Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 16 với chủ đề “Định hướng tư duy, Phát huy chuẩn mực” đã diễn ra tại Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, vào các ngày 23, 24-10.
Cạnh tranh giữa các nước lớn gây ra nhiều ảnh hưởng
Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho rằng những bất đồng về nhận thức làm tăng căng thẳng và đe dọa gây mất ổn định ở Biển Đông, đòi hỏi các bên phải tôn trọng luật pháp quốc tế.
"Khi niềm tin vào khuôn khổ đa phương vơi dần, chúng ta càng thêm lo ngại những hành động đơn phương trở nên phổ biến, bất chấp lợi ích của nước khác lẫn cộng đồng quốc tế. Điều đó sẽ thu hẹp không gian cho đối thoại, ngoại giao và hợp tác, đẩy quốc phòng và răn đe lên hàng đầu trong các ưu tiên chiến lược của nhiều quốc gia", Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt nhấn mạnh.
Theo Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt, cạnh tranh giữa các nước lớn ngày nay không chỉ đơn thuần nhằm tranh giành lãnh thổ, vùng biển giành giật tài nguyên, nhằm kiểm soát thương mại, công nghệ và năng lực quân sự mà quan trọng hơn cả là để chi phối quan điểm và tầm nhìn sẽ định hình hệ thống quốc tế trong tương lai.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao khẳng định việc tuân thủ các nguyên tắc và chuẩn mực được thừa nhận rộng rãi là nền tảng bảo đảm hòa bình và ổn định quốc tế và cũng là khuôn khổ chung cho các quốc gia giải quyết tranh chấp hòa bình và hợp tác.
Trong các phát biểu Phiên Dẫn đề của mình, ông Sidharto Reza Suryodipuro, Tổng Vụ trưởng Hợp tác ASEAN, Bộ Ngoại giao Indonesia, Trưởng SOM ASEAN Indonesia khẳng định Biển Đông là ưu tiên hàng đầu của Indonesia; nhấn mạnh vai trò trung tâm và quan trọng của ASEAN sẽ đảm bảo cho Biển Đông là vùng biển hoà bình, ổn định và thịnh vượng.
Nghị sĩ Tim Watts, Đồng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Australia khẳng định Australia ủng hộ một khu vực hòa bình, ổn định và thịnh vượng, tuân thủ luật pháp quốc tế và đảm bảo các tuyến hàng hải tự do, không bị ngăn trở; mong muốn tăng cường hợp tác với các đối tác, mở rộng hợp tác biển, bảo vệ các nguồn tài nguyên và môi trường biển trong khu vực.
Bài học từ Trung Đông cho ASEAN
Bà Catherine West, Quốc vụ khanh phụ trách khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao Vương quốc Anh, khẳng định lập trường của Anh là duy trì khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do, rộng mở và an toàn và mong muốn hợp tác với các đối tác trong các lĩnh vực biển.
Ông Niclas Kvarnström, Tổng Vụ trưởng phụ trách Châu Á - Thái Bình Dương, Cơ quan Đối ngoại Liên minh Châu Âu (EEAS) khẳng định ASEAN là trọng tâm trong cách tiếp cận với khu vực, mong muốn tăng cường hợp tác song phương với các quốc gia thành viên ASEAN như Philippines, Việt Nam.
Đánh giá tình hình và cục diện thế giới và khu vực, nhiều ý kiến cho rằng trong môi trường chiến lược hiện nay, trật tự thế giới không còn tồn tại hình thái đa cực thực sự như trước Chiến tranh thế giới II.
Xu hướng cùng tồn tại hoà bình và trật tự quốc tế đang gặp nhiều thách thức. Biển Đông vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ với các nguy cơ quân sự hoá tại khu vực và hành vi đơn phương, đặt trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung.
Bên cạnh những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, nhiều thách thức mới nảy sinh, trong đó có xu hướng tác chiến ngầm dưới biển, sử dụng các cơ sở hạ tầng dưới nước trong các hoạt động quân sự hoặc phi quân sự, làm gia tăng các nguy cơ đe doạ tự do, an toàn, an ninh hàng hải.
Đánh giá về ASEAN, nhiều ý kiến cho rằng dù ASEAN đang gặp nhiều thách thức, song tổ chức này không nên né tránh khó khăn mà cần mạnh mẽ khẳng định vai trò, đóng góp cho hoà bình, ổn định, giúp các bên cùng tồn tại hoà bình.
Nhiều ý kiến kêu gọi ASEAN phát huy hơn nữa tinh thần Hiệp ước Thân thiện và hợp tác để kiểm soát xung đột khu vực. Một số ý kiến kêu gọi làm sống lại tinh thần Bandung, tìm công thức để các bên cạnh tranh cùng tồn tại hoà bình, nhân dịp kỷ niệm 70 năm Hội nghị Bandung năm 2025.
Đa số nhấn mạnh ASEAN cần duy trì tính “trung tâm” và đoàn kết, đồng thời phát huy ngoại giao đa phương và dựa trên luật pháp quốc tế, thông qua việc đổi mới cách tiếp cận, điều chỉnh chính sách phù hợp, cải thiện các cơ chế và tăng cường, đa dạng hoá các đối tác quốc tế.
Các học giả đã thảo luận các thách thức chung với an toàn và tự do hàng hải quốc tế, nhấn mạnh Biển Đỏ và Biển Đông có nhiều điểm tương đồng. Nhiều bài học, kinh nghiệm đã được chia sẻ; gồm cả việc phát huy vai trò của các tổ chức quốc tế như IMO (Tổ chức hàng hải quốc tế).
Học giả Israel cho biết 10 năm trước, không ai nghĩ các chủ thể phi nhà nước có thể làm thay đổi cuộc chơi ở Trung Đông như hiện nay, cho rằng đó là bài học mà khu vực Đông Nam Á không nên coi nhẹ.
