Ngân hàng Nhà nước vừa cho biết, trong tháng 10 này sẽ báo cáo Chính phủ về việc thí điểm sàn giao dịch vàng. Giai đoạn đầu, dự kiến sẽ thành lập sàn giao dịch vàng vật chất để minh bạch hóa và phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu.
Theo giới phân tích, khi nguồn cung vàng nguyên liệu được phân phối minh bạch và ổn định, tình trạng khan hiếm cục bộ và việc làm giá của một số đơn vị đầu mối sẽ giảm. Điều này được kỳ vọng sẽ thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và quốc tế.
Ngân hàng Nhà nước cũng thông tin, sàn giao dịch vàng trong giai đoạn thí điểm sẽ chưa liên thông với các sàn quốc tế.
Việc không liên thông còn giúp Nhà nước duy trì được sự kiểm soát nhất định đối với nguồn cung, từ đó hỗ trợ mục tiêu kéo giá vàng trong nước bám sát giá thế giới.
Theo tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, giai đoạn đầu, sàn giao dịch vàng vật chất cần có khối lượng cung đủ lớn để đáp ứng nhu cầu. Việc nhập khẩu vàng nguyên liệu một cách công khai, ổn định sẽ tăng nguồn cung lưu thông. Theo nguyên tắc cung cầu, điều này sẽ giúp giảm áp lực tăng giá do khan hiếm, góp phần thu hẹp khoảng cách với giá vàng thế giới.
Theo tiến sĩ Đào Lê Trang Anh, Đại học RMIT, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ mô hình của Trung Quốc. Bà cho rằng hai nước có nhiều điểm tương đồng như văn hóa tích trữ vàng, vai trò quản lý của Nhà nước và nhu cầu kiểm soát thị trường để ổn định kinh tế vĩ mô.
Ví dụ điển hình là Sàn Giao dịch vàng Thượng Hải (SGE). Đây là mô hình kết hợp giữa giao dịch vàng vật chất và vàng tài khoản, hoạt động dưới sự quản lý của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc.
Sàn SGE không chỉ giúp đưa vàng trong dân vào kênh chính thức mà còn nâng cao tính minh bạch, tăng thanh khoản và góp phần ổn định tỉ giá. Bài học từ mô hình này là cần có hạ tầng kỹ thuật mạnh, khung pháp lý rõ ràng và vai trò điều tiết chặt chẽ của Nhà nước. Tuy nhiên, cơ chế này vẫn phải đảm bảo thị trường hoạt động hiệu quả, minh bạch.
Trong khi đó, Singapore là hình mẫu về một thị trường vàng mở và thân thiện với nhà đầu tư. Mô hình của họ thiên về vàng tài khoản, vàng phái sinh và ít có sự can thiệp hành chính. Bù lại, Singapore có hệ thống pháp lý và công nghệ tiên tiến để thu hút nhà đầu tư toàn cầu.
Các thị trường lớn như Hoa Kỳ (sàn COMEX) và Anh (hiệp hội LBMA) cũng cho thấy bài học về xây dựng chuẩn vàng và phát triển các hợp đồng tương lai.
Từ các kinh nghiệm trên, các chuyên gia cho rằng mô hình phù hợp cho Việt Nam cần có sự điều chỉnh linh hoạt. Cụ thể, Việt Nam nên bắt đầu với một sàn giao dịch kết hợp, có sự kiểm soát của Nhà nước. Mô hình này vừa đáp ứng nhu cầu tích trữ truyền thống, vừa giúp thị trường từng bước hội nhập và hiện đại hóa.
