Diễn biến dịch COVID-19 ở Mỹ vẫn đang là tâm điểm chú ý của thế giới khi đây vẫn là nước có số ca nhiễm lẫn số người chết cao nhất toàn cầu. Tính đến 6 giờ sáng 14-4 (giờ địa phương), Mỹ đã có 587.713 ca nhiễm trong đó 23.644 người đã chết, theo số liệu từ trang web thống kê Worldometer.
Dù các con số vẫn tăng nhưng số người chết trong ngày 13-4 ở Mỹ (1.509) có chững lại so với những ngày cao kịch tính trước (có khi lên trên 2.000). Tình hình tại các điểm nóng như TP New York cũng có một số dấu hiệu cho thấy có khả năng dịch đã đạt đỉnh.
Ông Trump nói sẽ tự quyết chuyện mở cửa lại kinh tế
Trong bối cảnh này, họp báo ngày 13-4 về tình hình dịch COVID-19, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhắc đến khả năng mở cửa lại kinh tế, theo hãng tin Reuters. Cụ thể, tại cuộc họp báo, ông Trump nói chính phủ đã gần hoàn tất bản hướng dẫn cho các bang mở cửa lại một số bộ phận của nền kinh tế.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại một cuộc họp báo ở Nhà Trắng về COVID-19. Ảnh: BLOOMBERG
“Tôi đã có nhiều cuộc bàn bạc với đội ngũ của mình và các chuyên gia hàng đầu và chúng tôi đã rất gần với mục tiêu hoàn thành một kế hoạch mở cửa đất nước, hy vọng có thể hoàn thành trước thời hạn” - ông Trump nói.
“Chúng ta sẽ sớm hoàn tất hướng dẫn mới và rất quan trọng nhằm đưa ra cho các thống đốc các thông tin họ cần để bắt đầu mở cửa các bang một cách an toàn. Kế hoạch của chính phủ tôi và hướng dẫn này sẽ mang lại cho người dân Mỹ niềm tin họ cần để trở lại cuộc sống bình thường” - ông Trump nói thêm.
“Như đã nói, chúng tôi sẽ làm việc với các bang. Nếu họ không làm tốt, tôi sẽ nhanh chóng can thiệp” - ông Trump nói thẳng.
Ông Trump khẳng định người quyết định mở cửa lại kinh tế đất nước sẽ là ông, chứ không phải các thống đốc bang.
Ông Trump cũng đề cập điều này trên Twitter: “Với mục đích tạo mâu thuẫn và rối loạn, một số cơ quan truyền thông chuyên đưa tin giả nói các thống đốc là người quyết định mở cửa lại các bang, không phải là tổng thống nước Mỹ và chính phủ liên bang. Hãy hiểu rõ điều này không đúng”.
“Đây là quyết định của tổng thống và vì nhiều lý do tốt. Chính phủ và tôi đang phối hợp chặt với các thống đốc và điều này sẽ được tiếp tục. Một quyết định sẽ sớm được tôi đưa ra chung với các thống đốc và tham khảo dữ liệu từ nhiều người khác” - ông Trump viết trong một dòng trạng thái khác trên Twitter.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) nói ông không định thay thế TS Anthony Fauci (trái) - Giám đốc Viện Các bệnh dị ứng và truyền nhiễm quốc gia và là một thành viên trong đội đặc nhiệm chống COVID-19 của chính phủ. Ảnh: REUTERS
Theo trang tin Politico, ông Trump đang rất nóng lòng đảo lại đà trượt của kinh tế Mỹ vốn đã khiến chính phủ phải ra các gói giải cứu hàng ngàn tỉ USD. Các trợ lý của ông cũng đang cân nhắc xem có thể sớm khôi phục hoạt động kinh tế ở một số khu vực ít bị dịch ảnh hưởng hay không.
Tuần trước, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin nói chính phủ nhắm có thể mở cửa dần kinh tế từ ngày 1-5. Tuy nhiên, dù lạc quan tình hình dịch sẽ dần bớt nghiêm trọng vào thời điểm đó nhưng các quan chức y tế vẫn nói phần lớn đất nước vẫn sẽ phải duy trì thực hiện giãn cách xã hội.
“Chắc chắn chúng ta phải mở cửa lại một cách phù hợp. Sẽ phải đi từng bước, từ từ. Phải quyết dựa vào dữ liệu và như tôi đã nói, tôi nghĩ sẽ phải tùy vào cộng đồng, địa phương” - Politico dẫn lời TS Robert Redfield - Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và phòng, chống dịch bệnh Mỹ ngày 13-4.
Ông Trump có thẩm quyền tới đâu?
Trong khi ông Trump nói ông có quyền đơn phương lệnh mở cửa lại kinh tế thì nhiều chuyên gia luật pháp cho rằng khả năng này khó có thể xảy ra, theo hãng tin Reuters.
“Nước Mỹ hãy mạnh mẽ” - thông điệp bên ngoài một ngôi nhà ở ngoại ô Piermont, TP New York, bang New York (Mỹ) ngày 13-4. Ảnh: REUTERS
Theo Điều 10 Hiến pháp Mỹ, các chính quyền bang có quyền kiểm soát công dân và điều chỉnh xã hội. Nhiều nhà phân tích luật pháp cho rằng chính phủ liên bang thiếu thẩm quyền yêu cầu các chính quyền bang điều chỉnh hành động, hành vi của công dân các bang. Nói cách khác, tổng thống Mỹ có quyền rất hạn chế trong việc chỉ đạo công dân quay lại làm việc, hay chỉ đạo các chính quyền địa phương mở cửa lại các công sở, các cơ sở hạ tầng giao thông hay các doanh nghiệp địa phương.
Giáo sư về Luật an ninh quốc gia Robert Chesney tại ĐH Texas cho rằng ông Trump không thể ép buộc các chính quyền bang thay đổi các chính sách của mình. “Ông ấy không có thẩm quyền này, cũng không có bất kỳ quy chế liên bang nào thể hiện cho ông ấy thẩm quyền này” - Reuters dẫn lời GS Chesney.
Theo hướng dẫn chống dịch mà chính phủ Mỹ ban hành tháng trước, lệnh giãn cách xã hội có hiệu lực tới ngày 30-4. Một số bang đã kéo dài thời gian yêu cầu ở nhà và thực hiện giãn cách xã hội qua ngày 1-5. Cá biệt có bang như Virginia kéo dài đến tận ngày 10-6.
Xe cứu thương đi trong mưa lớn và gió mạnh trên con đường bình thường rất đông đúc ở quận Manhattan, TP New York, bang New York (Mỹ) ngày 13-4. Ảnh: REUTERS
Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) là cơ quan có thẩm quyền ra quy định kiểm dịch người đi lại, máy bay, tàu lửa, xe cộ di chuyển giữa các bang. CDC có thể sẽ kéo dài các quyền này với các bang hay các khu vực không kiểm soát tốt dịch, dù các quan chức trong bang, trong khu vực này có không đồng ý đi nữa.
Các bang đi con đường riêng
Chưa rõ mọi việc sẽ thế nào nhưng trước mắt nhiều thống đốc bang đã có động thái sẽ đi con đường riêng của mình.
Theo trang tin Politico, trong suốt quá trình chính phủ quản lý khủng hoảng COVID-19, ông Trump vẫn chủ trương hạn chế áp lệnh ở cấp liên bang mà để các chính quyền bang, chính quyền địa phương tự quyết theo tình hình cụ thể từng bang, từng địa phương. Đến giờ Nhà Trắng vẫn chưa khuyến cáo toàn dân đóng cửa trường học hay đóng cửa các cơ quan dịch vụ công, để các việc này lại cho từng bang quyết định.
“Tất cả sắc lệnh này đều là sắc lệnh cấp bang và vì thế chuyện có hủy bỏ nó hay không là việc của các bang” - Reuters dẫn lời ông Chris Sununu - Thống đốc bang New Hampshire.
Trả lời phỏng vấn đài CNN ngày 13-4 về chuyện ông Trump nói ông có quyền đơn phương quyết mở cửa kinh tế, ông Andrew Cuomo - Thống đốc bang New York (có dịch nặng nhất nước Mỹ với 1/3 số ca nhiễm cả nước và 40% số người chết cả nước), nói có thể sẽ có một vụ tranh cãi pháp lý về chuyện ai có thẩm quyền mở cửa kinh tế.
Cảnh sát hướng dẫn thực hiện giãn cách xã hội bên ngoài một khu chợ ở quận Queens, TP New York, bang New York (Mỹ). Ảnh: AP
Họp báo sau đó cùng ngày, ông Cuomo nói ông sẽ phối hợp hành động cùng với thống đốc các bang láng giềng.
“Chúng tôi sẽ lắng nghe các chuyên gia, chúng tôi sẽ theo các dữ liệu nhưng cũng nhớ rằng đây là một sự cân bằng mong manh” - ông Cuomo nói với các nhà báo khi họp báo về tình hình COVID-19, thừa nhận tính cấp thiết phải cân bằng cả chống dịch và giữ gìn nền kinh tế.
Những ngày qua ông Cuomo nhiều lần bác ý kiến mở cửa kinh tế trở lại.
“Tôi hiểu cần phải đưa kinh tế quay lại càng sớm càng tốt. Tôi hiểu mọi người cần phải đi làm. Nhưng tôi cũng biết chúng ta cần cứu người. Không thể trả giá bằng mạng người” - ông Cuomo nói cuối tuần trước.
Trong ngày 13-4, các thống đốc các bang New York, New Jersey, Connecticut, Pennsylvania, Rhode Island và Delaware cùng cho biết họ định sẽ hợp tác cùng ra một kế hoạch về mở cửa lại doanh nghiệp và trường học sau khi kiểm soát được đại dịch.
Các thống đốc không nói chi tiết về thời gian mở cửa lại, mà chỉ nói sẽ lên kế hoạch dựa vào tình hình và nhu cầu cụ thể của từng bang. Theo lời Thống đốc Sununu nói với đài CNN thì mỗi thống đốc sẽ có quyết định tốt nhất cho bang của mình và giúp người dân tiếp cận được các hỗ trợ của liên bang, như bảo hiểm thất nghiệp.
Người dân Mỹ mang khẩu trang đến hiến máu cứu chữa bệnh nhân COVID-19 tại TP Seattle, bang Washington (Mỹ) ngày 13-4. Ảnh: REUTERS
Cùng ngày, các thống đốc ở ba bang duyên hải California, Oregon và Washington cũng nói họ đã thống nhất sẽ làm việc với nhau trong chuyện mở cửa lại kinh tế.
Tuy nhiên, Politico dẫn nhận định của GS luật Stephen Vladeck tại ĐH Texas rằng nếu không có sự đồng thuận thì ông Trump vẫn có cách gây trở ngại cho các bang. Dù không có quyền can thiệp các quyết định của các bang nhưng ông Trump có thể can thiệp bằng cách rút hỗ trợ liên bang, hay yêu cầu lực lượng nhân viên y tế liên bang và các nhà thầu y tế ở các bang không tuân thủ các chính sách giãn cách xã hội.
