Lãi suất rục rịch tăng: Giai đoạn 'tiền rẻ' đã kết thúc?

Lãi suất duy trì ở mức thấp kỷ lục đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn, kích thích tiêu dùng và đầu tư. Tuy nhiên, những diễn biến mới trên thị trường tiền tệ vào cuối năm 2025 đang đặt ra một câu hỏi lớn là liệu chu kỳ lãi suất thấp kéo dài suốt thời gian qua đã chính thức khép lại?

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng Việt Nam đang bước vào giai đoạn điều chỉnh lãi suất theo hướng thận trọng và có kiểm soát, thay vì một chu kỳ thắt chặt đột ngột.

Điều chỉnh lãi suất thận trọng

Thị trường vừa ghi nhận dấu mốc quan trọng khi cả bốn ngân hàng thương mại nhà nước (Big 4) đồng loạt tăng lãi suất huy động khoảng 0,3–0,5%/năm ở nhiều kỳ hạn. Động thái này nhanh chóng tạo hiệu ứng lan tỏa sang khối ngân hàng thương mại cổ phần.

Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh, Đại học RMIT Việt Nam, cho biết lãi suất đang nhích lên thận trọng và có kiểm soát. Điều này phản ánh áp lực từ nhu cầu vốn tăng cao và sự điều chỉnh chính sách tiền tệ toàn cầu.

Theo dữ liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), lãi suất huy động kỳ hạn 6 tháng đã tăng nhẹ trong tháng 12-2025. Nguyên nhân do áp lực vốn cuối năm và nhu cầu tài trợ ngắn hạn mạnh mẽ từ các ngân hàng thương mại.

Cụ thể, lãi suất liên ngân hàng giảm nhẹ xuống 7,18% vào ngày 11-12-2025, nhưng xu hướng huy động tổng thể vẫn tăng. Việt Nam đang dần bước qua giai đoạn "tiền rẻ" kéo dài từ hậu COVID-19.

Giai đoạn này đã thúc đẩy tăng trưởng GDP năm 2025 nhờ tín dụng rẻ khuyến khích đầu tư. Tuy nhiên, trước áp lực từ việc Fed cắt giảm lãi suất, Việt Nam phải điều chỉnh để tránh lạm phát nhập khẩu và ổn định tỉ giá USD.

Ở góc độ khác, mức tăng 0,3-0,5 điểm phần trăm tuy không cao nhưng tác động lớn đến chi phí vốn.

Ông Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc điều hành AFA Capital dẫn chứng: "Tại Agribank, lãi suất kỳ hạn 3 tháng tăng 0,3% nhưng tính theo phần trăm chi phí lên đến 13%. Tương tự, Vietcombank, Vietinbank và BIDV tăng 0,5% nhưng chi phí tăng tới 26%. Người gửi tiết kiệm nhận lãi cao hơn nhưng người vay chắc chắn đối diện chi phí vốn vay cao tương ứng."

Tiến sĩ Quách Mạnh Hào, Giảng viên Đại học Lincoln (Anh), nhận định trong điều kiện bình thường, lãi suất liên ngân hàng quanh mức 4% là vùng cân bằng bền vững. Khi lãi suất giảm sâu dưới ngưỡng này là tín hiệu thanh khoản dư thừa. Thực tế gần đây cho thấy thị trường đang dao động quanh ranh giới này.

Tuy nhiên, trạng thái này không kéo dài. Có lúc lãi suất liên ngân hàng bật tăng sát vùng 6%, cho thấy áp lực nhu cầu vốn ngắn hạn vẫn hiện hữu. Việc lãi suất kỳ hạn ngắn (1 tuần, 1 tháng) neo cao cho thấy thị trường đang kỳ vọng mặt bằng lãi suất mới.

Đây là minh chứng cho thấy chu kỳ “tiền rẻ” đang đi đến hồi kết. Các thị trường tài sản buộc phải thích nghi với môi trường lãi suất mới thận trọng và chọn lọc hơn. Dù vậy, các chuyên gia nhận định việc lãi suất tăng mang tính thời điểm, không đồng nghĩa với thắt chặt chính sách tiền tệ.

Công ty chứng khoán SSI đánh giá chính sách tiền tệ tại Việt Nam là sự điều phối tổng thể giữa tỉ giá, thanh khoản và tín dụng. Những biện pháp gần đây của NHNN nhấn mạnh ổn định vận hành thị trường thay vì đảo chiều chính sách.

Doanh nghiệp và người dân cần làm gì?

Ông Trần Ngọc Báu - CEO WiGroup nhận định độ trễ để lãi suất huy động tác động vào chi phí vốn toàn hệ thống là khoảng 1-2 quý. Chi phí vốn sẽ tăng rõ rệt từ quý I-2026 khi các khoản huy động cũ đáo hạn.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh, kết thúc giai đoạn "tiền rẻ" mang lại cả thách thức và cơ hội. Ngắn hạn, chi phí vay tăng sẽ làm giảm đầu tư và tiêu dùng. Điều này có thể làm chậm tăng trưởng GDP từ 7,7% năm 2025 xuống 8,2% năm 2026 nếu không có hỗ trợ đầu tư công. Tín dụng tăng nhanh cũng tiềm ẩn rủi ro nợ xấu, đặc biệt trong bất động sản.

Về dài hạn, lãi suất cao khuyến khích tiết kiệm, giảm bong bóng tài sản và thúc đẩy hiệu quả phân bổ vốn. Điều này giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Giới phân tích đánh giá lãi suất huy động tăng sẽ gây áp lực lên lãi suất cho vay. Thực tế, lãi suất thả nổi với các khoản vay mua nhà, sản xuất kinh doanh đã rục rịch tăng thêm 0,5–1%/năm tại một số ngân hàng.

Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh nhận định, với lãi suất huy động tăng nhẹ trong quý IV-2025 và dự báo tăng thêm vào năm 2026, giai đoạn tiền rẻ đang kết thúc, đòi hỏi quản lý rủi ro chặt chẽ để tránh sốc tài chính.

Đối với doanh nghiệp, đầu tiên là tái cấu trúc nợ. Ưu tiên trả nợ lãi suất thả nổi sớm, chuyển sang vay cố định để tránh chi phí tăng đột biến, đặc biệt khi tín dụng dự kiến mở rộng 19-20% năm 2025 nhưng huy động vốn chậm hơn.

“Doanh nghiệp nên đa dạng nguồn vốn, như phát hành trái phiếu hoặc hợp tác FDI, thay vì phụ thuộc ngân hàng, tương tự cách doanh nghiệp Indonesia làm để giảm áp lực lãi suất cao hơn Việt Nam.

Đối với người dân, khuyến nghị tập trung vào quản lý tài chính cá nhân. Trước hết, tăng tiết kiệm và chuyển sang tài khoản tiết kiệm lãi suất cao. Người dân nên giảm nợ tiêu dùng, ưu tiên trả nợ thẻ tín dụng hoặc vay mua nhà sớm, tránh lãi phạt cao. Thứ hai, đa dạng hóa đầu tư, tránh rót hết vào bất động sản (dễ bị ảnh hưởng lãi suất cao), mà chuyển sang cổ phiếu, quỹ ETF hoặc vàng, với rủi ro thấp.

Trong bối cảnh toàn cầu kết thúc tiền rẻ, người dân nên chuẩn bị cho biến động bằng cách xây dựng quỹ khẩn cấp tương đương 6-12 tháng chi tiêu. Tổng thể, cả doanh nghiệp và người dân cần theo dõi chặt chẽ chính sách NHNN, tận dụng cơ hội từ tăng trưởng GDP năm 2026 để chuyển đổi” - Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh khuyến nghị.

Vì sao kinh tế Việt Nam được ví như đang trên 'đường băng' tăng trưởng mới?