Sau vụ việc phóng viên Hoàng Khương của báo Tuổi Trẻ bị cáo buộc phạm tội đưa hối lộ và bị bắt tạm giam, nhiều ý kiến đã viện dẫn khái niệm “lợi ích công” để bảo vệ nhà báo: Họ đã làm việc đó chỉ vì lợi ích công. Song thực sự lợi ích công là gì thì luật pháp Việt Nam chưa quy định. Đây cũng là vấn đề sẽ được các đại biểu tham dự hội thảo mổ xẻ, phân tích sâu.
Thực tế cho thấy nghiệp vụ đóng vai, “phóng viên đổi nghề”, nhằm mục đích điều tra, là một hoạt động có từ lâu trong lịch sử báo chí cả trong nước và thế giới. RED Communication nhận xét: “Trong số các biện pháp thu thập thông tin, có hình thức điều tra dạng “giả trang” hay còn gọi là “điều tra nhập vai”, có nghĩa là nhà báo giả dạng như người trong cuộc để ghi nhận thông tin”. Nhưng nhập vai đến mức độ nào để vừa có thông tin độc đáo, phơi bày được sự thật, vừa không vi phạm pháp luật lại là chuyện không dễ dàng phân định trong nhiều trường hợp.
Trong bối cảnh này, việc làm rõ để có thể vận dụng khái niệm “lợi ích công” trở thành cần thiết cho hoạt động tác nghiệp của nhà báo. Trên thực tế, lợi ích công cũng là cái lõi, hạt nhân của rất nhiều bộ luật về báo chí-truyền thông trên thế giới, bởi lẽ một trong những chức năng chính của báo chí-truyền thông là phục vụ lợi ích công.
Ở nhiều nền luật pháp, nơi đã có quy định về lợi ích công thì kinh nghiệm chung là phải xác định được: Bao nhiêu cá nhân của một cộng đồng được hưởng lợi từ một hành động thì hành động đó được coi là “vì lợi ích công”?
Có quan điểm cho rằng để thật sự “vì lợi ích công” thì một hành động phải làm lợi cho tất cả thành viên của xã hội. Quan điểm khác lại nêu chỉ cần hành động đó phục vụ cho một số thành viên cộng đồng và không gây tổn hại cho ai cả. Quan điểm trung dung của Nicholas Kaldor và John Hicks cho rằng phải làm sao để người hưởng lợi nhiều hơn người bị thiệt hoặc có thể đền bù cho người bị thiệt.
Tuy nhiên, đó chỉ là nguyên tắc chung của việc xác định lợi ích công. Trên thực tế lập pháp, khái niệm lợi ích công sẽ cần được định nghĩa bằng một danh mục cụ thể, chẳng hạn bao gồm các hoạt động chống tham nhũng, bảo vệ sự an toàn của cộng đồng, bảo vệ môi trường sống, phát hiện tội ác chống lại con người…
Đ.TRANG
