Sáng 13-9, nhiều chuyên gia hàng đầu, học giả trong lĩnh vực địa chất đều thể hiện quan điểm mong muốn Việt Nam sớm tham gia thực hiện sáng kiến EITI từ đó giúp ngành khai khoáng Việt Nam quản lý hiệu quả tài nguyên, khoáng sản một cách bền vững.
Chống thất thu tỉ đôla mỗi năm
Mở đầu hội thảo, TS Phạm Quang Tú, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam, cho biết sáng kiến EITI minh bạch hóa trong hoạt động khai thác khoáng sản ra đời từ năm 2003 và đến nay đã có 51 quốc gia trên thế giới áp dụng cơ chế này để giúp giảm tỉ lệ tham nhũng, thu về ngân sách nhà nước hàng tỉ đôla mỗi năm. Đến nay báo cáo EITI cấp quốc gia đã được công bố với tổng giá trị dòng tiền lên tới 1.900 tỉ đồng.
Theo ông Tú, Việt Nam tiếp cận với EITI từ năm 2007, thời gian này nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng đã yêu cầu Bộ Công Thương nghiên cứu, tham vấn cho Chính phủ để tham gia EITI. Tuy nhiên, so với lộ trình thực hiện thời gian qua thì cơ quan Bộ được giao là chưa phù hợp sau gần 10 năm.
Các chuyên gia khẳng định tham gia EITI, Việt Nam sẽ quản lý hiệu quả ngành khai khoáng, chống thất thu lên tới hàng tỉ đô mỗi năm. Ảnh: Nguyễn Khánh/Tuổi Trẻ
Cùng quan điểm trong việc thúc đẩy Việt Nam tham gia EITI, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết phía VCCI cũng đã tìm hiểu, khảo sát một số doanh nghiệp lớn, đa số họ đều mong muốn tham gia EITI, trong đó phải kể đến những doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc, đòi hỏi mọi khoản thu cần được công khai minh bạch từ phía cơ quan nhà nước.
Ông Tuấn khẳng định: “Có những doanh nghiệp nộp khoản phí, thuế môi trường hằng năm nhưng không biết nguồn tiền đó được dùng vào đâu, đầu tư vào cái gì để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, vì thế không ít doanh nghiệp cảm thấy bức xúc".
Trong khi đó, TS Phạm Quang Tú cũng có những nhận định và cho rằng Việt Nam tiếp cận và xem xét tham gia sáng kiến EITI từ năm 2007, tuy nhiên bối cảnh của ngành công nghiệp khai thác hiện vẫn còn rất nhiều ý kiến trái chiều về lợi ích cũng như rào cản, rủi ro nếu Việt Nam chính thức tham gia.
Ông Tú khẳng định cơ hội cải thiện chính sách và nâng cao hiệu quả thu ngân sách đồng thời giảm tham nhũng, thất thoát tài nguyên là rõ ràng, bởi vì kể cả các nước phát triển và đang phát triển như Mỹ, Na Uy hay nhiều nước EU và đặc biệt có bốn nước ASEAN tham gia là Indonesia, Myanmar, Philippines và Đông Timor cũng tham gia. Ông Tú đặt câu hỏi phải chăng có lợi ích nhóm trong khai thác khoáng sản nên dẫn đến việc chậm trễ tham gia EITI?
Vì sao chậm tham gia EITI?
Bà Trần Thanh Thủy, đại diện Liên minh khoáng sản Việt Nam, cho biết: “Chính phủ đã giao vấn đề này cho Bộ Công Thương nhưng đến nay quá trình tham vấn ý kiến của cơ quan Bộ, ngành và xây dựng lộ trình báo cáo Chính phủ thì toàn bộ văn bản của Bộ Công Thương luôn đóng dấu mật và không được tiết lộ ra ngoài”.
Các chuyên gia đặt vấn đề việc chậm trễ tham gia EITI trách nhiệm thuộc về Bộ Công Thương
“Phải chăng việc chọn cơ quan chủ trì tham vấn, tiếp thu ý kiến trong việc trình Chính phủ về lộ trình tham gia EITI là chưa hợp lý" - bà Thủy nhận định và cho rằng cần đưa vấn đề nghiên cứu, tham vấn Chính phủ về Bộ TN&MT, Bộ Tài Chính và Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội hoặc lập một ủy ban tổng hợp tiến trình gia nhập EITI sẽ nhanh hơn.
Trước đó trả lời phỏng vấn báo Pháp Luật TP.HCM, TS Phạm Quang Tú đặt vấn đề: “Trách nhiệm trước hết thuộc về Bộ Công Thương khi gần 10 năm trôi qua vẫn chưa tham gia EITI. Liệu có hay không lợi ích nhóm trong lĩnh vực khai khoáng nên dẫn đến sự chậm trễ như hiện nay? Bộ Công Thương cần phải làm rõ vấn đề này. Mới đây Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong cuộc họp Chính phủ gần đây đã yêu cầu phải khai thác sử dụng tài nguyên khoáng sản hiệu quả hơn, minh bạch hơn, trách nhiệm hơn”.
