Sau khoảng 30 năm xuất khẩu và sau hơn 10 năm ra đời cuộc thi gạo ngon nhất thế giới (World’s Best Rice), lần đầu tiên hạt gạo của Việt Nam (VN) mới giành giải nhất khi vượt qua Thái Lan, Campuchia vốn lâu nay thay nhau thống trị giải này.
Tuy nhiên, khi hạt gạo được vinh danh ngon nhất thì cũng là thời điểm giá gạo VN xuất khẩu đang bán rẻ nhất trong hơn 10 năm qua.
Bán nhiều, thu tiền về không bao nhiêu
Dù VN luôn đứng tốp 3 nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới nhưng giá gạo xuất khẩu thường rẻ hơn các nước khác. Báo cáo mới đây Bộ NN&PTNT cho thấy giá gạo xuất khẩu của nước ta đang thấp nhất trong 12 năm qua. Ví dụ, tính riêng trong tháng 9 vừa qua, giá gạo 5% tấm của VN giảm từ 330 USD/tấn xuống còn 325 USD/tấn.
Trong khi đó, cùng phân khúc này, gạo Ấn Ðộ tăng đạt mức giá khoảng 379 USD/tấn; gạo Thái Lan có giá 400-418 USD/tấn, tức cao hơn giá gạo cùng loại của VN từ 75 đến 93 USD/tấn.
Là người dõi theo suốt hành trình của hạt gạo Việt, GS Võ Tòng Xuân chỉ ra một nghịch lý là gạo VN giá rẻ không phải do giá thành sản xuất thấp mà bị khách hàng thế giới trả giá rẻ.
Cụ thể là trước đây VN chủ yếu bán gạo trắng qua các hợp đồng tập trung của công ty quốc doanh với giá luôn thấp hơn gạo Thái Lan cùng loại trên dưới 50 USD/tấn. Lý do khách hàng thế giới trừ hao phí rủi ro về chất lượng gạo VN như ẩm mốc, mọt… cao hơn Thái Lan.
Đến thời điểm hiện nay đã có nhiều doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo nhưng giá gạo VN vẫn thấp hơn giá gạo Thái Lan và nhiều nước xuất khẩu gạo khác. Nguyên nhân khách hàng vẫn còn e ngại rủi ro chất lượng gạo, cộng thêm rủi ro truy xuất nguồn gốc của hạt gạo Việt.
Ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, thừa nhận trước đây gạo VN xuất khẩu chủ yếu là gạo cấp thấp, giá rẻ. Hiện nay, dù chất lượng gạo của VN xuất khẩu đã thay đổi tích cực nhưng vẫn thua kém các nước như Thái Lan, Campuchia về nhiều mặt.
“Gạo Thái Lan, Campuchia làm được thương hiệu, xúc tiến thương mại tốt, tiếp thị quảng cáo để khách hàng thế giới biết đến, tạo được niềm tin về chất lượng nên bán được giá hơn. Trong khi đó, với gạo VN, từ lâu khách hàng thế giới chỉ biết đến gạo là gạo cấp thấp, giá rẻ, nên bán gạo chất lượng cao họ cũng ép giá xuống thấp” - ông Bình lý giải.
Ông Bình dẫn chứng ngay cả loại gạo thơm vừa đoạt giải ngon nhất thế giới là ST25 (gạo Sóc Trăng 25) xuất khẩu cũng chỉ có giá cao nhất 800 USD/tấn, trong khi gạo thơm của Thái Lan với phẩm chất tương tự lên đến 1.200 USD/tấn. Gạo Campuchia dù có chất lượng tương đương nhưng vẫn có giá bán cao hơn gạo VN 50-100 USD/tấn.
Thậm chí ngay tại thị trường trong nước, gạo VN cũng có nguy cơ mất dần vị thế khi người tiêu dùng chuộng các loại gạo Đài Loan, Thái Lan, Campuchia.
Danh hiệu gạo ngon nhất thế giới sẽ mang lại cơ hội lớn cho hạt gạo Việt Nam. Ảnh: QH
“Bàn đạp” từ danh hiệu ngon nhất thế giới
Nhân sự kiện gạo ST25 được vinh danh là gạo ngon nhất thế giới, Giám đốc Công ty TNHH Gạo Việt Nguyễn Thanh Long cho rằng đây là cơ hội vàng để xây dựng thương hiệu gạo VN. Danh hiệu này đáng tự hào nếu VN biết cách xây dựng thương hiệu, để khi khách quốc tế nghĩ đến gạo Việt cũng có nhiều loại gạo ngon, chứ không chỉ mỗi gạo cấp thấp giá rẻ.
| Chín tháng đầu năm nay, giá gạo xuất khẩu bình quân giảm 13,4% so với cùng kỳ; khối lượng xuất khẩu gạo tăng gần 6% với hơn 5 triệu tấn gạo nhưng giá trị thu về lại giảm tới 10% so với cùng kỳ, chỉ đạt hơn 2,2 tỉ USD. |
“Cần phải khai thác, quảng bá gạo ST24, ST25 và nhiều giống gạo ngon khác của VN ra các thị trường thế giới, bao gồm cả bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Song song đó đẩy mạnh thương mại loại gạo ngon nhất thế giới này, xuất khẩu để nhiều nước biết đến. Để làm việc này cần có sự chung tay từ cơ quan nhà nước chứ một mình doanh nghiệp làm không nổi” - ông Long nhấn mạnh.
GS Võ Tòng Xuân đánh giá danh hiệu gạo ngon nhất thế giới sẽ mang lại cơ hội lớn cho hạt gạo VN, giúp thế giới biết đến chất lượng gạo Việt thơm ngon. Tuy vậy, quan trọng là sản xuất lúa gạo phải theo chuỗi, doanh nghiệp xây dựng vùng nguyên liệu lớn để sản xuất đồng nhất một loại giống, hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu, giảm giá thành, làm ra gạo đẹp, ngon cơm. Bởi xu hướng tiêu dùng của thế giới là các sản phẩm phải ngon, an toàn, thân thiện với môi trường, sử dụng ít phân hóa học và thuốc trừ sâu.
GS Xuân nhấn mạnh: “Cần có khuyến cáo nông dân không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thiếu kiểm soát làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và uy tín ngành lúa gạo. Đồng thời phải xóa bỏ ngay tư duy chạy đua thành tích xuất khẩu mà cần đầu tư xuất khẩu giống tốt, nâng cao chất lượng và giá trị hạt gạo”.
Trao đổi với báo chí, kỹ sư Hồ Quang Cua, cha đẻ giống gạo ST25 cũng cho rằng hiện nay có tình trạng giống lúa giả, giống lúa bị nhái, vi phạm nhãn hiệu bảo hộ tràn lan khắp miền Tây và cả miền Đông Nam bộ đã dìm giá cả và giá trị hạt gạo VN xuống tầm thấp của thế giới. Do vậy, VN chỉ có thể xây dựng thương hiệu gạo khi nào kiểm soát được chất lượng hạt giống.
| Gạo ngon nhất thế giới Ngày 12-11 vừa qua, gạo VN đã giành giải gạo ngon nhất thế giới tại cuộc thi Gạo ngon thế giới (World’s Best Rice), do The Rice Trader tổ chức tại Philippines. Theo đó, giống ST24, ST25 được Hiệp hội Lương thực VN tuyển chọn dự thi quốc tế, cả hai cùng lọt vào tốp đầu thế giới và ban giám khảo chọn ST25 để trao giải nhất. Hiện nay loại gạo này đang tạo sức hút mạnh tại thị trường trong nước với giá 30.000-35.000 đồng/kg. Biến gạo thành dược phẩm, thực phẩm chức năng Phát biểu trên diễn đàn Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng VN đang tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo theo hướng ưu tiên đầu tư một số loại giống để nâng cao giá trị hạt gạo, phù hợp với nhu cầu thị trường. “Lúa gạo sẽ không chỉ là mặt hàng bán bình thường mà trở thành dược phẩm, thực phẩm chức năng” - ông Cường nói. Ông dẫn chứng, hiện nay sản phẩm dầu cám gạo đem lại giá trị cao hơn sản lượng gạo tự nhiên. Nhiều doanh nghiệp cùng nông dân ở ĐBSCL đã đầu tư vào lĩnh vực này. Ở Quảng Trị vừa qua đã xây dựng mô hình 600 ha lúa gạo hữu cơ, mục đích là phát triển những gì tinh túy nhất của hạt gạo. “Đây là hướng đi đúng” - ông Cường nhận định. |
