Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ Tài chính đã hoàn thiện quy định về thuế thu nhập cá nhân đối với hộ, cá nhân kinh doanh tại dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi), hiện đang trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.
Tín hiệu tích cực, giảm gánh nặng cho hộ kinh doanh
Trên cơ sở đó, ngày 1-12, Chính phủ đã có Báo cáo số 1112 gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm tra và ý kiến đại biểu Quốc hội.
Trong báo cáo, Chính phủ đề xuất điều chỉnh quy định về thuế TNCN đối với thu nhập của hộ, cá nhân kinh doanh theo hướng thay đổi cả ngưỡng miễn thuế và phương pháp tính thuế.
Cụ thể, về mức doanh thu không phải nộp thuế, Chính phủ đề nghị điều chỉnh từ 200 triệu đồng/năm lên 500 triệu đồng/năm. Đồng thời, cách tính thuế cũng có lợi hơn cho hộ kinh doanh, khi doanh thu tính thuế được trừ đi mức doanh thu miễn thuế.
Chẳng hạn, cá nhân phân phối, cung cấp hàng hóa có doanh thu 510 triệu đồng/năm và không xác định được chi phí thì chỉ phải đóng thuế cho phần doanh thu 10 triệu đồng, thay vì toàn bộ 510 triệu đồng như trước đây.
Theo ước tính của cơ quan thuế, với mức điều chỉnh này, tổng số thuế giảm nghĩa vụ cho hộ, cá nhân kinh doanh khoảng 11.800 tỉ đồng/năm.
Ngoài ra, Chính phủ cũng sẽ nghiên cứu đề xuất sửa đổi ngay mức doanh thu không phải nộp thuế GTGT lên 500 triệu đồng/năm để đồng bộ với quy định của Luật thuế TNCN.
"Việc chỉnh lý, hoàn thiện về quy định về thuế đối với hộ kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm như trên vừa đảm bảo thu thuế theo đúng thu nhập, không thu vào những hộ có mức thu nhập không cao (quy định ngưỡng) vừa đảm bảo khuyến khích các hộ có đủ điều kiện sẽ chuyển sang hoạt động theo hình thức doanh nghiệp như yêu cầu của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị”, báo cáo của Chính phủ nhấn mạnh.
Không nên đánh đồng các ngành nghề
Song vẫn có nhiều ý kiến trái chiều xoay quanh đề xuất mới này. Chị Hà The, hộ kinh doanh lĩnh vực đồ gỗ nội thất (xã Nội Bài, Hà Nội) cho rằng, doanh thu ngành kinh doanh đồ gỗ nội thất so với nhiều ngành nghề khác có thể cao hơn.
Nhưng tính về thu nhập (lợi nhuận) thì cũng không hẳn là cao, do chi phí đầu vào lớn. Do vậy, đưa mức 500 triệu đồng/năm vẫn chưa phù hợp, tạo sức ép với việc kinh doanh.
"Trước đó, nhiều chuyên gia cho rằng nên nâng mức này lên 1 tỉ đồng/năm, tôi rất đồng tình. Nhiều ngành nghề có chi phí vốn thấp thì mức 500 triệu/năm có thể phù hợp nhưng nhiều ngành nghề có chi phí vốn đã cao nên doanh thu cao, chứ lợi nhuận không hề cao mà áp ngưỡng 500 triệu đồng/năm là chưa phù hợp", chị The nói.
Tương tự, anh An Khánh, kinh doanh phòng khám nha khoa (phường Từ Liêm, Hà Nội) cho hay, doanh thu từ phòng khám nha khoa vài tỉ đồng/năm là khá phổ biến, nhưng không được tính là cao bởi giá vật tư ngành nha khoa rất cao.
Từ đó, anh Khánh cho rằng không thể đánh đồng mức thuế này với các ngành nghề mà cần có chính sách thuế đặc thù.
Chuyên gia thuế Đinh Thị Huyền, Giám đốc Công ty CP tư vấn thuế Savitax cũng cho rằng, nên tách từng lĩnh vực để có mức doanh thu chịu thuế phù hợp.
Ví dụ, chi phí đầu vào sản xuất cao hơn rất nhiều so với dịch vụ, do đó, ngưỡng doanh thu chịu thuế tối thiểu là 500 triệu đồng áp cho nhóm kinh doanh dịch vụ. Còn các nhóm sản xuất thì nới tối đa là 1 tỉ đồng.
Ngưỡng 500 triệu đồng đã sát thực tế?
Đánh giá về đề xuất mới này, ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý Thuế Doanh nghiệp Lớn, Tổng Cục Thuế (nay là Chi cục Thuế doanh nghiệp lớn, Cục Thuế) cho rằng việc Bộ Tài chính không chỉ nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế mà còn đưa ra cách tính mới là cũng có lợi cho hộ, cá nhân kinh doanh hơn.
Song, theo ông Phụng mức 500 triệu đồng/năm vẫn còn khiêm tốn. Ông nhấn mạnh, doanh thu bao gồm cả vốn, công và lãi chứ không phải là thu nhập.
"Mức giảm trừ gia cảnh cho người làm công đã được nâng lên 15,5 triệu đồng/tháng, tức 186 triệu đồng/năm rồi. Vậy mức này áp với hộ kinh doanh tưởng cao nhưng không cao", ông Phụng nói.
Ông cũng đặt câu hỏi, thực tế sản xuất kinh doanh, công sức và giá trị thặng dư liệu có được 35- 40% doanh thu hay không? Trong khi đó lãi gộp là phần doanh thu trừ đi giá vốn và chưa tính khấu hao.
Cũng đánh giá đề xuất này bước đầu là tin vui với hộ, cá nhân kinh doanh khi doanh thu vượt trên ngưỡng thì mới đóng thuế. Song, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam vẫn thấy mức doanh thu miễn thuế như vậy đáng quan ngại.
Theo bà Cúc, mức 1 tỉ đồng/năm sẽ phù hợp, nhất là khi Quốc hội vừa thông qua mức giảm trừ gia cảnh khi tính thuế TNCN lên 15,5 triệu đồng/người/tháng và người phụ thuộc lên 6,2 triệu đồng/người/tháng.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia về thuế, cho rằng thực tế ngưỡng doanh thu từ 500 triệu đồng/năm trở lên phải nộp thuế chưa là ngưỡng cao.
Ông lấy ví dụ, nếu giả định biên lợi nhuận khoảng 10%, doanh thu 500 triệu chỉ tương ứng thu nhập chịu thuế 50 triệu đồng/năm, tức khoảng 4,17 triệu đồng/tháng - đây là mức thu nhập thấp và cần tính toán để nâng thu nhập cho người kinh doanh.
Nếu tính mức lợi nhuận 10% thì cần phải nâng mức đánh thuế với hộ kinh doanh lên doanh thu 1 tỉ đồng/năm và mức thu nhập bình quân 8,4 triệu đồng/tháng.
Mặt khác, có những loại hình ngành nghề đòi hỏi đầu vào cần lượng vốn lớn nhưng thực tế tỷ suất lợi nhuận lại thấp, không đáng kể, do đó khi đánh thuế theo hình thức “cào bằng” mà thiếu sự phân loại sẽ dẫn đến thiếu công bằng.
Do đó, Bộ Tài chính nên điều tra, tính toán đâu là hộ có doanh thu ở mức chịu thuế, để tính thuế chính xác. Việc thiết kế luật thuế, bên cạnh đảm bảo nguồn thu nên đặt mục đích hỗ trợ nền kinh tế phát triển lên hàng đầu.
Góp ý thêm, ông Nguyễn Ngọc Tú cho rằng chỉ nên áp dụng ngưỡng chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh ở ngưỡng 500 triệu đồng/năm trong một giai đoạn chứ không nên duy trì quá lâu.
Bởi theo ông, mức này sẽ không khuyến khích hộ kinh doanh chuyển lên doanh nghiệp. Ví dụ, hộ kinh doanh có doanh thu 500 triệu đồng, khoán thuế 1,5%, đóng thuế 7,5 triệu đồng.
Sang năm 2026 áp dụng kê khai, doanh thu của các hộ này chắc chắn sẽ tăng lên gấp đôi nhưng số thuế đóng cũng không tăng. Vì doanh thu tính thuế 1 tỉ đồng trừ 500 triệu đồng phần ngưỡng, phần 500 triệu đồng còn lại tính thuế 1,5%, tức 7,5 triệu đồng.
Các hộ kinh doanh dưới ngưỡng này sẽ không thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng nghĩa có lợi hơn về giá bán hàng hóa. Vì thế, họ sẽ chọn phương pháp lấy doanh thu trừ ngưỡng thuế và tính thuế trên doanh thu còn lại để đơn giản.
Việc này cũng củng cố tâm lý “đứng dưới ngưỡng để khỏi nộp thuế” khiến khu vực kinh tế phi chính thức khó thu hẹp,.
"Theo lộ trình, đến năm 2030, Việt Nam sẽ có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động. Hiện nay chúng ta mới có 1 triệu doanh nghiệp nên cần có chính sách khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp trong thời gian tới", ông Tú lưu ý .
