Văn phòng Chính phủ đang lấy ý kiến các thành viên Chính phủ về dự thảo báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật BHXH (sửa đổi).
Trong đó, cơ quan soạn thảo cho biết dự luật giao cho Chính phủ quy định mức lương làm căn cứ đóng BHXH khi Nhà nước thực hiện cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang.
Kỳ họp trước chưa dự liệu hết vấn đề cải cách tiền lương
Theo Bộ LĐ-TB&XH, tại kỳ họp thứ 6 của Quốc hội diễn ra vào tháng 10-2023 chưa tính đến thời điểm thực hiện cải cách tiền lương, do đó chưa dự liệu hết được tác động của thay đổi này đến các quy định có liên quan.
Trong khi đó, theo tinh thần Nghị quyết 27 của Ban chấp hành Trung ương, khi thực hiện cải cách tiền lương sẽ “bãi bỏ mức lương cơ sở và hệ số lương hiện nay, xây dựng chế độ lương mới, theo đó mức lương cơ bản bằng số tiền cụ thể trong bảng lương mới”.
Như vậy, từ ngày 1-7-2024 khi thực hiện cải cách tiền lương sẽ phát sinh một số vấn đề liên quan đến dự thảo luật như sau:
Thứ nhất, do bãi bỏ mức lương cơ sở nên không còn căn cứ điều chỉnh tiền lương đóng BHXH để tính lương hưu; không còn căn cứ để tính hưởng một số chế độ BHXH (một số khoản trợ cấp bảo hiểm xã hội dựa trên lương cơ sở) và một số chế độ quy định ở các luật khác trong các lĩnh vực. Cụ thể như khen thưởng; bảo hiểm y tế; chế độ đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; huy động dân quân tự vệ; lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở...
Thứ hai, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của nhóm đối tượng thực hiện tiền lương do Nhà nước quy định sẽ tăng lên so với hiện hành, dẫn đến tiền đóng BHXH cũng tăng đáng kể, điều này sẽ làm tăng phần chi ngân sách Nhà nước đóng cho những đối tượng này.
Thứ ba, phát sinh chênh lệch khá lớn về lương hưu giữa người nghỉ hưu trước và sau ngày 1-7-2024 nếu không thực hiện điều chỉnh cho người nghỉ hưu trước thời điểm này khi thực hiện cải cách tiền lương.
“Nếu nghỉ hưu sau thời điểm thực hiện cải cách tiền lương từ 4-6 năm thì lương hưu của người nghỉ hưu sau khi thực hiện chính sách tiền lương đã tăng 40-50% so với những người nghỉ hưu trước đó…”- Bộ LĐ-TB&XH cho hay.
Giao chính phủ quy định mức lương đóng BHXH
Để chuẩn bị cho những vấn đề phát sinh, ngày 12-4-2024, Chính phủ có báo cáo đánh giá tác động của chính sách tiền lương mới đến việc thực hiện chính sách BHXH và đề xuất các quy định có liên quan trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Trong đó, Chính phủ đề xuất phương án cụ thể sửa đổi Điều 62 và Điều 63 của Luật BHXH năm 2014 được thể hiện tại Điều 76 và Điều 77 của dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) chỉnh lý và cho phép riêng quy định này được áp dụng từ ngày 1-7-2024 để đồng bộ, thống nhất với thời điểm thực hiện cải cách chính sách tiền lương.
Tuy nhiên, dự luật không quy định chi tiết mà giao Chính phủ quy định việc tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH khi Nhà nước thực hiện cải cách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang.
Về khoảng trống pháp lý trong thời gian chờ Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, Chính phủ đề xuất tiếp tục thực hiện các chế độ BHXH hiện đang gắn với mức lương cơ sở cho đến khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực thi hành.
Để cụ thể hóa đề xuất nhằm tiếp tục thực hiện các chế độ BHXH hiện đang gắn với mức lương cơ sở, đồng thời tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội về việc không nên quy định thành số tiền tuyệt đối, mà nên sử dụng một căn cứ khác thay thế, Chính phủ đề xuất sử dụng mức tham chiếu tính BHXH.
Mức tham chiếu tính BHXH được tính bằng 1,8 triệu đồng từ ngày 1-7-2024 thay thế cho mức lương cơ sở để thực hiện BHXH theo quy định tại Luật BHXH năm 2014 và để thực hiện BHXH theo quy định của luật này.
Mức tham chiếu tính BHXH được điều chỉnh theo quy định của Chính phủ trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH.
Như vậy, từ ngày 1-7-2024, khi thực hiện cải cách tiền lương khu vực Nhà nước mức lương cơ sở sẽ không thấp hơn mức hiện hưởng.
Vì sao phải giao Chính phủ quy định chi tiết?
Trước đó, tại các phiên họp của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ muốn đưa quy định căn cứ tiền lương đóng BHXH của khu vực Nhà nước vào dự luật. Tuy nhiên, các đại biểu cho rằng một số đề xuất chưa được cấp có thẩm quyền có ý kiến, một số vấn đề đã được báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội nêu ra nhưng chưa được giải trình thấu đáo.
Vì vậy, trong khi Chính phủ chưa xin ý kiến các cấp có thẩm quyền, trước mắt dự kiến các quy định có liên quan đến mức lương cơ sở được quy định theo hướng mức hưởng không thấp hơn mức hiện hưởng gần nhất trước khi dự luật có hiệu lực và việc điều chỉnh theo quy định của Chính phủ. Đồng thời, bổ sung vào khoản 12 Điều 142 về quy định chuyển tiếp nội dung Chính phủ quy định về mức tiền trợ cấp không thấp hơn mức hiện hưởng gần nhất trước khi luật này có hiệu lực và việc điều chỉnh.
