nhà ăn tết với gia đình.

Từ đó không ai đoái hoài gì đến ông nữa. Cũng từ đó, ông Thêm vẫn cứ mang thân phận tử tù trên hành trình kêu oan không mệt mỏi của mình.

Ông cùng gia đình gửi đơn kêu oan đến khắp nơi. Tuy nhiên, các cơ quan mà ông Thêm gửi đơn đều trả lời rằng việc kêu oan của ông không có cơ sở vì... không tìm được hồ sơ về vụ án của ông.

Chứng cứ minh oan là... hai bản án kết tội

Năm 2014, một lần LS Vũ Văn Lợi tham gia một vụ án hành chính tại huyện Yên Phong, Bắc Ninh. Tại phiên tòa, LS Lợi gặp ông Thêm. Khi đó, ông Thêm nói có vụ án muốn nhờ LS giúp. Coi như cái duyên, LS Lợi nhận hồ sơ nhưng nói để về nhà nghiên cứu.

Nói về vụ án, LS Lợi cho biết đây là vụ án rất khó vì rất nhiều cơ quan tư pháp Vĩnh Phúc và trung ương đã trả lời là “không có đủ căn cứ”. Vì theo hồ sơ tài liệu, vụ kêu oan của ông Thêm đã kéo dài nhiều năm và từ năm 1997 gần như không có căn cứ thể hiện ông Thêm đã bị kết án tử hình. Thực tế, ông Thêm khi trở về địa phương không có giấy tờ gì. Cạnh đó, việc thay đổi địa giới hành chính và thời gian kéo dài đã lâu khiến nhiều hồ sơ có thể đã thất lạc.

Gần nửa năm nghiên cứu hồ sơ, đã nhiều lần LS Lợi chán nản, muốn bỏ dở giữa chừng bởi ông không tìm được tài liệu về vụ án năm xưa. Đến tháng 9-2014, bỗng nhiên LS Lợi nhận định hiện nay ông Thêm đang sinh sống tại Bắc Ninh nên rất có thể công an nơi ông sinh sống lưu trữ tài liệu này.

Ngay sau đó, LS Lợi đã gửi công văn tới giám đốc Công an tỉnh Bắc Ninh đề nghị xác minh và cung cấp hồ sơ liên quan đến vụ án ông Trần Văn Thêm.

Cuối năm 2014, phòng hồ sơ Công an tỉnh Bắc Ninh có văn bản phúc đáp khẳng định đang lưu giữ hồ sơ vụ án giết người mà bị can trong vụ án có tên Trần Văn Thêm.

Ngay lập tức, LS Lợi đã cử nhân viên tới Công an tỉnh Bắc Ninh để tiếp nhận, sao chụp hai bản án liên quan đến vụ án ông Thêm. Chính từ hai bản án này, nội dung vụ án đã dần dần được sáng tỏ.

Và rồi cuối cùng trời cao có mắt, các cơ quan tố tụng trung ương vào cuộc và xác định ông Thêm thật sự bị oan như hai ngày qua chúng ta đã biết. “Trước mắt, tôi cùng gia đình ông Thêm sẽ chờ công bố kết luận chính thức về vụ oan sai và buổi xin lỗi công khai đối với ông vào sáng 11-8. Tiếp đó, chúng tôi sẽ tiến hành các thủ tục cần thiết để yêu cầu cơ quan tố tụng bồi thường oan. Tôi thật sự mừng cho ông Thêm cùng gia đình. 43 năm mang thân phận tử tù oan khiên, tôi những nghĩ chắc không nỗi khổ nào hơn thế...” - LS Lợi nói.