Theo chương trình làm việc, chiều nay (24-11), Quốc hội (QH) sẽ thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi). Một trong những nội dung mới đáng chú ý, nhận được sự quan tâm tại Luật Báo chí sửa đổi lần này là quy định về mô hình tổ chức “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện”.
Trong phiên thảo luận ở tổ hôm 23-10, các đại biểu (ĐB) đề xuất mô hình này cần được áp dụng với một số TP lớn như Hà Nội, TP.HCM - nơi có đời sống kinh tế - xã hội, quy mô dân cư rất lớn, cấu trúc dân trí phong phú và nhu cầu thông tin đa dạng, với sự phát triển của những cơ quan báo chí đã trở thành thương hiệu, có uy tín và tầm ảnh hưởng trên cả nước.
Báo Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc trao đổi với ĐBQH Trương Trọng Nghĩa về vấn đề này.
Luật cần rõ ràng, tránh tạo ra cách hiểu nhập nhằng
. Phóng viên: Thưa ông, tại dự thảo Luật Báo chí được đưa ra để ĐB thảo luận tổ ngày 23-10 có quy định về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện và cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc thành ủy, tỉnh ủy. Nếu cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện có cơ quan báo chí trực thuộc thì dự luật lại không quy định điều này với cơ quan báo và phát thanh, truyền hình. Ông đánh giá như thế nào về mô hình cơ quan báo chí được quy định tại dự thảo trên?
+ ĐBQH Trương Trọng Nghĩa: Hiểu cho đúng thì cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc thành ủy, tỉnh ủy hoàn toàn có thể có cơ quan báo chí trực thuộc. Đọc kỹ định nghĩa “cơ quan báo chí” tại khoản 1 Điều 16 của dự thảo thì chúng ta thấy: “Cơ quan báo chí thực hiện một hoặc một số loại hình báo chí, có một hoặc một số sản phẩm báo chí, có cơ quan báo chí trực thuộc theo quy định của luật này”. Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc thành ủy, tỉnh ủy là “cơ quan báo chí”, cho nên có thể hiểu là đương nhiên có thể có cơ quan báo chí trực thuộc.
Tuy nhiên, để tránh tạo ra cách hiểu nhập nhằng là điều tối kỵ trong kỹ thuật lập pháp, theo tôi, khoản 7 Điều 16 nên sửa lại cho rõ như sau: “Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có thể có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc”. Quy định như vậy sẽ dung hòa giữa các tỉnh, TP mà cơ quan báo chí ở đó chưa có nhu cầu hoặc chưa có điều kiện có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc, với các địa phương đã nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc đã tự chủ tài chính tương đối vững chắc nhiều năm và là những địa phương có hàng triệu người đọc có khả năng mua báo hằng ngày, ví dụ như Thủ đô Hà Nội hay TP.HCM.
Quy định như tôi đề xuất cũng giúp cho những địa phương hiện nay chưa có cơ quan báo chí có loại hình báo chí, sản phẩm báo chí trực thuộc có khả năng tự chủ nhưng trong tương lai sẽ có thì sẽ có hành lang pháp lý quy định tại luật.
Cần lưu ý là chúng ta đã sáp nhập từ 63 xuống còn 34 tỉnh, TP. Chẳng những dân số, mà hoạt động kinh tế - xã hội của các địa phương này đã tăng lên nhiều lần so với trước. Do đó nhu cầu của chính quyền, của người dân, của doanh nghiệp, của xã hội nói chung đối với báo chí cũng tăng lên và đang phát triển cùng với sự phát triển chung của địa phương. Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị yêu cầu công tác thể chế phải góp phần kiến tạo phát triển, tránh những cách quy định tạo ra điểm nghẽn hay thu hẹp phát triển của xã hội.
Quy định về cơ quan báo chí tại Điều 16 Luật Báo chí sửa đổi
1. Cơ quan báo chí thực hiện một hoặc một số loại hình báo chí, có một hoặc một số sản phẩm báo chí, có cơ quan báo chí trực thuộc theo quy định của luật này.
2. Cơ quan báo chí phải có giấy phép do cơ quan quản lý nhà nước về báo chí cấp mới được hoạt động.
3. Cơ quan báo chí có tư cách pháp nhân, có con dấu, tài khoản theo quy định của pháp luật. Cơ quan tạp chí khoa học do cơ quan chủ quản quyết định.
4. Cơ quan báo chí phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích quy định trong giấy phép hoạt động báo chí và nhiệm vụ được giao.
5. Cơ quan tạp chí khoa học được xuất bản nhiều tạp chí khoa học.
6. Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính; được thành lập phù hợp với chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
7. Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí.
8. Chính phủ quy định chi tiết cơ chế đặc thù về tài chính đối với từng cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện phù hợp với mức độ tự chủ.
Hành lang pháp lý cần thông thoáng, hướng tới tương lai
. Để không đánh mất các thương hiệu báo lớn đã có lịch sử hàng chục năm qua, phải chăng dự thảo luật cần được điều chỉnh lại, theo hướng trao cơ chế đặc thù cho báo chí TP.HCM và Hà Nội, thưa ông?
+ Đặc điểm của hoạt động báo chí ở hai địa phương này là đã có một số loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc có số lượng độc giả lớn, thậm chí là món ăn tinh thần hằng ngày từ nhiều năm của một số lượng lớn người dân không chỉ ở các địa phương đó, mà còn của cả nước. Những báo chí này, trong nhiều năm qua đã vừa là diễn đàn để công dân thực hiện quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí hiến định của người dân, đồng thời cũng là phương tiện truyền thông quan trọng và hiệu quả của cơ quan lãnh đạo Đảng của địa phương trong việc phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục, tuyên truyền pháp luật và đấu tranh phòng, chống tội phạm. Phần lớn cơ quan báo chí đó có khả năng tự chủ về tài chính từ nhiều năm nay.
Thể chế hóa cứng nhắc, san bằng cho tất cả địa phương, từ lâu đã tạo ra điểm nghẽn và lực cản cho phát triển của nhiều địa phương. Chính vì vậy, vừa qua, Chính phủ đã đề xuất và QH đã thông qua nhiều cơ chế đặc thù cho một số địa phương, điển hình là Thủ đô Hà Nội và TP.HCM. Không có lý do gì mà hoạt động báo chí ở hai nơi này lại không được áp dụng một số quy định đặc thù để tiếp tục duy trì sự phát triển và đóng góp cho sự phát triển của địa phương. Như đã nói, theo tinh thần Nghị quyết 66, thể chế hóa nên kiến tạo cho các nguồn lực xã hội đang có tiếp tục phát triển hơn nữa và tránh triệt tiêu hay hạn chế phát triển.
Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị yêu cầu công tác thể chế phải góp phần kiến tạo phát triển, tránh những cách quy định tạo ra điểm nghẽn hay thu hẹp phát triển của xã hội.
. Vậy cơ chế đặc thù đó cụ thể là gì thưa ông? Cho phép báo chí TP.HCM, Hà Nội trở thành cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện (trong đó các báo hiện nay trở thành cơ quan báo chí trực thuộc) hay cho phép có cơ quan báo chí trực thuộc trong cơ quan báo và phát thanh, truyền hình thuộc thành ủy hay một phương án khác?
+ Tôi đề nghị thiết kế khoản 7 Điều 16 của dự thảo như sau: Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có thể có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc. Một số tỉnh ủy, TP có thể thành lập cơ quan báo và phát thanh, truyền hình theo mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện quy định tại khoản 6 điều này.
. Theo ông, việc áp dụng cơ chế đặc thù trong lĩnh vực báo chí tại TP.HCM và Hà Nội có thể mang lại những tác động tích cực nào đối với công tác truyền thông, tuyên truyền và phát triển kinh tế - xã hội của hai TP này nói riêng và cả nước nói chung?
+ Nếu chúng ta thể chế Luật Báo chí theo tinh thần của Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị như tôi đề xuất thì hành lang pháp lý đã thông thoáng, rộng mở, bao quát cả cái chung và cái riêng, cái hiện tại và cái tương lai. Như vậy việc cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy có thể tổ chức thành cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện không còn là cơ chế đặc thù chỉ với hai địa phương này. Nơi nào có điều kiện thì làm ngay, chưa có thì chưa làm, trong tương lai phát triển lên, có điều kiện thì làm. Tất nhiên theo mô hình nào thì cũng có sự quản lý của Chính phủ và bộ, ngành hữu quan nhưng sự quản lý này, theo tôi, cũng nên trong tinh thần kiến tạo, phát triển của các nghị quyết của Đảng.
. Xin trân trọng cảm ơn ông.
Nhà báo LÊ XUÂN TRUNG, Phó Tổng Biên tập báo Tuổi Trẻ:
Phát huy thế mạnh của các cơ quan truyền thông đa phương tiện trung ương và địa phương
Tôi hoàn toàn thống nhất với quan điểm và định hướng chỉ đạo sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí đã ban hành năm 2016. Tuy nhiên, từ thực tiễn hoạt động báo chí, tôi xin góp ý cụ thể vào Điều 16 về các cơ quan báo chí trong hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay.
Khoản 6 quy định “Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; được có cơ chế đặc thù về tài chính theo quy định của Chính phủ”. Đây là quy định phù hợp với xu hướng phát triển của các cơ quan báo chí có phạm vi hoạt động rộng khắp cả nước, có tầm ảnh hưởng xã hội lớn, có lượng bạn đọc đông đảo, có khả năng tự chủ tài chính, có nhiều loại hình báo chí, có các cơ quan báo chí trực thuộc và có cả các đơn vị sự nghiệp trực thuộc.
Nhà báo Lê Xuân Trung, Phó Tổng Biên tập báo Tuổi Trẻ.
Trên thực tế, chúng ta đã có những cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện mặc dù chưa gọi tên như vậy một cách chính thức như TTXVN, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam…
Những cơ quan này đều đang hoạt động như tập đoàn truyền thông chủ lực đa phương tiện có đầy đủ các tiêu chí kể trên, đặc biệt là có các cơ quan báo chí trực thuộc (báo trong báo) và các đơn vị sự nghiệp trực thuộc (về in ấn, phát hành, quảng cáo, đào tạo…).
Vì thế, tôi đề nghị khoản 6 cần bổ sung “các đơn vị sự nghiệp trực thuộc” và được thể hiện lại như sau “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí và đơn vị sự nghiệp (*) trực thuộc, được có cơ chế đặc thù về tài chính theo quy định của Chính phủ”.
Không chỉ ở cấp trung ương, hiện nay chúng ta còn có các cơ quan báo chí ở địa phương cũng có quy mô lớn, có nhiều loại hình báo chí, có tầm ảnh hưởng trên cả nước, có lượng bạn đọc lớn và có khả năng tự chủ tài chính cần được quy định rõ trong Luật Báo chí sửa đổi để phát huy hết thế mạnh sẵn có và hiệu quả hoạt động của các cơ quan báo chí địa phương này.
Đó là các cơ quan báo chí ở các TP trực thuộc Trung ương, chủ yếu là ở Thủ đô Hà Nội và TP.HCM. Các cơ quan báo chí ở hai TP lớn như báo Sài Gòn Giải Phóng, Tuổi Trẻ, Pháp Luật TP.HCM, Người Lao Động, Phụ Nữ TP.HCM, Tuổi Trẻ Thủ Đô… không chỉ có tầm ảnh hưởng trong phạm vi địa phương mà đã lan tỏa hiệu quả truyền thông trên cả nước. Từ đó, góp phần cùng các cơ quan báo chí chủ lực ở trung ương thực hiện sứ mệnh định hướng, dẫn dắt dư luận, truyền thông chính sách… của báo chí cách mạng Việt Nam.
Một số cơ quan chủ quản của các báo trên đã được sáp nhập về MTTQ Trung ương và các địa phương cho nên cũng cần chuyển các báo trên về thuộc MTTQ tương ứng để bảo đảm tính kế thừa và sự đa dạng, phong phú trong hoạt động báo chí cũng như đáp ứng được nhu cầu của nhiều thành phần công chúng khác nhau trong xã hội mà lâu nay các cơ quan báo chí này đã thực hiện rất hiệu quả.
Trên cơ sở thực tế đó, tôi đề nghị khoản 7 cần được sửa đổi, bổ sung như sau: Cơ quan báo chí và phát thanh, truyền hình, cơ quan truyền thông đa phương tiện địa phương là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, MTTQ các địa phương có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí và cơ quan báo chí trực thuộc.
Như vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí sẽ làm cơ sở pháp lý vững chắc cho quá trình sắp xếp tổ chức lại hệ thống báo chí trung ương và địa phương một cách bài bản, không chỉ đáp ứng yêu cầu tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả mà còn thúc đẩy các cơ quan báo chí kế thừa và phát huy thế mạnh sẵn có, đồng thời tiếp tục phát triển trong tương lai, đặc biệt là phát triển trên không gian mạng một cách chủ động góp phần dẫn dắt, định hướng dư luận trong và ngoài nước.
LÊ THOA ghi
Làm rõ khái niệm cơ quan báo chí trực thuộc
Với việc sửa đổi, bổ sung quy định về mô hình các cơ quan báo chí, yêu cầu đặt ra là cần có quy định chuyển tiếp phù hợp, tránh tạo khoảng trống trong áp dụng pháp luật.
Trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM, Ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Đỗ Đức Hiển, cho rằng dự thảo Luật Báo chí sửa đổi cần quy định cụ thể về tiêu chí, cơ quan có thẩm quyền thành lập các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, giúp quá trình triển khai trong thực tiễn được thuận lợi hơn.
Ông Đỗ Đức Hiển, Ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội.
Có tiêu chí cụ thể
Hiện nay, theo Quyết định 362 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, có sáu cơ quan báo chí được thực hiện theo mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện, gồm: Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, TTXVN, báo Nhân Dân, báo Quân Đội Nhân Dân và báo Công An Nhân Dân. Tuy nhiên, sáu cơ quan này đang hoạt động với mô hình tổ chức, cấp quản lý và cơ chế tài chính khác nhau, chưa có sự thống nhất về nội hàm, tiêu chí.
Ông Hiển cho biết tiêu chí xác định cơ quan báo chí là các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện theo dự thảo Luật Báo chí lần này được căn cứ vào ba đặc điểm chính: Có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính và được thành lập phù hợp với chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Ảnh: TRUNG TÂN
Theo đại biểu Đỗ Đức Hiển, điều này cần được nghiên cứu kỹ bởi những căn cứ xác định như trên chưa bảo đảm tính bao quát, vừa thừa vừa thiếu. Đặc biệt là chưa làm rõ được những đặc thù về tiêu chí thành lập, cơ quan có thẩm quyền thành lập và địa vị pháp lý của mô hình báo chí lớn và quan trọng này.
Phân tích cụ thể, ông Đỗ Đức Hiển nói quy định thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện phải phù hợp với chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí là không có gì khác biệt so với cơ quan báo chí khác, bởi một trong những điều kiện được thành lập, cấp phép hoạt động của tất cả cơ quan báo chí là phải phù hợp với chiến lược này. Còn tiêu chí “có cơ chế đặc thù về tài chính” thì thực chất đó là chính sách mà cơ quan báo chí sẽ được hưởng khi được công nhận là cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện.
Ngoài ra, dự thảo luật quy định theo hướng giao Chính phủ quy định chi tiết về cơ chế đặc thù về tài chính với từng cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện nhưng chưa xác định nguyên tắc hay nội dung đặc thù đó là gì. Điều này khiến những quy định nêu trên chưa đủ rõ và cũng khó xác định…
Bảo đảm tính logic, không có khoảng trống khi vận hành
Đại biểu Đỗ Đức Hiển cũng cho rằng cần làm rõ khái niệm cơ quan báo chí trực thuộc. Đây là một trong những yêu cầu quan trọng để bảo đảm tính logic cũng như bảo đảm thể chế hóa phù hợp các quy định liên quan.
Theo ông, so với Luật Báo chí hiện hành thì khoản 1 Điều 16 của dự thảo luật đã bổ sung cụm từ “có cơ quan báo chí trực thuộc theo quy định của luật này”. Tuy nhiên, cụm từ này chỉ được đề cập đến tại khoản 6 Điều 16 quy định về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện. Trong khi đó, tại khoản 1 Điều 21 dự thảo luật quy định cơ quan báo chí hoạt động theo loại hình đơn vị sự nghiệp công lập.
“Cần làm rõ khi cơ quan báo và phát thanh, truyền hình được thành lập thêm đơn vị sự nghiệp công lập thì đơn vị đó có thể là cơ quan báo chí hay không” - ông Hiển nói và nhấn mạnh việc làm rõ nội dung này là cần thiết.
Khi làm rõ được nội dung này và có quy định cụ thể trong dự thảo luật sẽ giúp bảo đảm thể chế hóa phù hợp quy định của Ban Bí thư và bảo đảm logic với quy định tại khoản 1 Điều 16. Phân tích thêm ông nói tại Quy định 373 của Ban Bí thư có nêu “cơ quan báo và phát thanh, truyền hình hoạt động theo loại hình đơn vị sự nghiệp có thu… trường hợp cần thiết, ban thường vụ tỉnh ủy, thành ủy xem xét, quyết định cho lập thêm… đơn vị sự nghiệp trực thuộc cơ quan báo và phát thanh, truyền hình tỉnh, TP”.
Bên cạnh việc sửa đổi, bổ sung quy định về mô hình các cơ quan báo chí, theo vị ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, yêu cầu đặt ra là phải có quy định chuyển tiếp phù hợp. Quy định này sẽ giúp việc áp dụng pháp luật sau khi luật có hiệu lực thi hành được liên tục, không có khoảng trống, gây ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các cơ quan báo chí cũng như công tác quản lý nhà nước.
Phân tích thêm, đại biểu Đỗ Đức Hiển cho hay Điều 51 dự thảo luật quy định chuyển tiếp đối với các cơ quan báo chí trực thuộc tổ chức xã hội, tổ chức - xã hội nghề nghiệp. Tuy nhiên, theo ông, cần rà soát, bổ sung quy định này để tạo điều kiện sắp xếp phù hợp cho cả một số cơ quan báo chí khác thuộc địa phương đã được cấp giấy phép, đang hoạt động tốt và uy tín, có thương hiệu.
NGUYỄN THẢO
