"Bauxite Tây Nguyên - tiếp hay dừng?": Quốc hội cần đưa ra quyết sách cuối cùng

Trong dòng thời sự này, chiều 27-10, báo điện tử Vietnamnet đã tổ chức bàn tròn trực tuyến xung quanh vấn đề trên. Pháp Luật TP.HCM xin lược thuật.

Cuộc đối thoại giữa một bên gồm nhà văn Nguyên Ngọc, ông Nguyễn Thành Sơn (Giám đốc Công ty Năng lượng Sông Hồng - Tập đoàn Than, Khoáng sản Việt Nam -TKV), một bên gồm Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Bùi Cách Tuyến và ông Nguyễn Thanh Liêm (Trưởng Ban Nhôm-Titan, TKV) đã diễn ra sôi nổi, thẳng thắn và… không bên nào thuyết phục được bên nào. Do vậy, nhiều bạn đọc cũng như những người tham gia tranh luận đều cho rằng cần thành lập một hội đồng tư vấn độc lập đánh giá toàn diện dự án này. Đồng thời, phải đưa vấn đề bauxite lên nghị trường Quốc hội kỳ này để đưa ra một quyết sách cuối cùng.

Nên dừng mọi sự khai thác ở Tây Nguyên

Mở đầu câu chuyện, nhà văn Nguyên Ngọc cho hay hiện đã có 2.000 người ký tên đề nghị dừng dự án khai thác bauxite ở Tây Nguyên. “Tây Nguyên là địa bàn hết sức đặc biệt, liên quan nhiều vấn đề: môi trường, kinh tế, sinh thái, xã hội và cả an ninh quốc phòng… Chúng ta phá rừng 35 năm qua rồi, rừng nguyên sinh gần hết, chỉ còn ít rừng trồng, giờ lại đào đất nữa là phá đến tận cùng Tây Nguyên. Hơn nữa, văn hóa Tây Nguyên là văn hóa rừng, khi không còn rừng sẽ không còn văn hóa Tây Nguyên. Theo tôi nên dừng mọi sự khai thác ở đây và ra sức trồng rừng nếu chúng ta muốn sống!” -nhà văn Nguyên Ngọc tâm tư.

Ông Nguyễn Thành Sơn cho rằng công nghệ xử lý bauxite của TKV giống với Hungary với cách xử lý bùn đỏ ướt rất dễ xảy ra nguy cơ vỡ hồ chứa bùn hoặc tràn bùn như Hungary. “Vấn đề hoàn thổ cũng rất đáng lo ngại. Bởi lợi thế của Tây Nguyên là lớp đất trên mặt mỏng, còn lớp quặng dày, khi khai thác xong lấy đâu ra đất hoàn thổ?” - ông Sơn nói.

“Rất tiếc thời gian này anh Sơn không được đi tham quan nên chưa cập nhật thông tin đầy đủ. Việc xử lý bùn ướt chúng tôi đã có giải pháp an toàn” - ông Nguyễn Thanh Liêm đáp lại. Ông Liêm cho biết hiện dự án có hai hồ, một hoạt động, một dự phòng, nếu có vỡ thì tràn hồ dự phòng. Ngoài ra, dự án còn thiết kế hệ thống cống thoát nước mưa, nếu xảy ra sự cố có thể đóng lại để chứa bùn trong thung lũng, không thoát ra ngoài...

Lo hồ chứa bùn chưa vỡ, “hồ kinh tế” đã vỡ

Ông Sơn cũng bày tỏ băn khoăn về hiệu quả kinh tế mang tính may rủi 50/50 của dự án, được đích danh Chủ tịch Hội đồng quản trị TKV Đoàn Văn Kiển nói trước đây. Tuy nhiên, ông Liêm khẳng định: “Chúng tôi đã tính toán các khoản thuế, chi phí đầu vào,… thì vẫn có hiệu quả! Nói hiệu quả 50/50 là nói đến mức rủi ro cao chứ không phải không hiệu quả. Hơn nữa, tính toán này là cách đây vài năm rồi nên mất tính thời sự”.

Ông Sơn bắt giò lại ngay: “Hồ bùn đỏ có thể bây giờ chưa vỡ ngay nhưng “hồ kinh tế” thì bắt tay vào đã thấy vỡ rồi. Giá alumina năm 2011 trên thị trường thế giới không vượt 270 USD mà giá của TKV đưa ra hơn 360 USD. Chưa kể, theo dự báo đến năm 2013, sản lượng khai thác bauxite trên thế giới có thể dư thừa đến 16 triệu tấn. Xét quan hệ cung cầu, năm 2011 đã vỡ rồi, đến 2013 càng vỡ, không còn năm ăn, năm thua nữa đâu!”.

“Chúng tôi đã bỏ hẳn 150 triệu đồng mua tài liệu để đánh giá hiệu quả, giá cả hẳn hoi rồi. Hơn nữa, chúng tôi luôn có dự án dự phòng. Các chi phí phát sinh hiện nay vẫn nằm trong tính toán của các nhà tư vấn” - ông Liêm nhấn mạnh và vẫn quả quyết bài toán kinh tế của dự án đã tính toán đầy đủ hết các yếu tố từ vận tải, thuế và các chi phí… Nghe vậy, ông Sơn phản ứng: “Anh Liêm nói dẹp thuế đi thì làm sao dẹp được!”. “Tôi nói là dẹp thuế xuất khẩu thôi!” - ông Liêm đính chính. Ông Sơn không đồng tình: “Khai thác tài nguyên, thuế đương nhiên phải có! Lẽ ra với trách nhiệm đối với xã hội anh phải chịu thuế cao như dầu khí mới phải! Nếu bảo xem xét dẹp thuế xuất khẩu nữa thì tính đến hiệu quả kinh tế làm gì!”.

THU HẰNG - NGUYỄN DÂN lược thuật