Tương lai nào cho Viện Cơ mật khi không còn là nơi làm việc hành chính?

Trải qua hàng năm đầy biến động, khu đất Viện Cơ mật - Tam Tòa được xem là chứng nhân lịch sử đặc biệt của vùng đất Cố đô khi đã luân chuyển qua nhiều chức năng quan trọng của từng thời kỳ.

Trả lại không gian cho di sản

Viện Cơ mật - Tam Tòa tọa lạc trên nền cũ của thủ phủ Phú Xuân, từng là trung tâm chính trị xứ Đàng Trong, sau đó trở thành kinh đô của triều đại Tây Sơn.

Dưới thời nhà Nguyễn, khu vực này từ nơi ở của các hoàng thân (trong đó có vua Minh Mạng lúc chưa đăng cơ) đến vị trí của chùa Giác Hoàng - ngôi chùa được xếp là một trong 20 thắng cảnh đất thần kinh xưa.

Năm 1903, thực dân Pháp triệt giải chùa để xây dựng ba tòa nhà mới gồm Viện Cơ Mật, Bảo tàng Kinh tế và Văn phòng hộ lý, được gọi là Tam Tòa.

Từ năm 1955 đến 1975, dưới chế độ cũ, các khu nhà này được sử dụng làm văn phòng của các cơ quan tư pháp địa phương, trong đó tòa Viện Cơ mật được dùng làm nơi xét xử các vụ án từ sơ thẩm đến thượng thẩm.

Từ năm 1975 đến 1976, Ủy ban Quân quản Trị Thiên Huế đóng và làm việc tại khu vực này. Từ năm 1976 đến 1989, Tam Tòa trở thành trụ sở của Tỉnh ủy Bình Trị Thiên, rồi Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế (1989 - 2000). Tháng 10-2000 đến nay, Tam Tòa được chuyển giao cho Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế quản lý.

Ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, cho biết đơn vị đang soạn thảo đề án trình UBND TP Huế về việc xây dựng mô hình "Trung tâm sáng tạo, trình diễn và thực hành văn hóa nghệ thuật" ngay tại khuôn viên Viện Cơ mật - nơi hiện đang là trụ sở làm việc của Trung tâm.

Theo ông Trung, Viện Cơ mật nằm trong khu vực Kinh thành Huế là di tích có giá trị lịch sử và kiến trúc đặc biệt. Việc sử dụng không gian này làm trụ sở hành chính như hiện nay chưa phát huy được hết tiềm năng vốn có của di sản.

"Theo đề án, bộ máy hành chính của Trung tâm Bảo tồn sẽ chuyển ra vị trí khác làm việc. Toàn bộ không gian Viện Cơ mật sẽ được trả lại để phục vụ cộng đồng, trở thành một không gian mở, một thực thể sống động thay vì làm văn phòng như hiện nay" - ông Trung cho biết.

Viện Cơ mật sẽ là "đại bản doanh" của sáng tạo

Sau khi chuyển đổi công năng, Viện cơ mật - Tam Tòa sẽ không chỉ là điểm tham quan mà trở thành một trung tâm sáng tạo thực thụ. Ông Trung cho rằng nơi đây sẽ là nơi hội tụ của nghệ nhân làng nghề, sinh viên nghệ thuật, kiến trúc sư và các nhà thiết kế.

"Chúng tôi muốn biến nơi đây thành không gian thực hành nghề. Sinh viên và nghệ nhân sẽ cùng làm việc, cùng sáng tạo ra các sản phẩm thủ công tinh xảo, mang hơi thở đương đại. Du khách đến đây không chỉ để ngắm kiến trúc mà còn được xem trình diễn, trải nghiệm quy trình làm nghề và mua sắm các sản phẩm văn hóa độc bản" - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn nhấn mạnh.

Mô hình này hướng tới việc giải quyết bài toán bảo tồn nghề truyền thống đang có nguy cơ mai một, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái kinh tế di sản, nơi các sản phẩm văn hóa có thể nuôi sống chính những người làm nghề.

Để hiện thực hóa khát vọng biến Viện Cơ mật thành trung tâm sáng tạo hàng đầu, ông Trung cho biết đơn vị sẽ phối hợp chặt chẽ với các trường đào tạo nghệ thuật như Học viện Âm nhạc, Đại học Nghệ thuật... để tổ chức các hoạt động định kỳ như triển lãm, seminar, festival nghệ thuật ngay trong khuôn viên di tích.

Ông Trung kỳ vọng khi đi vào hoạt động, Trung tâm Sáng tạo tại Tam Tòa sẽ là minh chứng sống động cho cam kết của Huế khi tham gia vào Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO, tạo nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.