Huawei – tập đoàn thiết bị viễn thông hàng đầu Trung Quốc có quan hệ không được tốt với Mỹ cả một thập niên nay. Tình báo Mỹ cáo buộc Huawei được quân đội ủng hộ và thiết bị Huawei là công cụ mà nhà chức trách Trung Quốc sử dụng để do thám các nước đối thủ.
Sự căng thẳng đạt đến mức cao nhất vào tuần qua khi chính phủ Tổng thống Donald Trump liệt Huawei vào danh sách đen thương mại, cấm các công ty Mỹ làm ăn với Huawei khi chưa được chính phủ cho phép. Sau bước đi này hàng loạt công ty công nghệ Mỹ (Google, Intel, Qualcommm, Xilinx, Broadcom) ngưng hợp tác nhiều hạng mục với Huawei.
Ông Trump còn ký sắc lệnh cấm các công ty Mỹ sử dụng thiết bị viễn thông của các công ty có thể đe dọa đến an ninh quốc gia. Sắc lệnh không nói rõ nhắm đến công ty nào nhưng nhiều nhà quan sát cho rằng động thái này mở đường cho việc cấm sản phẩm Huawei ở Mỹ.
Intel ngưng cung cấp chip cho Huawei. Ảnh: REUTERS
Dù sự đối đầu giữa Mỹ và Huawei đã tích tụ từ lâu, nhưng bước đi mới của Mỹ với Huawei là một điều ngạc nhiên với nhiều nhà quan sát, vì không rõ Huawei gần đây đã làm cụ thể điều gì tổn hại đến Mỹ.
Ngày 20-5, chính quyền của Tổng thống Trump tạm thời nới lỏng lệnh cấm trong 90 ngày, cho phép Huawei mua các sản phẩm từ các công ty Mỹ để duy trì hệ thống mạng hoạt động hiện tại và tiếp tục cung cấp cập nhật phần mềm cho điện thoại di động hiện có của Huawei.
Tuy nhiên, Huawei vẫn bị cấm mua các linh kiện và thiết bị phục vụ cho sản xuất sản phẩm mới mà không có giấy phép, mà khả năng được cấp phép cũng không cao. Có thể hiểu, với Huawei và hầu hết các công ty Mỹ, độ nghiêm trọng của lệnh cấm vẫn rất cao.
Vậy Huawei đã làm gì để bị rơi vào tình thế này?
Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung
Trước hết không thể bác bỏ sự liên quan của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đang diễn ra. Cuộc chiến thương mại giữa hai nước kéo dài hơn một năm nay, và Huawei bị mắc kẹt trong đó.
Huawei có thể là một con bài đàm phán hữu hiệu trong cuộc chiến hai nước. Tập đoàn thiết bị viễn thông hàng đầu Trung Quốc này có tham vọng trở thành nhà sản xuất và cung cấp điện thoại thông minh số 1 toàn cầu, là một trong số ít công ty cung cấp mạng 5G cho các công ty viễn thông không dây khắp thế giới. Doanh số Huawei năm ngoái đạt 105 tỉ USD, cao hơn tập đoàn công nghệ máy tính IBM của Mỹ.
Tổng thống Trump từng nói ông có thể cân nhắc tạo điều kiện cho Huawei hơn nếu Trung Quốc biết điều trong đối thoại thương mại với Mỹ.
Quan hệ giữa Huawei với chính phủ Trung Quốc
Năm 2012, Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ công bố một báo cáo sau một năm điều tra cho thấy Huawei là một đe dọa an ninh với Mỹ. Báo cáo kết luận Huawei và ZTE – một tập đoàn viễn thông khác của Trung Quốc – là công cụ hoạt động của chính phủ Trung Quốc. Báo cáo cho rằng Huawei và ZTE không nên được cho phép dính dáng đến các hạ tầng quan trọng kiểm soát mạng lưới không dây của Mỹ.
Nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi nói Mỹ đã đánh giá thấp Huawei. Ảnh: FABRICE
Chẳng những hạn chế hoạt động của Huawei trong nước, Mỹ thời gian qua còn gây áp lực để các nước đồng minh tẩy chay công nghệ Huawei.
Về phần mình, Huawei nói họ hoạt động độc lập với chính phủ Trung Quốc, luôn bác bỏ mọi cáo buộc do thám từ phía Mỹ.
Quan hệ với Iran
Đầu năm nay, chính quyền Trump truy tố hình sự Huawei với các cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ với Iran.
Huawei bị cáo buộc lừa đảo các thể chế tài chính và chính phủ Mỹ về giao dịch với Iran. Trong số các cáo buộc chống lại Huawei, Mỹ cho rằng ông Nhậm Chính Phi, nhà sáng lập Huawei, đã nói dối với Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) hồi năm 2007 rằng Huawei không vi phạm bất kỳ quy định xuất khẩu nào của Mỹ cũng như không có giao dịch trực tiếp với bất kỳ công ty Iran nào.
Liên quan vụ này, Mỹ đã yêu cầu Canada bắt giữ Giám đốc Tài chính Huawei Mạnh Vãn Châu, con gái ông Nhậm Chính Phi. Canada có hiệp ước dẫn độ với Mỹ. Hiện bà Mạnh đang đối mặt khả năng bị dẫn độ sang Mỹ.
Giám đốc Tài chính Huawei Mạnh Vãn Châu đang được tại ngoại ở Canada chờ quyết định dẫn độ sang Mỹ. Ảnh: APPLEINSIDER
Huawei trước sau bác bỏ các cáo buộc. Trung Quốc nói các cáo buộc là một chiến dịch bôi nhọ. Bà Mạnh cũng nói mình không phạm tội gì. Ông Nhậm không bình luận về các cáo buộc nhưng có nói với đài CNN rằng ông không có kế hoạch sang Mỹ, nơi ông có thể bị Mỹ khởi tố.
Cáo buộc ăn cắp sản phẩm trí tuệ
Ngoài các cáo buộc trên, chính phủ của ông Trump còn kiện Huawei đánh cắp bí mật thương mại từ công ty công nghệ T-Mobile của Mỹ.
Theo đơn kiện, Huawei đã lên kế hoạch hàng năm trời để ăn cắp công nghệ thử nghiệm điện thoại độc quyền của T-Mobile có tên “Tappy”. Huawei cung cấp điện thoại cho T-Mobile và nhờ quan hệ đó đã có cách tiếp cận được một số thông tin về Tappy.
Trụ sở Huawei ở Texas (Mỹ). Huawei bị Mỹ cáo buộc ăn cắp bí mật thương mại từ công ty công nghệ T-Mobile của Mỹ. Ảnh: AP
Chính phủ Mỹ tố cáo Huawei có chính sách thưởng cho các nhân viên thu thập được thông tin mật từ các đối thủ cạnh tranh.
Huawei không thừa nhận và bác bỏ cáo buộc trong vụ kiện này.
Trận chiến vì tương lai công nghệ
Công nghệ Huawei đang sở hữu có ý nghĩa lớn với tương lai mạng 5G, một công nghệ mà Mỹ rất muốn chiếm ưu thế. Mỹ muốn đảm bảo các công ty viễn thông của Mỹ luôn đứng đầu về công nghệ mới. Mà công nghệ 5G có thể mở ra một làn sóng mới các công nghệ giúp thay đổi kinh tế, chẳng hạn như ô tô không người lái.
Huawei hiện đang là nhà cung cấp công nghệ hỗ trợ mạng lưới viễn thông không dây 5G hàng đầu. Đối thủ đáng kể của Huawei trong lĩnh vực này chỉ có Nokia và Ericsson, nhưng Huawei có lợi thế hơn vì có quy mô tập đoàn lớn hơn nhiều, có thể cung cấp công nghệ nhanh hơn với giá rẻ hơn.
Công nghệ 5G của Huawei được sử dụng rộng rãi ở châu Âu, châu Á và nhiều khu vực khác. Mỹ chủ ý tránh sử dụng công nghệ nối mạng của Huawei, tuy thế công nghệ này vẫn xuất hiện khá nhiều ở các vùng nông thôn Mỹ.
Điều gì sẽ tới trong tương lai?
Trong bối cảnh căng thẳng hiện tại giữa Huawei và Mỹ, cùng nhớ lại căng thẳng giữa Mỹ và ZTE trước đây, và qua đó có thể thấy được con đường sắp tới của Huawei.
Tháng 4-2018, Bộ Thương mại Mỹ cáo buộc ZTE nói dối các quan chức Mỹ về chuyện xử lý các nhân viên vi phạm trừng phạt của Mỹ với Triều Tiên và Iran. Mỹ cấm các công ty Mỹ bán sản phẩm, linh kiện cho ZTE. Đòn cấm của Mỹ làm hoạt động sản xuất, kinh doanh của ZTE lao đao, đến bên bờ vực phá sản.
Một tháng sau, Tổng thống Trump nói ông sẽ làm việc riêng với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để đưa ZTE “nhanh chóng trở lại kinh doanh”. Cuối cùng, vào tháng 6-2018, Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm với ZTE sau khi ZTE đồng ý nộp phạt gần 1,2 tỉ USD để được nối lại hợp tác với Mỹ.
Ông Trump có thể yêu cầu cả sự nhượng bộ về chính trị từ Trung Quốc để đổi lấy việc Huawei được Mỹ nới lỏng hạn chế. Ảnh: AP
Quy mô tập đoàn Huawei lớn hơn ZTE rất nhiều. Do đó nếu Mỹ có ý định đi ngón đòn tương tự với Huawei như từng làm với ZTE, hay dùng Huawei làm con bài thương lượng trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc thì Mỹ sẽ yêu cầu đậm hơn nhiều chứ không chỉ là tiền phạt như với ZTE. Mỹ có thể yêu cầu cả sự nhượng bộ về chính trị từ Trung Quốc để đổi lấy việc Huawei được Mỹ nới lỏng hạn chế.
Về phần mình, Huawei sẽ chờ hai nước giải quyết vấn đề. Hồi tháng 3, Huawei từng kiện chính phủ Mỹ nhằm phản kháng lại các nỗ lực của Mỹ trong kiềm chế ảnh hưởng của mình trên toàn cầu.
