Thư ngỏ kiến nghị bảy hành động để giải quyết các mối đe dọa từ buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp.
Trong nội dung thư, các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã, nhấn mạnh dịch COVID-19 bùng phát khiến người dân Việt Nam lo lắng về sức khỏe và gây tổn hại đáng kể cho nền kinh tế.
Tê tê được có thể là vật chủ trung gian truyền bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona (2019-nCoV) gây ra. Ảnh Save Vietnam's Wildlife
Cũng như đợt bùng phát dịch SARS năm 2003 từng “cướp” đi sinh mạng của năm người Việt Nam, chủng virus corona mới này được cho là lây từ động vật hoang dã sang người do tiếp xúc gần ở một chợ hải sản tại TP Vũ Hán (Trung Quốc đại lục) - nơi diễn ra tình trạng buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp.
Các tài liệu khoa học hiện đã chứng minh được virus corona có nguồn gốc từ dơi và được truyền qua một vật chủ trung gian là động vật hoang dã cho con người. Tuy loài vật chủ trung gian lây truyền dịch COVID-19 lần này chưa được xác định chắc chắn nhưng một nhóm nghiên cứu ở Trung Quốc cho rằng đó có thể là tê tê.
“Bất luận đó là loài cụ thể nào, vẫn có thể khẳng định rằng hoạt động buôn bán động vật hoang dã là một nguyên nhân gây ra sự lây truyền dịch bệnh thông qua tiếp xúc gần giữa con người và động vật hoang dã” - thư ngỏ bày tỏ.
Nhìn lại những đại dịch trong vòng 20 năm qua cho thấy mối liên hệ rõ với “ổ chứa” virus trong các quần thể động vật hoang dã. Điển hình như dịch SARS cuối năm 2002 và đầu 2003 từng lây nhiễm cho hơn 8.000 người ở 37 quốc gia và khiến 774 người tử vong vốn xuất phát từ một chủng virus betacorona mới có nguồn gốc từ dơi thông qua vật chủ trung gian là cầy vòi mốc (Paguma larvata).
Hay như hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV) bùng phát năm 2012 khiến 2.494 người lây nhiễm và làm thiệt mạng 858 người cũng bắt nguồn từ một chủng virus Corona khác truyền qua lạc đà tới con người. Dịch tả lợn châu Phi (ASF) gần đây càn quét qua Trung Quốc, Việt Nam và chín quốc gia khác cũng gây ra những tổn thất kinh tế nghiêm trọng và được cho là bắt nguồn từ lợn hoang dã ở châu Phi.
Theo nhận định của các tổ chức phi lợi nhuận Việt Nam và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã, dịch COVID-19 đang diễn ra chắc chắn cũng sẽ gây thiệt hại đáng kể cho Việt Nam.
Bài học từ dịch SARS và nay là COVID-19 chứng tỏ rằng các chủng virus mới sẽ tiếp tục lây truyền từ động vật hoang dã sang người trong quá trình buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã. Nghiên cứu được thực hiện tại Việt Nam và một số nước đã chứng minh virus Corona tồn tại trong quần thể động vật hoang dã và buôn bán động vật hoang dã tạo cơ hội cho virus lây từ động vật hoang dã sang người.
Bất chấp những nỗ lực cải cách chính sách và tăng cường thực thi pháp luật bảo vệ động vật hoang dã, tình trạng buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã ở Việt Nam vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn. Đặc biệt, ngày càng có nhiều dòng sản phẩm động vật hoang dã bất hợp pháp được chuyển từ thị trường quốc tế đến và qua Việt Nam.
Các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã cho rằng hạn chế sự tương tác giữa động vật hoang dã và con người thông qua việc thực thi pháp luật mạnh mẽ nhằm chống lại nạn buôn bán các loài hoang dã và thị trường động vật hoang dã là cách tiếp cận hiệu quả nhất để giảm thiểu rủi ro trong tương lai liên quan đến truyền bệnh giữa động vật và người.
“Là nguồn gốc của đợt bùng phát đặc biệt này, Trung Quốc đã thực hiện một số hành động quan trọng để giảm thiểu rủi ro bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm trong tương lai bằng cách tạm thời đóng cửa tất cả chợ động vật hoang dã. Biện pháp này là sự thừa nhận các mối đe dọa nghiêm trọng mà chúng ta phải đối mặt nếu tiếp tục xem nhẹ vấn nạn buôn bán động vật hoang dã” - thư ngỏ đề cập.
Một trong năm cá thể tê tê Java quý hiếm phát hiện trong đường dây mua bán, động vật hoang dã quý hiếm liên tỉnh ở Quảng Nam. (Ảnh: Công an Quảng Nam)
Vì thế, để đảm bảo an toàn quốc gia, an ninh kinh tế và sức khỏe cộng đồng cũng như vì mục tiêu gìn giữ các hệ sinh thái quý giá của Việt Nam, các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã đề nghị Chính phủ Việt Nam thực hiện các hành động mạnh mẽ và bền vững để ngăn chặn mọi hoạt động buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã bất hợp pháp.
Các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã kiến nghị Chính phủ xác định và đóng cửa các chợ, các địa điểm có buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp; xác định và thực thi lệnh cấm với các nhà hàng bán trái phép các sản phẩm thịt hoang dã; xây dựng các quy định, quy trình nghiêm ngặt để quản lý hiệu quả hoạt động gây nuôi thương mại.
Mặt khác, Chính phủ cần ban hành các quy định bắt buộc với tất cả nền tảng thương mại điện tử, phương tiện truyền thông xã hội và báo chí trực tuyến để theo dõi, loại bỏ mọi giao dịch, quảng cáo các sản phẩm động vật hoang dã bất hợp pháp; xây dựng các quy định, quy trình nghiêm ngặt để quản lý hiệu quả hoạt động gây nuôi thương mại.
