“Hiện nay, có rất nhiều bị can từ chối luật sư (LS) trong giai đoạn điều tra mà không rõ nguyên nhân vì sao” - LS Phan Trung Hoài đặt vấn đề tại hội thảo về các nội dung cần sửa đổi, bổ sung trong dự án BLTTHS (sửa đổi) do Ủy ban Tư pháp Quốc hội tổ chức ngày 4-8 tại TP.HCM.
“Đây là vấn đề nan giải”
Theo LS Phan Trung Hoài, chuyện nói trên là vấn đề bất thường, nó là rào cản về quyền tối thiếu của người dân được cung cấp dịch vụ pháp lý. Người đại diện hợp pháp, người thân thích của bị can ở bên ngoài thì mời LS tham gia bào chữa nhưng khi mang giấy mời vào trại giam thì bị can lại từ chối.
“100% bị can từ chối LS nhưng sau đó lại mời LS tham gia. Khi tôi hỏi lý do thì họ giải thích… trong bốn bức tường, điều tra viên đã nói gì với họ. Tôi xin không được phép nói ra tại đây” - LS Hoài nói.
Bà Lê Thị Nga, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội, cho rằng việc bị can từ chối LS là vấn đề nan giải: “Tôi có xem lướt qua hồ sơ LS Hoài cung cấp thì có sáu trường hợp bị can từ chối LS. Nhưng từ chối phải có lý do, vậy có quyền ép họ hay không?”.
PGS-TS Nguyễn Thái Phúc nói: “Mặc dù anh Hoài không nói thẳng ra nhưng có thể hiểu ý LS Hoài rằng có sự tác động của điều tra viên (ĐTV) nên bị can mới từ chối LS. Theo tôi, luật nên quy định nếu trong giai đoạn điều tra bị can từ chối LS thì phải có sự tham gia của kiểm sát viên (KSV) khi hỏi cung”.
LS Phan Trung Hoài (giữa): Có rất nhiều bị can từ chối LS trong giai đoạn điều tra mà không rõ nguyên nhân vì sao?! Ảnh: NGÂN NGA
LS đề nghị bỏ cấp giấy chứng nhận bào chữa
Theo LS Hoài, từ đầu năm tới giờ ông đã gặp bốn trường hợp bị CQĐT từ chối cấp giấy chứng nhận người bào chữa (GCNBC). LS Hoài kiến nghị cần phải bỏ hẳn thủ tục cấp GCNBC, ở châu Âu và Trung Quốc đã bỏ thủ tục này.
LS Trịnh Minh Tân nói thêm: “Nếu giữ quy định cấp GCNBC thì cần phải có quy trình đơn giản và nhanh chóng. Trong giai đoạn điều tra, ĐTV nên cầm giấy yêu cầu của thân nhân vào trại hỏi bị can có đồng ý không, nếu đồng ý thì ghi rõ vào giấy, nếu không cũng phải ghi vào. Hoặc cũng có thể cho thân nhân, LS vào gặp bị can để hỏi cho rõ có yêu cầu LS hay không”.
Đại tá Đoàn Tất Kỉnh, Phó Chánh văn phòng Cơ quan CSĐT Bộ Công an, nói ông hoàn toàn chia sẻ tâm tư của các LS. Đại tá Kỉnh cho rằng nhiều trường hợp cứ có LS vào là bị can phản cung. “Theo tôi, cần phải có thủ tục cấp GCNBC thì mới bảo vệ nghiêm ngặt, chặt chẽ. Đến như chúng tôi phải được phân công thì mới được vào trại giam. Những trường hợp bị can từ chối LS thì KSV vào hỏi lại sẽ khắc phục ngay, không cần quy định mới. Đây chỉ là thể hiện sự chưa tin tưởng nhau” - Đại tá Kỉnh nói.
Ghi âm, ghi hình để chống bức cung, nhục hình
Đại biểu Quốc hội Đỗ Văn Đương cho rằng rất cần có ghi âm, ghi hình khi hỏi cung bị can để tránh oan, sai. Bởi nếu cán bộ điều tra không có tâm tham gia phá án, rất dễ dẫn tới bức cung, nhục hình.
“Theo tôi, ghi âm, ghi hình là điều rất văn minh, nghe là tán thưởng ngay. Đây không phải là vấn đề tốn tiền mà chỉ là chuyện thủ tục rườm rà. Nhưng thực tế ĐTV có thể tự ghi âm nhưng lại không thể tự ghi hình. Chẳng có ĐTV nào dại gì ghi hình lúc bức cung cả. Sau khi hỏi cung phải đọc lại và phát lại ghi âm cho bị can nghe, như vậy mới công khai minh bạch. Nếu không phát lại là “chui”. Nhưng cùng một vấn đề mà hỏi lại nhiều lần, kéo dài 10 tiếng mà phát lại thì không những bị can mà ĐTV cũng mệt mỏi. Cho nên phải tính toán kỹ lưỡng về trình tự, thủ tục như thế nào cho kỹ…” - ông Đương nói.
Bà Nga nói thêm đây là vấn đề đang tranh cãi. “Nếu người cán bộ không tự giác thì dễ dẫn đến oan sai. Pháp luật không thể kêu gọi sự tự giác được, nếu không đưa ra quy định chặt chẽ mà chỉ kêu gọi không là chưa đủ”.
Có nên ghi âm trao đổi giữa LS và bị can? LS Phan Trung Hoài cho biết LS còn gặp khó khăn trong giai đoạn điều tra, chẳng hạn như chỉ được hỏi bị can khi ĐTV đồng ý, không được tư vấn, trao đổi với bị can và tiếp xúc những chứng cứ có trong hồ sơ… Vì thế, LS Hoài đề nghị cho phép LS được quyền hỏi riêng bị can bằng cách không ghi âm cuộc gặp giữa bị can và LS. Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Hiện, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, lại có quan điểm ngược lại: “Có người nói rằng bị can có tội nhưng không khai với tòa, VKS và CQĐT mà chỉ nói với LS. Nếu thẳng thắn thì LS cần gì phải ngại ghi âm khi nói với bị can?”. “Hệ thống trại giam rất chặt chẽ, chúng tôi không được mang bất cứ phương tiện gì vào nên không thể có chuyện LS xúi bị can thông cung vì có hệ thống giám sát” - LS Hoài nói. |