Đây là bộ bách khoa thư đa ngành, nghiên cứu tự nhiên, xã hội và con người vùng đất Hà Nội mở rộng, gồm tỉnh Hà Tây cũ, huyện Mê Linh và bốn xã trước đây thuộc tỉnh Hòa Bình. Bộ sách nối tiếp bộBách khoa thư Hà Nội - giai đoạn 1 gồm 18 tập, xuất bản năm 2010 nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Bộ sách được ông Phạm Quang Nghị, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, làm cố vấn biên soạn. Sự quan tâm sâu sắc của lãnh đạo Hà Nội trong việc biên soạn và xuất bản hai bộBách khoa thư Hà Nộitrong hai thời kỳ khiến người dân TP.HCM - và nhất là những người làm văn hóa ở TP chạnh lòng. Tuy TP.HCM là vùng đất mới với lịch sử chỉ hơn 300 năm hình thành và phát triển nhưng hiện nay TP là một trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học lớn của cả nước, cũng rất xứng đáng có một bộ bách khoa thư về vùng đất, con người và văn hóa đặc trưng của vùng đất mới phương Nam này. Tuy 30 năm trước, GS Trần Văn Giàu và nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng đã cùng chủ biên bộ sáchĐịa chí Văn hóa TP.HCM gồm bốn tập, dày hơn 2.000 trang khổ lớn. Tập 1 là Lịch sử TP.HCM; tập 2 gồm: “Văn học - Báo chí - Giáo dục TP.HCM”; tập 3: “Nghệ thuật TP.HCM” và tập 4: “Tư tưởng - Tín ngưỡng TP.HCM”. Ngoài bộ Địa chí Văn hóa TP.HCM, còn có một số công trình biên soạn khác viết về TP.HCM, như cuốn Lịch sử Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định kháng chiến (1945-1975) do tướng Trần Hải Phụng chủ biên cùng một số cộng sự tâm huyết với TP - xuất bản năm 1994. Đây là bộ sách tổng kết chiến tranh, gồm hai phần: Kháng chiến chống Pháp (1945-1954) và Kháng chiến chống Mỹ (1954-1975).
TP.HCM là một trung tâm kinh tế, khoa học công nghệ lớn của cả nước, đã và đang phát triển như vũ bão sau 30 năm đổi mới; nhiều quận, huyện mới được thành lập, đất và người TP có nhiều biến thiên. Đất lành chim đậu. Từ sau ngày hòa bình thống nhất, TP.HCM là nơi người dân từ khắp mọi miền đất nước hội tụ về. Những công dân mới chuyển đến mang theo phong tục, tập quán, nếp sống, phương ngữ... hòa nhập với văn hóa vốn cũng đã pha trộn của người dân TP. TP.HCM hiện nay là địa điểm thu hút khách du lịch đứng đầu cả nước - cả khách quốc tế và khách trong nước. Thế nhưng nhiều du khách - kể cả công dân TP.HCM - khi muốn tìm hiểu sâu rộng về mọi mặt của TP mà mình đang sống và làm việc thật không dễ. Mặc dù những năm gần đây đã có một số đầu sách viết về TP liên tiếp được ấn hành - kể cả nhiều loạt bài viết về TP đăng rải rác trên báo chí - nhưng chủ yếu viết về Sài Gòn xưa cũng như những mảnh ghép rời rạc về TP. Nên rất cần biên soạn và ấn hành một bộBách khoa thư TP.HCM một cách hệ thống đề cập đến mọi mặt của TP, xứng tầm với một TP năng động và phát triển hàng đầu cả nước, đáp ứng nhu cầu của mọi người muốn tìm hiểu về TP.
