Cách nhắc về Việt Nam ở Mỹ đã khác

Sau cuộc gặp gỡ lịch sử giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Mỹ Barack Obama, Việt-Mỹ ra tuyên bố chung, tờ The New York Times nhận định quan hệ hai nước đã được nâng tầm lên một cấp độ mới. Cuộc gặp gỡ thể hiện sự cam kết mạnh mẽ của ông Obama trong việc xây dựng các mối quan hệ đối tác sâu rộng, đảm bảo một sự ổn định tại khu vực châu Á. TS Nguyễn Tuấn Việt (Học viện Ngoại giao Việt Nam) nhận định: “Quan hệ Việt-Mỹ hiện đang ở thời kỳ phát triển tốt đẹp nhất trong lịch sử quan hệ song phương hai nước. Quan hệ Việt-Mỹ hiện nay là mối quan hệ đối tác toàn diện đang đi vào chiều sâu và thực chất”.

“Hội chứng chiến tranh” mờ dần đi

. Phóng viên: Theo quan điểm cá nhân ông, chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng lần này nói lên điều gì sau 20 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao Việt-Mỹ?

+ TS Nguyễn Tuấn Việt: Sau 20 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao, hai nước đã từng bước xây dựng được những cơ sở vững chắc để tăng cường hợp tác trên mọi lĩnh vực. Với nước Mỹ, danh từ Việt Nam không còn là từ dùng để nhắc về chiến tranh nữa (Vietnam as a war), mà Việt Nam được nhắc đến với tư cách là một quốc gia năng động và giàu tiềm năng, một đối tác quan trọng mà Mỹ cần thúc đẩy quan hệ (Vietnam as a country). Với Việt Nam, Mỹ là một trong những đối tác quan trọng nhất trong chính sách đối ngoại và là thị trường xuất khẩu quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Đây là cả một quá trình phát triển lâu dài, trải qua rất nhiều khó khăn và thử thách.

. Cụ thể đó là những khó khăn, thử thách nào thưa ông?

+ Phải mất 20 năm sau khi chiến tranh kết thúc thì Mỹ và Việt Nam mới bước đầu thiết lập được quan hệ ngoại giao (1975-1995). Nhưng thực tế hai năm sau thì hai nước mới trao đổi đại sứ (1997, Quốc hội Mỹ phải trải qua 18 tháng mới phê chuẩn bổ nhiệm được đại sứ đầu tiên của Mỹ tới Việt Nam), trong khi đó quá trình đàm phán các hiệp định song phương luôn phức tạp và kéo dài hơn dự kiến. Quá trình đàm phán Hiệp định thương mại song phương (BTA, ký kết năm 2000) và quá trình đàm phán gia nhập WTO (năm 2006) của Việt Nam là các quá trình đàm phán kéo dài và cam go nhất trong lịch sử đàm phán thương mại của cả hai nước. Phải mất thêm 20 năm nữa kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao thì quan hệ Việt-Mỹ mới phát triển được đến tầm cao của ngày hôm nay, trong khuôn khổ hợp tác “đối tác toàn diện”. Về mặt kinh tế, trao đổi thương mại giữa hai nước còn rất hạn chế trong những năm đầu sau khi bình thường hóa quan hệ (451 triệu USD vào năm 1995) thì đến nay hai nước đã trở thành đối tác quan trọng hàng đầu của nhau với tổng kim ngạch thương mại hai chiều lên tới 36 tỉ USD trong năm 2014 vừa qua và dự kiến sẽ còn cao hơn trong những năm tới.

Việc hai nước ra Tuyên bố chung về tầm nhìn quốc phòng Việt-Mỹ (tháng 6-2015) là bước tiến quan trọng. Trong ảnh: Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh và Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Ashton Carter ký Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng. Ảnh: TTXVN

. Thành quả nổi bật nhất 20 năm qua trong quan hệ Việt-Mỹ là gì?

+ Chuyển biến rõ nét nhất có lẽ phải kể đến sự tăng cường hợp tác chính trị ngoại giao giữa hai nước. Sự kiện cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton vừa đến thăm lại Việt Nam và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Mỹ là bước đột phá rất lớn. Việc Mỹ hoan nghênh chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho thấy Mỹ đã coi trọng đầy đủ hơn với sự lựa chọn thể chế chính trị của Việt Nam.

Trong lĩnh vực an ninh quốc phòng, từ chỗ hợp tác quốc phòng chỉ dừng ở mức độ tượng trưng và là lĩnh vực hợp tác rất nhạy cảm trong quan hệ hai nước trong suốt nhiều năm sau khi bình thường hóa, đến nay hai nước đã thiết lập được khuôn khổ hợp tác vững chắc hơn. Việc Mỹ gỡ bỏ một phần lệnh cấm vận xuất khẩu vũ khí sát thương cho Việt Nam và việc hai nước mới ra Tuyên bố chung về tầm nhìn quốc phòng Việt-Mỹ (tháng 6-2015) là những bước tiến quan trọng trong quá trình đưa mối quan hệ quốc phòng giữa hai nước đi vào thực chất hơn.

Quan hệ song phương sẽ ngày càng tốt đẹp

. Trước những tiền đề hiện nay, ông dự báo thế nào về quan hệ Việt-Mỹ thời gian tới?

+ Tôi tin tương lai quan hệ Việt-Mỹ sẽ phát triển ngày càng tốt đẹp hơn vì cả hai đã phần nào khắc phục và vượt qua được những rào cản nêu trên. Về mặt kinh tế, hai bên có cơ sở vững chắc để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quan hệ kinh tế-thương mại. Sự tăng cường hợp tác giữa hai nước trong thời gian gần đây sẽ là tiền đề quan trọng để hai bên tích cực xúc tiến hoàn thành xong quá trình đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong năm nay. Về mặt an ninh chính trị, cũng có những cơ sở vững chắc để tăng cường hợp tác hơn nữa. Các chuyến viếng thăm ở cấp cao nhất giữa hai nước và đặc biệt là Tuyên bố chung về tầm nhìn quốc phòng Việt-Mỹ mới được ký kết giữa hai nước trong tháng 6 vừa qua sẽ là những cơ sở quan trọng để xây dựng lòng tin, góp phần thúc đẩy quan hệ hai nước.

Và tới đây nếu Tổng thống Mỹ Barack Obama có thể đến thăm Việt Nam nhân chuyến tham dự Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Malaysia vào tháng 11 năm nay thì đây sẽ thực sự là một dấu mốc vô cùng quan trọng, là sự kiện vô cùng ý nghĩa nhân dịp kỷ niệm 20 năm Việt-Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao song phương.

. Xin cám ơn ông.

* Ý kiến trong bài thể hiện quan điểm cá nhân của TS. Nguyễn Tuấn Việt, không mang tính đại diện cho bất kỳ cơ quan, tổ chức nào.