Có mặt tại chùa Trà Phương sáng 19-4, theo ghi nhận của PLO, công trình tu bổ, tôn tạo chùa dang dở, khắp nơi ngổn ngang gỗ, đất, gạch, ngói. Chùa Trà Phương là di tích kiến trúc - nghệ thuật quốc gia.
Tự làm theo ý nhà chùa, xâm hại di tích
Trao đổi với PLO, ông Vũ Duy Quận, Chủ tịch UBND xã Thuỵ Hương cho biết hiện việc tu bổ, tôn tạo chùa Trà Phương đang phải tạm dừng theo ý kiến của TP, chờ được Bộ VH-TT&DL đồng ý chủ trương điều chỉnh dự án.
Trước đó, trước thực trạng nhiều hạng mục của chùa Trà Phương xuống cấp, thể theo nguyện vọng người dân địa phương và nhà chùa mở rộng không gian di tích, UBND xã Thụy Hương đã lập hồ sơ, thực hiện các quy trình thủ tục theo quy định tiến hành tu bổ, tôn tạo di tích.
UBND TP Hải Phòng sau đó đã xin ý kiến của Bộ VH-TT&DL, đồng thời phê duyệt báo cáo kinh tế - kỹ thuật công trình tu bổ, tôn tạo di tích chùa Trà Phương. Theo đó, công trình có tổng vốn đầu tư hơn 8,1 tỉ đồng từ nguồn kinh phí xã hội hóa do địa phương huy động. UBND xã Thụy Hương được giao làm chủ đầu tư.
Công trình tu bổ, tôn tạo chùa Trà Phương gồm ba hạng mục: Nhà Tam Bảo; nhà Tổ, xây dựng và lắp đặt hệ thống phòng cháy, chữa cháy, cấp thoát nước và chiếu sáng.
Trong đó, mở rộng nhà Tam Bảo từ 5 gian lên thành 7 gian để đáp ứng nhu cầu thờ cúng. Giữ nguyên các bộ vì cũ và kiến trúc hậu cung, thay thế phần gỗ rui, mái bị hỏng. Giữ lại bốn cột tiền đường và các cột vì hậu cung, bổ sung hai cột gỗ lim mới cho việc phục dựng hai gian tiền đường.
Đối với hạng mục nhà Tổ, giữ nguyên 7 gian, phục dựng lại bộ cột, xà, hoành, rui bằng gỗ lim theo nguyên trạng, giữ nguyên kích thước bộ vì lòng nhà.
Công trình bắt đầu được tôn tạo, tu bổ vào giữa năm 2022.
Dù vậy, trong quá trình thi công, chủ đầu tư không tuân thủ theo dự án đã được phê duyệt. Trong đó, toàn bộ nhà Tổ đã được hạ giải, đơn vị thi công xây dựng nhà Tổ mới gồm 13 gian (vượt 5 gian), hạng mục nhà Tam Bảo, chủ đầu tư xây dựng mới 9 gian (vượt 2 gian).
Không chỉ vậy, trong quá trình tu bổ, tôn tạo, chủ đầu tư đã phá bỏ gian phía phải nhà Tam Bảo khi không được phép rồi di chuyển 2 bảo vật quốc gia là Tượng Mạc Thái Tổ và Phù điêu Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn vào thờ tại gian chính.
Ngoài ra, chủ đầu tư cũng không dùng lại một số hoa văn, khung gỗ cũ sau khi được hạ giải mà dùng gỗ mới để xây dựng tại nhà Tam Bảo, nhà Tổ.
Cuối năm 2022, phát hiện sự việc này, phòng Văn hoá và Thông tin huyện Kiến Thụy đã xuống kiểm tra thực tế, lập biên bản và báo cáo các ban ngành liên quan.
Bộ VH-TT&DL sau đó cũng đã có công văn, nêu rõ: “Qua kiểm tra cho thấy chủ đầu tư (UBND xã Thụy Hương) đã tiến hành hạ giải tường hồi của Tiền đường và di chuyển vị trí hai bảo vật quốc gia (Phù điêu Thái Hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn và Tượng Thái tổ Mạc Đăng Dung), xây dựng lại nhà Tổ, đang xây dựng mới nền móng Tam Bảo.
Việc xây dựng này khi chưa có văn bản thỏa thuận hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công là chưa tuân thủ các quy định của pháp luật về di sản văn hóa và pháp luật có liên quan.
Trách nhiệm thuộc về ai?
Trao đổi với PLO, ông Vũ Duy Quận, Chủ tịch UBND xã Thụy Hương thừa nhận chính quyền xã đã sai sót trong quản lý, giám sát thi công dự án này nên đã xảy ra sự việc trên.
Theo ông Quận, Tiểu ban Quản lý được xã phân công bám sát việc thi công dự án nhưng đã không sát sao dẫn đến đơn vị thi công làm việc không đúng với bản thiết kế và xảy ra tình trạng phá hủy một phần tường hồi của hạng mục Tam Bảo đã được xếp hạng.
Thực hiện chỉ đạo của Bộ VH-TT&DL, theo ông Quận, UBND xã Thụy Hương đã họp và kiểm điểm ông NVTh, Trưởng thôn Trà Phương, Trưởng Tiểu ban Tu bổ, tôn tạo Di tích quốc gia chùa Trà Phương.
“Trong tháng 3-2024, UBND xã Thụy Hương cũng đã hoàn thiện hồ sơ đề nghị phê duyệt điều chỉnh thiết kế dự án tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia chùa Trà Phương. Hiện người dân địa phương mong mỏi TP và cơ quan chức năng có thẩm quyền liên quan sớm phê duyệt để chủ đầu tiếp tục tiến hành và hoàn thành công việc tu bổ, tôn tạo di tích, qua đó đáp ứng nhu cầu văn hóa, tâm linh” - ông Quận cho biết.
Về cách khắc phục này, Phó Giám đốc Sở Văn hoá và Thể thao Hải Phòng Trịnh Văn Tú cho biết Bộ VH-TT&DL cơ bản đã đồng ý.
Trong đó, yêu cầu chủ đầu tư bảo đảm nguyên tắc tu bổ, bảo tồn nguyên trạng Tam Bảo hiện có tại vị trí mới đề xuất. Việc mở rộng nhà Tam Bảo không được đồng ý thêm hai gian, tuy nhiên bộ cho phép xem xét, mở rộng thành hai chái để đủ không gian cho việc bày biện, bố trí hai bảo vật quốc gia tại chùa Trà Phương.
Ngoài ra, bộ yêu cầu bảo vệ, tái sử dụng nguyên vẹn hệ thống tượng thờ và hiện vật có giá trị của Tam Bảo, không để xảy ra mất mát, hư hỏng hiện vật, đặc biệt là hai bảo vật quốc gia đã được công nhận.
Về hạng mục nhà Tổ, bộ yêu cầu tổ chức đánh giá các cấu kiện của công trình nhà Tổ cũ và có giải pháp bảo tồn, tái sử dụng phù hợp theo quy định của bộ.
Chùa Trà Phương hay còn gọi là chùa Bà Đanh. Tích xưa ghi lại, vào thời Lý (1010-1020) ngôi chùa được xây dựng trên một gò đất cao có nhiều cây cối, xa xóm làng nên được gọi là Bà Đanh tự, cách núi Chè gần 1km về phía đông. Theo truyền ngôn của người dân địa phương, thuở hàn vi, vua Mạc Đăng Dung trong một lần bị truy sát đã trốn trong chùa Bà Đanh mà thoát nạn. Sau này dựng nghiệp, để nhớ ơn cũ, vua Mạc Đăng Dung xuống chiếu trùng tu, mở rộng chùa vào thế kỉ 16 và đổi tên thành Thiên Phúc tự.
Năm 2007, chùa Trà Phương được nhà nước công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Cuối năm 2020, pho tượng vua Mạc Đăng Dung và phù điêu Thái hoàng thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn được Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận là bảo vật quốc gia.
