Mất 6,5 triệu tài khoản vì lừa đảo trực tuyến: Giới trẻ dễ sập bẫy vì 'muốn biết chuyện nhanh'

Báo cáo "Tình hình nguy cơ an toàn thông tin tại Việt Nam quý III-2025" do Viettel Cyber Security (VCS) phát hành cho biết tình hình lừa đảo trực tuyến tiếp tục gia tăng. Cụ thể, gần 4.000 tên miền lừa đảo và 877 website giả mạo thương hiệu đã được phát hiện. So với cùng kỳ năm ngoái, con số này tăng khoảng 300%. Số lượng tài khoản cá nhân bị đánh cắp đạt 6,5 triệu, tăng 64% so với quý trước.

Tung tin giật gân để lừa đảo

Theo các chuyên gia công nghệ, số liệu trên cho thấy tình trạng nghiêm trọng của các cuộc tấn công mạng hiện nay.

Trong đó, TS Sreenivas Tirumala, giảng viên cấp cao ngành Công nghệ thông tin RMIT Việt Nam, cho rằng hình thức “gợi tò mò - dẫn dụ” đang trở thành điểm khởi đầu phổ biến cho hầu hết vụ lừa đảo trực tuyến.

Các đối tượng lừa đảo sử dụng nội dung có tiêu đề giật gân, tin giả, lời mời đầu tư, hóa đơn kèm cảnh báo khẩn cấp hay video deepfake… để kích thích sự tò mò, khiến người dùng mất cảnh giác.

Tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội hoặc sợ gặp rắc rối khiến họ nhấp vào đường link trước khi kiểm tra độ xác thực. Khi người dùng nhấp vào mà không có tư duy phản biện, họ đối mặt với nguy cơ bị lừa đảo.

"Điều đáng lo ngại hơn là các nội dung này lan truyền rất nhanh trên mạng xã hội, khiến mức độ ảnh hưởng ngày càng lớn", TS Sreenivas Tirumala nói.

Cũng theo vị này, giới trẻ thường là nhóm dễ bị lợi dụng để lan truyền tin giả thông qua các ứng dụng cung cấp lợi ích miễn phí như: chỉnh ảnh AI, xem ai ghé thăm trang cá nhân, tìm mã giảm giá... Những ứng dụng này được dùng để thu thập thông tin đăng nhập, sau đó bán trên chợ đen hoặc sử dụng để chiếm đoạt tài khoản nhằm tống tiền.

Liên quan vấn đề này, ThS Lương Vân Lam, giảng viên ngành Truyền thông chuyên nghiệp tại RMIT Việt Nam, nhận định con người có xu hướng chú ý tin tiêu cực nhiều hơn tích cực. Điều này xuất phát từ cơ chế tự nhiên của bộ não gọi là thiên kiến tiêu cực. Về mặt tích cực, việc chú ý tin này cũng là cách để chúng ta cảm thấy an toàn và tự bảo vệ mình.

Do đó, việc đọc tin sốc và chia sẻ diễn ra như phản xạ tự nhiên, đôi khi đi kèm động lực xã hội như thể hiện mình “biết chuyện nhanh” để cảnh báo cộng đồng, hay đơn giản là muốn có thông tin để thảo luận.

Tuy nhiên, theo ThS Lam, vấn đề nằm ở chỗ khi tiếp cận thông tin, nhiều bạn trẻ chỉ dừng lại ở bước tiếp cận và chia sẻ mà bỏ qua bước quan trọng là phân tích, đánh giá để phản ứng phù hợp. Điều này khiến tin giả có thêm "đất sống".

Tăng đề kháng số cho người dùng mạng

Để ngăn chặn sự lan truyền của tin giả, TS Jeff Nijsse, giảng viên cấp cao ngành Kỹ thuật phần mềm RMIT Việt Nam, khuyến nghị người dùng internet tránh mở các tệp PDF hoặc Microsoft Word từ nguồn chưa xác thực. Các định dạng này thường được dùng để giấu phần mềm độc hại, khó bị phát hiện.

"Trong công việc, bạn có thể chuyển tiếp tin nhắn hoặc email cho bộ phận IT để kiểm tra xem chúng có an toàn hay không", TS Jeff Nijsse nói.

TS Sreenivas Tirumala đề xuất người dùng nên kiểm tra độ an toàn của liên kết thông qua các công cụ uy tín, miễn phí như Bitdefender Link Checker, chatbot AI Bitdefender Scamio... Ngoài ra, có thể sử dụng ứng dụng nTrust của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia để kiểm tra liên kết, mã QR, số tài khoản có dấu hiệu lừa đảo, đồng thời quét điện thoại để phát hiện ứng dụng giả mạo.

"Hãy luôn cân nhắc trước khi nhấp vào đường dẫn. Hãy chú ý các dấu hiệu rõ ràng như địa chỉ website, các biểu tượng bảo mật (https), ngôn ngữ và phần mở rộng tên miền như .vn", TS Sreenivas Tirumala chia sẻ.

Trong khi đó, ThS Lương Vân Lam kiến nghị áp dụng bộ nguyên tắc đánh giá CRAAP test để tăng “sức đề kháng” của cộng đồng. Bộ nguyên tắc gồm năm yếu tố: Currency (tính cập nhật); Relevance (tính phù hợp); Authority (mức độ uy tín); Accuracy (mức độ chính xác) và Purpose (mục đích).