Đến bây giờ, luật sư Nguyễn Hồng Bách (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) vẫn không quên được cảm giác hạnh phúc trong ngày 17-4-2015 khi nghe TAND tỉnh Ninh Bình tuyên bố thân chủ của mình là anh Vũ Phan Điền (29 tuổi, ngụ xã Yên Thành, Yên Mô) vô tội và trả tự do ngay tại tòa.
Những tháng ngày căng thẳng
“Lúc ấy, như bản năng, tôi tiến đến vành móng ngựa. Điền cũng quay ngược lại ôm chầm lấy tôi rồi khóc nức nở. Dưới phòng xử án, nhiều tiếng khóc cũng òa lên. Mọi người vui vì công lý được thực thi, vì lẽ phải đã chiến thắng”- luật sư Bách kể lại.
Để có được niềm vui ấy, cả gia đình Điền và luật sư Bách đã phải trải qua những tháng ngày thật sự gian truân, căng thẳng. Cho đến ngày đó, Điền đã phải ngồi tù gần hai năm, phải đứng trước vành móng ngựa trong sáu phiên tòa cả sơ thẩm lẫn phúc thẩm.
Theo cáo trạng của VKSND thị xã Tam Điệp, sáng 5-11-2012, Công an thị xã Tam Điệp bắt quả tang Vũ Phan Điền cất giữ ở dưới mặt nạ đầu xe máy một túi nylon bên trong có tám gói giấy bạc nhỏ màu vàng đựng chất bột màu trắng. Tại hiện trường, Điền khai chất bột trong các gói bạc là heroin mua của một người lạ về sử dụng. Công an bắt Điền và lấy chất bột trắng đem đi giám định. Kết quả giám định chất bột trên là “chế phẩm heroin”.
Trong quá trình điều tra, Điền không thừa nhận có hành vi tàng trữ heroin nhưng VKSND thị xã Tam Điệp vẫn truy tố Điền về tội tàng trữ trái phép chất ma túy. Tháng 3-2013, TAND thị xã Tam Điệp xử sơ thẩm lần đầu, phạt Điền 33 tháng tù. Điền kháng cáo kêu oan. Ba tháng sau, TAND tỉnh Ninh Bình xử phúc thẩm lần đầu đã tuyên hủy bản án sơ thẩm để điều tra, xét xử lại.
Vũ Phan Điền ôm luật sư Nguyễn Hồng Bách khóc sau khi được tòa tuyên vô tội, trả tự do ngày 17-4-2015. (Ảnh do luật sư Bách cung cấp).
Tháng 11-2013, TAND thị xã Tam Điệp xử sơ thẩm lần hai, tiếp tục phạt Điền 33 tháng tù. Điền lại kháng cáo kêu oan. Tháng 1-2014, tại phiên tòa phúc thẩm lần hai của TAND tỉnh Ninh Bình, Điền khai không biết các điều tra viên lấy đâu ra túi nylon đựng các gói chứa chất bột màu trắng, đồng thời khai bị đe dọa, đánh đập, buộc phải ký vào biên bản đã được lập sẵn. HĐXX phiên phúc thẩm hôm đó đã nhận định không đủ bằng chứng kết tội Điền nên tuyên Điền vô tội và trả tự do cho Điền ngay tại tòa.
Luật sư Bách những tưởng sau phiên phúc thẩm này thì trắng đen đã rõ ràng. Nhưng thực tế trớ trêu, tháng 6-2014, TAND Tối cao đã ra quyết định giám đốc thẩm, hủy cả hai bản án sơ, phúc thẩm nói trên để điều tra lại, làm rõ xem chất bột màu trắng thu giữ được là heroin hay tạp chất. Bởi lẽ trước đó kết quả giám định chỉ ghi là “chế phẩm heroin” chứ không ghi rõ hàm lượng, trọng lượng heroin.
Kết quả giám định lại cho thấy chất bột trên là heroin. Tháng 7-2014, Công an thị xã Tam Điệp bắt tạm giam Điền để điều tra lại. Tháng 1-2015, TAND thị xã Tam Điệp xử sơ thẩm lần ba, phạt Điền 24 tháng tù. Đến ngày 17-4, sau ba tuần nghị án, HĐXX phúc thẩm đã tuyên bố Điền không phạm tội và trả tự do ngay tại tòa như đã nói.
Năm nhân chứng khẳng định Điền ngoại phạm
Nhớ lại quãng thời gian đấu tranh để minh oan cho thân chủ, luật sư Bách kể: “Gia đình Điền đã tìm đến tôi sau phiên tòa sơ thẩm lần thứ nhất. Khi gặp gia đình, xem xong bản án sơ thẩm, nghe kể một số chi tiết, tôi đã nhận tham gia vụ án và nói với gia đình là sẽ theo đến cùng vụ việc nếu chứng cứ thu thập được chứng minh rằng Điền thật sự bị oan”.
Khi đó, luật sư Bách chưa dám xác định Điền bị oan thật sự. Làm thủ tục bào chữa và sao chụp, nghiên cứu hồ sơ xong, ông xin gặp chánh Tòa Hình sự TAND tỉnh Ninh Bình để kiến nghị về những mâu thuẫn trong lời khai, chứng cứ cũng như những sai phạm tố tụng nghiêm trọng. Vị chánh tòa bảo ông “cứ tiếp tục nghiên cứu”.
Luật sư Bách nhận thấy đối với các vụ án hình sự mà bị cáo kêu oan thì thời điểm phạm tội là rất “nhạy cảm”. Từ đó, ông nghĩ ngay đến việc có thể có người chứng kiến. Trong hồ sơ có bút lục cho thấy Điền khai khoảng 17 giờ ngày 5-11-2012 có đi ra chợ mua heroin của một người lạ (ra tòa, Điền khẳng định mình bị bức cung, nhục hình nên mới phải khai nhận như thế). Từ chi tiết này, luật sư Bách bắt đầu đi tìm nhân chứng để tìm hiểu xem vào thời điểm ấy có đúng Điền ra chợ mua heroin hay không.
Kết quả, ông đã tìm ra chứng cứ ngoại phạm của Điền: Có năm nông dân khẳng định chiều 5-11-2012, Điền đã cùng làm việc với họ. Luật sư Bách đã về Ninh Bình năm lần để làm việc với năm nhân chứng quan trọng này, lập biên bản lời khai (các biên bản đều được UBND xã đóng dấu xác nhận). Họ đều là các nông dân chân chất, luật sư Bách có niềm tin rằng đó là những người trung thực. ông tìm hiểu thì biết trước đó cơ quan điều tra cũng đã tìm gặp họ nhưng lại không sử dụng lời khai của họ để gỡ tội cho Điền.
Quá trình làm việc với các nhân chứng, lúc đầu họ cũng rất e ngại, sợ phiền toái, rắc rối. Luật sư Bách đã phải động viên, giải thích pháp luật cho họ rất nhiều. Đặc biệt có một nhân chứng là thợ xây, là thương binh, được chính quyền xã động viên nên đã rất nhiệt tình xác nhận những sự kiện xảy ra vào chiều 5-11-2012 đối với Điền để chứng minh rằng Điền ngoại phạm.
“Tất cả nhân chứng đều mong muốn rằng sự thật phải được làm sáng tỏ. Và cuối cùng công lý cũng đã đến với Điền và gia đình. Hiện nay, việc bồi thường oan cho Điền đang được cơ quan tố tụng địa phương thương lượng” - luật sư Bách nói.
| Phải có luật sư mới làm việc Tin vào lời Điền rằng mình bị bức cung, nhục hình nên mới khai nhận đã tàng trữ ma túy, luật sư Bách đề nghị cơ quan điều tra cho được có mặt bên cạnh thân chủ trong các buổi hỏi cung. Thời gian đầu, cơ quan điều tra đã không thông báo cho ông về các buổi hỏi cung Điền. Do Điền cương quyết không làm việc với cơ quan điều tra nếu không có mặt luật sư nên sau đó cơ quan điều tra phải gửi giấy mời cho ông. Tuy nhiên, giấy mời lại luôn đến trễ hơn so với thời gian làm việc được ghi. Luật sư Bách đã đề nghị cơ quan điều tra thông báo trước thời gian lấy cung Điền để kịp sắp xếp tham dự và được đáp ứng. “Để bảo vệ mình, Điền đã sử dụng quyền im lặng cho đến khi có luật sư, rất dũng cảm từ chối làm việc khi không có luật sư dù có bị dọa lập biên bản. Điều đó là một trong những yếu tố khiến cho các lời khai của Điền trở nên khách quan, trung thực” - luật sư Bách nhận định. |
