Quan hệ Canada và Saudi Arabia đang trong tình trạng căng thẳng nghiêm trọng. Căng thẳng bắt đầu tuần trước, sau khi Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland lên Twitter kêu gọi Saudi Arabia thả các nhà hoạt động nhân quyền nước này bắt giữ.
Một trong những nhà hoạt động nhân quyền bị bắt là Samar Badawi. Cô Badawi là phụ nữ đầu tiên kiện cha mình để ông này không ngăn cản cô cưới người đàn ông mình yêu. Cô Badawi cũng là phụ nữ đầu tiên kiện chính phủ đòi quyền bầu cử, theo thông tin từ Bộ Ngoại giao Mỹ. Cô Badawi từng được Bộ Ngoại giao Mỹ trao giải thưởng vinh danh hoạt động vì quyền phụ nữ.
Saudi Arabia-Canada căng thẳng vì cái tên Badawi…
Badawi bị chính phủ Saudi Arabia bắt tuần trước, sau nhiều năm bị trừng phạt, trong đó có lệnh cấm đi lại năm 2014 và một lần bị bắt năm 2016 nhưng sớm được thả. Chồng cô Badawi là luật sư và nhà hoạt động nhân quyền nổi tiếng Waleed Abu al-Khair.
Cô Badawi là một trong hơn chục phụ nữ bị chính phủ Saudi Arabia bắt trong vài tháng gần đây, dù Saudi Arabia đang có nhiều bước đi tăng quyền tự do cho phụ nữ như cho phép cấp bằng lái xe cho họ, cải thiện hình ảnh Saudi Arabia.
Cô Badawi nhận giải Olof Palme vinh danh các hoạt động nhân quyền tại trụ sở Quốc hội Thụy Điển ngày 25-1-2013. Ảnh: ABC NEWS
Cô Badawi còn là em gái của blogger nổi tiếng Raif Badawi - bị bắt giam từ năm 2012 vì những bài viết chỉ trích chính phủ, bị tuyên án 10 năm tù và bị đánh 1.000 gậy. Vợ ông Raif, bà Ensaf Haidar và ba con đã chuyển sang Canada và chính thức trở thành công dân Canada từ đầu năm nay.
Với sự liên hệ này, tuần trước Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland đã đích thân lên Twitter kêu gọi Saudi Arabia thả cả hai anh em nhà Badawi.
Và Saudi Arabia đã phản ứng mạnh với thái độ này từ Canada. Ngay lập tức Bộ Ngoại giao Canada đáp trả sự chỉ trích của bà Freeland là “sự sỉ nhục nghiêm trọng, không thể chấp nhận được”, “vi phạm chủ quyền”, “can thiệp rõ ràng vào chuyện nội bộ”, “đi ngược lại các quy tắc quốc tế cơ bản và tất cả các nghi thức ngoại giao quốc tế”, theo thông tấn xã Saudi Arabia SPA.
Chưa hết, Saudi Arabia trục xuất đại sứ Canada, triệu hồi đại sứ mình tại Cadana, áp một lệnh cấm thương mại, ngưng các chuyến bay từ Saudi Arabia đến Canada, ngưng mọi hoạt động kinh doanh và đầu tư mới của Saudi Arabia ở Canada, yêu cầu khoảng 15.000 du học sinh đang học ở Canada về nước.
Bà Freeland ra tuyên bố Canada “quan ngại sâu sắc” các phản ứng từ Saudi Arabia.
“Canada sẽ luôn bảo vệ nhân quyền, trong đó có quyền phụ nữ và tự do ngôn luận khắp thế giới. Chúng tôi sẽ không do dự đẩy mạnh các giá trị này” – bà Freeland nói.
…hay vì bất mãn hợp đồng quân sự?
Căng thẳng giữa Canada và Saudi Arabia chắc chắn sẽ làm tổn hại đến quan hệ thương mại song phương vốn đã rất khiêm tốn giữa hai bên, với tổng giá trị giao dịch gần 4 tỉ USD/năm. Canada xuất khẩu sang Saudi Arabia 1,12 tỉ USD trong năm 2017, chiếm chỉ 0,2% tổng giá trị xuất khẩu Canada đi các nước. Các doanh nghiệp thu mua ngũ cốc của Saudi Arabia đã đánh tiếng sẽ không chấp nhận bột mì và lúa mạch có nguồn gốc từ Canada.
Thêm nữa, Canada nói chưa biết điều gì sẽ xảy ra với hợp đồng quốc phòng trị giá 13 tỉ USD bán xe bọc thép General Dynamics Corp của Canada sang Saudi Arabia, vì căng thẳng này.
Theo chuyên gia về Trung Đông Thomas Juneau tại ĐH Ottawa, các phản ứng mạnh trên của Saudi Arabia có thể vì một phần nước này bất mãn với cách Canada xử lý hợp đồng mua bán xe bọc thép General Dynamics Corp.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau (phải) và Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland trong một cuộc họp báo bên lề thượng đỉnh NATO vừa qua ở Brussels (Bỉ) ngày 12-7. Ảnh: REUTERS
Hợp đồng được thống nhất từ năm 2014, dưới thời đảng Bảo thủ cầm quyền ở Canada – vốn rất tích cực cải thiện quan hệ với Saudi Arabia. Tuy nhiên, chuyện bật đèn xanh có chuyển giao hay không lại thuộc về đảng cầm quyền Tự do, mà các nhà hoạt động nhân quyền lại đang vận động đảng Tự do hoãn lại thậm chí hủy hợp đồng này.
Phần mình, đảng Tự do dù không hủy chuyện chuyển giao nhưng cũng không hào hứng phát triển quan hệ với Saudi Arabia giữa bối cảnh ý kiến nhân quyền và truyền thông chỉ trích thỏa thuận mua bán này.
“Đó là lý do Saudi Arabia thất vọng. Đại sứ Saudi Arabia đã nói rất rõ rằng ông ấy bất mãn với sự thụ động của chính phủ Canada” – theo chuyên gia Juneau.
