Đánh vật với xe buýt thông minh

Nhiệm vụ tối quan trọng của tài xế là phải chuyên tâm vào việc lái xe, không để xảy ra tai nạn. Vậy nhưng trên nhiều tuyến xe buýt, như 59, 66, 93… của Công ty Xe buýt Sài Gòn, Công ty TNHH Vận tải TP.HCM, Hợp tác xã vận tải 19-5 hiện tài xế phải đánh vật khi phải đóng nhiều vai, trong khi nếu sơ ý để khách lẻn vào xe mà không xé vé là dính biên bản nộp phạt ngay.

“Trăm dâu” đổ đầu tài xế

Có mặt trên các chuyến xe buýt này, chúng tôi ghi nhận được cảnh lái xe vừa phải quan sát trên đường, vừa phải giám sát hành khách, vừa làm luôn nhiệm vụ xé vé, nhận - thối tiền… Cụ thể, khi chiếc xe buýt chạy tuyến Bến xe Chợ Lớn - An Sương dừng tại một trạm trên đường Lý Thường Kiệt thì nhiều người từ trạm xe buýt, trong đó có tôi tranh nhau chen chân trên chiếc xe đã đầy ắp. Khi người cuối cùng ở bến bước lên, cánh cửa tự động đóng lại thì chiếc xe lách ra tiếp tục hành trình.

Tôi và nhiều người khác lại đứng lớ ngớ gần nơi tài xế chờ lấy vé. Thay vì hướng dẫn hành khách “tự động bỏ tiền - lấy vé - nhận tiền thối từ máy” thì lái xe giơ tay “lấy tiền giấy - xé vé - thối tiền giấy” như mọi xe buýt khác. Để thao tác thuận tiện, tài xế có chuẩn bị một… ống đựng đũa làm nơi đựng tiền giấy (xếp thẳng), đặt cạnh các xấp vé; đồng thời sát chân phải tài xế còn treo lủng lẳng một rổ nhựa to hơn để đựng tiền nhăn, tiền gấp.

Lần lượt từng người đưa tiền và tài xế vừa ôm vô lăng nhìn đường, vừa xoay bên phải, quay bên trái về sau rồi luôn miệng nhắc hành khách xé vé. Thỉnh thoảng, ông ngoái đầu về sau nói: “Bước thẳng ra đằng sau đi”. Trong khi chiếc xe to kềnh vẫn lăn bánh đều trên đường, một hành khách đưa tờ tiền loại 20.000 đồng. Tài xế đưa tay nhận lấy rồi cúi người vớ lấy mớ tiền trong rổ nhựa treo lủng lẳng gần chân. Xong hai cánh tay người tài xế gác lên vô lăng để chiếc xe cứ trôi trên đường rồi đếm đủ 14.000 đồng thối lại cho khách. Có lúc, khi xe tạm dừng do nối đuôi xếp hàng, tài xế tranh thủ phân loại, vuốt thẳng những đồng tiền giấy khách đưa. Đến khi ngước mặt lên thì trước mặt là khoảng trống mênh mông, do xe trước mặt đã chạy đi một đoạn xa, tài xế mới vội vàng nhả côn, đạp ga.

 
Các máy bán vé xe buýt tự động đã thành vật trang trí khi hành khách, lái xe thao tác bằng tay lấy vé. Ảnh: MP

Không muốn cũng phải làm

Nguyên nhân các máy bán vé tự động nhờ tay như trên là do hành khách không đồng ý nhận tiền xu. Một tài xế kể có hành khách bỏ vào thùng 100.000 đồng máy nhả ra 94.000 đồng toàn tiền xu. Như nhận cục nợ, người này nói: “Ông thối mớ này cho tôi làm gì”, dứt lời liền vứt mớ tiền thối xuống sàn rồi bước xuống xe. “Hiện không ai đồng ý nhận tiền xu nên ép hành khách nhận thì xảy ra cự cãi, sẽ bị hành khách phàn nàn rồi bị lập biên bản, giải trình và thậm chí bị phạt. Vì vậy, thực tế chiếc máy bán vé tự động trên xe chỉ để làm… cảnh, nhằm không làm mất thời gian cho việc giải thích, lại gây phiền hà cho khách, tài xế phải dùng tay lấy tiền giấy trả cho khách. Làm vậy là vi phạm, nếu bị phát hiện sẽ bị phạt 2 triệu đồng nhưng thực tế thì không thể khác được”, tài xế vừa giải thích vừa năn nỉ người viết không đề cập đến những thông tin, hình ảnh liên quan, nếu không anh sẽ bị “dính” biên bản ngay.

Trao đổi với người viết, nhiều lái xe nhìn nhận khi ôm cả phần việc của tiếp viên thì thu nhập sẽ cao hơn nhưng do cùng lúc làm nhiều việc nên không thể chuyên tâm nhìn đường, lái xe, nguy cơ xảy ra tai nạn rất cao. Va quẹt xảy ra trong lúc thối tiền, kiểm soát hành khách thường xuyên xảy ra và trong các trường hợp này tài xế phải móc tiền túi ra bồi thường. Ngoài ra, lúc đông người không thể kiểm soát được hết khách lên xe, có người gian lẻn ra sau mà không trả tiền, xé vé rồi có người quên xé vé hoặc lợi dụng đông người xé vé nhưng “quên” đưa tiền là chuyện xảy ra cơm bữa. Tài xế vừa phải bù tiền cho vé bị hụt, vừa  đối diện với những mức phạt quá cao so với thu nhập của họ. “Ngoài đội kiểm tra thường xuyên, nhà xe còn cho giả làm khách đi xe không đưa tiền, không lấy vé và cứ một người như vậy là phạt 2 triệu đồng. Nhiều lần tôi đề nghị chỉ lái xe đơn thuần nhưng không được giải quyết” - tài xế này lắc đầu.

 
Đường sá đông nghẹt mà tài xế xe buýt “thông minh” không thể chuyên tâm vào việc lái xe thì tai nạn là khó tránh khỏi. Ảnh: MP

Có thể sẽ thay đổi

Theo Trung tâm Quản lý và Điều hành vận tải hành khách công cộng TP.HCM, đơn vị không ép các hãng xe buýt bán vé tự động mà do hãng xe đề xuất, tự nguyện thực hiện ở các tuyến ít khách. Nhưng bán vé tự động cũng gây không ít phiền phức cho tài xế, nhất là gây mất an toàn giao thông nên những tuyến nào đông khách thì phải ngưng, trở về bán vé bình thường. Tuy nhiên, đại diện một hãng xe buýt tiết lộ, bán vé tự động thì nhà xe sẽ giảm bớt gánh nặng chi trả lương, bảo hiểm cho tiếp viên. Chính điều này, nhiều đơn vị bỏ qua những bất cập, những nguy cơ gây tai nạn cố “bám” vào mô hình bán vé tự động nhưng thực chất là bằng tay.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Tất Thành Cang, Giám đốc Sở GTVT, cho biết có nhận được những phản ánh như trên nhưng hiện không phải tất cả tuyến đều theo mô hình này. “Việc bán vé tự động chỉ là tạm thời mà lâu dài sẽ sử dụng thẻ xe buýt thông minh (smart card) với thao tác đơn giản, thuận tiện. Sở GTVT đã làm việc với Sở Khoa học và Công nghệ và đã trình đề án cho UBND TP.HCM. Trong thời gian này, mô hình máy bán vé tự động cũng được khảo sát, để điều chỉnh cho phù hợp. Thực tế có ý kiến cho rằng như vậy là phù hợp nhưng ngược lại có ý kiến nói là không hợp lý, dễ xảy ra tai nạn. Sở GTVT đang chờ báo cáo cuối cùng của Trung tâm Quản lý xe buýt để có quyết định cuối cùng” - ông Cang nói.

MINH PHONG