Việt Nam hiện có một số loài sâm như sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu… Trong đó, sâm Ngọc Linh được nhận định là loài sâm quý hiếm, chỉ có ở Việt Nam, là một trong bốn loài sâm tốt nhất thế giới. Đó là thông tin đáng chú ý tại toạ đàm bàn về phát triển sâm Việt Nam do Bộ NN&PTNT vừa tổ chức. T
Sở hữu loài sâm tốt nhất thế giới
Theo Cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT), trong sâm Ngọc Linh có tới 52 loại Saponin, 19 Saponin Dammaran, 17 acid amin, 20 chất khoáng vi lượng… có tác dụng hỗ trợ phòng bệnh ung thư, chống trầm cảm, tăng cường sức đề kháng, chống lão hoá… Trong khi đó, sâm Hàn Quốc chỉ có 24 Saponin, sâm Trung Quốc có 15 Saponin, sâm Mỹ có 14 Saponin.
Hiện cả nước ta có khoảng 3.000 ha trồng sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu có 55 ha, chủ yếu được trồng dưới tán rừng, một số diện tích nhỏ trồng trong nhà lưới, nhà màng.
Trước đây, các loại sâm ở Việt Nam chủ yếu được chế biến, sử dụng theo cách truyền thống như sâm tươi ngâm rượu, ngâm mật ong, sấy khô. Những năm gần đây công nghệ chế biến được đầu tư hơn, đã tạo ra được một số sản phẩm như nước giải khát, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc…
Thị trường tiêu thụ của các loài sâm ở Việt Nam chủ yếu ở trong nội địa, chưa xuất khẩu được.
“Đáng chú ý, chúng ta chưa có thương hiệu Sâm Việt Nam. Hiện các doanh nghiệp chế biến sản phẩm đều dùng nhãn hiệu riêng, ví dụ như nhãn hiệu K5 của Công ty Sâm Ngọc Linh Kon Tum, nhãn hiệu SamSam của công ty Sâm Sâm, Quảng Nam” - đại diện Cục Lâm nghiệp cho hay.
So với các nước có ngành sâm phát triển thì diện tích sâm ở Việt Nam còn khá nhỏ bé, sản phẩm chưa đa dạng, giá thành cao nên còn khó tiếp cận người tiêu dùng.
Đơn cử như Hàn Quốc hiện có 15.000 ha trồng sâm với năng suất bình quân 6 tấn/ha, sản lượng 22.000-23.000 tấn/năm, chiếm 27% sản lượng sâm toàn cầu. Mỗi năm, Hàn Quốc thu về 2,5 tỉ USD từ sâm và các sản phẩm từ sâm. Hiện quốc gia này đã làm được các sản phẩm chế biến sâu từ sâm như viên nhộng, nhà, nước đóng chai, thực phẩm chức năng, dược phẩm, mỹ phẩm… trong đó có nhiều sản phẩm đã được xuất khẩu ra thế giới.
Đặc biệt, Hàn Quốc đã xây dựng được thương hiệu cho sâm với nhãn hiệu KGC, là sâm Chính phủ, để khẳng định chất lượng; sử dụng cờ của Hàn Quốc trên sản phẩm sâm Hàn, hoặc kết hợp nhiều nhãn hiệu của tập đoàn nổi tiếng như Samsung, LG gắn trên sản phẩm…
Tại Trung Quốc, sâm cũng cho sản lượng khoảng 48.000 tấn/năm, chiếm 27% sản lượng toàn cầu, doanh thu đạt 2,8 tỉ USD.
Đâu là sâm Việt Nam chính thống?
Ông Ngô Tấn Hưng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Sâm Lai Châu, cho biết hiện nay sâm bán củ ở trong nước được bán với giá rất đắt nên chỉ có một số ít người dân có điều kiện mới được dùng. Có nhiều nguyên nhân khiến giá sâm đắt như vậy, trong đó có nguyên nhân do sâm trồng bán hoang dã, bị dịch bệnh chết nhiều, nhất là trong mùa mưa khiến sản lượng sâm thu hoạch rất thấp. Rủi ro bệnh cao khiến bà con, các nhà đầu tư càng không mặn mà trồng.
Về xây dựng thương hiệu cho sâm Việt, ông Hưng cho biết Quyết định 611 của Thủ tướng về chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 có nói đến tên Sâm Việt Nam, tuy nhiên các tài liệu quy định chưa thống nhất.
Do vậy ông đề xuất Bộ NN&PTNT, Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng một tên chung là Sâm Việt Nam.
“Chúng tôi cũng đề xuất báo chí từ nay chỉ gọi một tên là Sâm Việt Nam để tránh gây nhầm lẫn cho khách hàng, như vậy mới tạo thương hiệu quốc tế về Sâm Việt Nam. Nước ngoài khi làm việc với chúng tôi họ thắc mắc sâm Ngọc Linh và sâm Lai Châu có phải hai loại hoàn toàn khác nhau không, và đâu là sâm Việt Nam chính thống? Nếu không rõ chỗ này thì truyền thông thế nào để thương hiệu Sâm Việt Nam đi lên” - Phó Chủ tịch Hiệp hội Sâm Lai Châu bày tỏ.
Về câu chuyện chế biến sâu, Phó Chủ tịch Hiệp hội Sâm Lai Châu cho hay nếu không chế biến sâu mà chỉ đi bán củ tươi thì thị trường vô cùng nhỏ, dễ bị sâm lậu tràn vào giả dạng. Khi chế biến sâu thì lượng sâm cần cho chế biến mới lớn. Khi có thị trường thì doanh nghiệp, bà con mới tính được đầu ra, hào hứng phát triển vùng trồng.
“Bây giờ trồng sau 5 năm không biết bán cho ai, trong khi sâm lậu tràn về bán giá rẻ. Có mẫu sâm lậu bán trên thị trường xét nghiệm dư lượng có 1 trong 4 loại thuốc bảo vệ thực vật độc hại, qua kiểm tra gấp 17 lần cho phép, gây ảnh hưởng sức khoẻ người dân” - ông Hưng chia sẻ.
Nêu quan điểm về giải pháp phát triển sâm Việt Nam, ông Nguyễn Quang Thái, Chủ tịch HĐQT Công ty Thái Minh dẫn câu chuyện về thị trường sâm Hàn Quốc.
“Chúng ta học được bài học gì từ Sâm Hàn Quốc?” - ông Thái đặt câu hỏi, đồng thời cho biết đó là bài học về thâm canh, năng suất cao, bởi nếu không có năng suất cao thì mãi mãi chỉ là quý và không đại trà, ít người dùng được. Bài học thứ hai là dù Hàn Quốc có 6 giống sâm khác nhau nhưng họ chỉ có một thương hiệu duy nhất.
“Nhiều doanh nghiệp rất trăn trở, đó là chúng ta có hai loại sâm khác nhau, khi nghiên cứu thì đơn vị làm sâm Ngọc Linh sẽ tập trung nghiên cứu sâm Ngọc Linh, đơn vị làm sâm Lai Châu sẽ tập trung nghiên cứu sâm Lai Châu. Nếu chúng ta không thống nhất thì vài năm nữa chúng ta sẽ tốn rất nhiều tiền vào trong các nghiên cứu này nhưng lại không tận dụng được kết quả nghiên cứu của nhau” - ông Thái chia sẻ đồng thời nhấn mạnh đó là sự lãng phí nguồn lực.
Từ thực tế này, đại diện Công ty Thái Minh cho rằng cần xây dựng thêm một chuyên luận bổ sung vào chuyên luận dược điển Việt Nam, trong đó nói về sâm Việt Nam, trong sâm Việt Nam thì có những loại sâm gì với một tiêu chuẩn nhất định.
Sau khi nghe các ý kiến, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết sẽ làm việc với Bộ Khoa học và Công nghệ, các Bộ, ngành liên quan và các đơn vị trong Bộ NN&PTNT về các vướng mắc, các giải pháp để phát triển sâm Việt Nam, sớm xây dựng được thương hiệu cho sâm Việt Nam.
Bộ trưởng cho biết, để chương trình phát triển sâm hiệu quả, bền vững hơn thì phải thay đổi tư duy, tiếp cận cây sâm theo chuỗi ngành hàng.
"Chúng ta thường chỉ nghĩ đến sâm là một sản phẩm đơn thuần nhưng không phải, sâm phải tích hợp giá trị to lớn của một ngành hàng. Từ sâm có thể chế biến ra nhiều sản phẩm từ thực phẩm đến mỹ phẩm...
Chúng ta phải chuyển từ giá trị nông nghiệp sang giá trị công nghiệp. Chúng ta phải đa dạng hóa chế biến, đa dạng hóa sản phẩm để từ một sản phẩm nhiều tiền thành các sản phẩm giá rẻ nhiều người ai cũng có thể mua được, dùng được", Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói.
Học từ Hàn Quốc, Bộ trưởng Bộ NNPTNT đề nghị các doanh nghiệp phải có tinh thần dân tộc, tinh thần đất nước. Chúng ta cùng nhau xây dựng sản phẩm, thương hiệu quốc gia mang biểu tượng của đất nước. Muốn làm được như vậy, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đề nghị các doanh nghiệp phải thay đổi tư duy.
"Trước tiên chúng ta phải thống nhất gọi tên sản phẩm, thương hiệu là sâm Việt Nam. Sau đó mới truy xuất nguồn gốc về sâm Ngọc Linh hay sâm Lai Châu... đưa ra thị trường để khách hàng lựa chọn mua, tiêu dùng", Bộ trưởng Hoan nhấn mạnh.
Trước các vướng mắc nêu ra tại tọa đàm, người đứng đầu ngành nông nghiệp cho biết, sắp tới Bộ sẽ ngồi lại với các bộ ngành liên quan, Ngân hàng Nhà nước thảo luận để đưa ra các chính sách hỗ trợ của người dân, các doanh nghiệp trồng, chế biến sâm tại các tỉnh đúng hướng, hiệu quả, bền vững hơn.
