Nông dân sắp hết quyền khởi kiện Vedan

Tháng 11-2008, nhiều hộ dân sinh sống dọc sông Thị Vải, đoạn chảy ngang huyện Long Thành (Đồng Nai) đã khởi kiện ra TAND huyện này, yêu cầu tòa buộc Vedan bồi thường thiệt hại.

Các hộ dân cho rằng việc Vedan xả nước thải gây ô nhiễm ra sông đã làm họ thất thu vì tôm, cá nuôi bị chết, sản lượng khai thác hải sản tự nhiên bị giảm…

Vào thời điểm đó, TAND huyện Long Thành chưa thụ lý vì các đơn kiện này chỉ nêu chung chung là yêu cầu Vedan bồi thường thiệt hại mà không nêu rõ các khoản đòi bồi thường cụ thể là gì, số tiền bồi thường bao nhiêu... Vì thế tòa đã yêu cầu các hộ nông dân bổ sung đơn kiện và cung cấp chứng cứ kèm theo.

Tòa đã sẵn sàng, dân chờ thương lượng

Ngày 7-5, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, thẩm phán Lê Thị Hạnh, Chánh án TAND huyện Long Thành, cho biết từ đó đến nay, tòa đã không nhận được bất cứ một đơn kiện bổ sung hay đơn kiện mới nào của các hộ nông dân ở địa phương nữa. Đồng thời, cũng không có một cơ quan, tổ chức chính trị-xã hội, đoàn thể nào thay mặt nông dân gửi đơn khởi kiện Vedan.

Bà Hạnh cho hay theo thông tin bà nắm được, hiện các hộ nông dân vẫn đang chờ kết quả thương lượng về việc bồi thường giữa Hội Nông dân với Vedan nên không ai nghĩ đến chuyện kiện ra tòa. Một số người trước đây từng nộp đơn cho tòa xong, sau lại tự nguyện lên rút đơn về cũng với lý do để chờ thương lượng.

Lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường kiểm tra việc khắc phục các sai phạm về môi trường tại Công ty Vedan. (Ảnh chụp ngày 28-1-2010). Ảnh: P.ĐIỀN

Bà Hạnh khẳng định TAND huyện Long Thành luôn sẵn sàng tiếp nhận, thụ lý các đơn khởi kiện Vedan nếu các đơn này đủ tiêu chuẩn theo quy định chứ không hề e ngại, né tránh. Còn kết quả tòa giải quyết vụ án như thế nào sẽ là chuyện khác vì còn phụ thuộc vào chứng cứ mà các bên đương sự cung cấp.

Theo bà Hạnh, trong vụ này, Hội Nông dân cũng như các cơ quan, tổ chức chính trị-xã hội, đoàn thể khác không có quyền đứng ra khởi kiện thay người dân. Nếu người dân không rành rẽ pháp luật, hoặc không muốn trực tiếp đến tòa thì sau khi khởi kiện có thể ủy quyền cho người khác hoặc các cơ quan, tổ chức chính trị-xã hội, đoàn thể tham gia tố tụng. Trường hợp gặp khó khăn về kinh tế thì người dân có thể nộp đơn (có xác nhận của UBND xã) để xin miễn một phần hoặc toàn bộ án phí.

Thẩm phán Lê Thành Văn, Phó Chánh án TAND tỉnh Đồng Nai, cũng khẳng định đây là yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nên về nguyên tắc, ai có quyền lợi hợp pháp bị xâm hại thì người đó phải trực tiếp đứng đơn khởi kiện. Ở đây, những nông dân sinh sống dọc sông Thị Vải bị Vedan gây thiệt hại thì chính họ phải đứng ra yêu cầu cơ quan tố tụng bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho mình. Tương tự, giả sử khi tòa tuyên buộc Vedan bồi thường thì phải tuyên cho hộ A, hộ B… chứ không thể tuyên buộc bồi thường cho Hội Nông dân huyện hay tỉnh được.

Sắp hết thời hiệu khởi kiện

Theo Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự, thời hiệu khởi kiện để yêu cầu tòa giải quyết vụ án dân sự là hai năm kể từ ngày quyền lợi hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức… bị xâm phạm.

Tính từ lúc Công ty Vedan bị cơ quan chức năng bắt quả tang xả nước thải gây ô nhiễm ra dòng sông Thị Vải (12-9-2005) đến nay (10-5-2010), chỉ còn bốn tháng hai ngày nữa là các hộ nông dân sẽ hết quyền khởi kiện. Tức là sau bốn tháng hai ngày nữa, các hộ nông dân nộp đơn kiện Vedan thì ngành tòa án sẽ không nhận đơn, thụ lý.

Theo thẩm phán Lê Thành Văn, về nguyên tắc, dù chỉ còn một ngày nữa là hết thời hiệu khởi kiện mà người dân nộp đơn kiện đủ tiêu chuẩn thì quan điểm của ngành tòa án tỉnh Đồng Nai là vẫn sẽ nhận đơn, thụ lý, giải quyết bình thường.

Khẳng định quyền quyết định khởi kiện hay không là quyền của nông dân nhưng ông Văn nhận xét rằng tốt nhất, thông qua Hội Nông dân địa phương, các hộ dân nên thương lượng, thỏa thuận bồi thường xong với Vedan vì đây là phương án đỡ phức tạp và nhanh nhất. Dĩ nhiên, khi không thỏa thuận được thì các hộ nông dân cũng phải để ý đến thời hiệu để khỏi bị mất quyền khởi kiện về sau.

THANH TÙNG