Năm 1991, theo dữ liệu điều tra dân số của World Bank, dân số của Ukraine là 52 triệu người. Từ một trong những quốc gia đông dân nhất châu Âu kể từ khi Liên Xô tan rã, trong suốt hơn ba thập niên qua, dân số Ukraine liên tục giảm đến mức báo động.
Tương lai dân số nước này đang đứng trước nhiều nguy cơ từ bên trong lẫn bên ngoài. Nhà nghiên cứu chính trị Yevhen Hilbovytsky tại ĐH Công giáo Ukraine cho biết vấn đề nhân khẩu học sẽ là vấn đề lớn nhất Ukraine phải đối mặt trong thế kỉ 21.
Những con số “chấn động”
Tại Diễn đàn Tương lai Nhân khẩu học ở thủ đô Kiev hôm 22-4, Bộ trưởng Bộ Chính sách xã hội Ukraine - bà Oksana Zholnovych cảnh báo rằng dân số nước này đang sụt giảm tới mức báo động và trong suốt những năm gần đây, dân số Ukraine “đã giảm đi hàng triệu người”.
Tờ Kyiv Post dẫn số liệu từ Quỹ dân số Liên Hợp Quốc cho thấy tính đến năm 2024 dân số của Ukraine ước tính khoảng 37,9 triệu người. Trước đó 2 năm, khi Nga chưa tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt vào Ukraine, dân số nước này khoảng 42 triệu người, theo dữ liệu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Ukraine.
Kể từ năm 1960 cho đến trước năm 2022, chưa bao giờ dân số Ukraine giảm xuống dưới 40 triệu dân.
Trên thực tế, tỉ lệ sinh của Ukraine giảm trong suốt nhiều năm qua. Theo Kyiv Post, Ukraine có tỉ lệ sinh thấp nhất lịch sử vào năm 2023. Theo Bộ Tư pháp Ukraine, hơn 187.000 trẻ em được sinh ra ở nước này vào năm 2023. Con số này thấp hơn 32% so với năm 2021, khi có 273.700 trẻ được sinh ra.
Vì vậy, cũng không bất ngờ nếu Ukraine là một trong số những quốc gia có tỉ lệ sinh thấp nhất thế giới. Theo công ty phân tích dữ liệu OpenDataBot, tỉ lệ sinh tại nước này giảm 7% kể từ 2015, tờ The Guardian đưa tin.
Theo đài NPR, nghiên cứu cho thấy trung bình cần có 2,1 con trên mỗi gia đình để duy trì dân số ổn định. Trong khi đó, ở Ukraine, con số đó chỉ là 1,16.
Oleksandra Gladun – Phó giám đốc Viện Nhân khẩu học và Nghiên cứu Xã hội Ptukha (Ukraine) nói với Kyiv Post: “Trong năm 2020, cứ mỗi 100 người sinh ra thì có 210 người chết. Năm 2021, con số đó là 263 người chết trên 100 người sinh ra”.
Ngoài ra, Ukraine còn phải đối mặt tình trạng dân số già. Bộ Chính sách xã hội Ukraine dự đoán đến năm 2035, số người trên 65 tuổi sẽ chiếm 1/5 dân số. Bên cạnh đó, theo kênh Al Jazeera, Ukraine sẽ đối mặt cuộc khủng hoảng dân số khi chỉ có dưới 30 triệu dân mà hơn 10 triệu người đã nghỉ hưu.
Tổ chức Ân xá Quốc tế cho biết Ukraine là một trong những quốc gia có tỉ lệ già hóa dân số cao nhất thế giới. Tương lai của Ukraine đang đối mặt nhiều khó khăn hơn bao giờ hết.
Không chỉ do xung đột
Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky hồi tháng 2 cho biết khoảng 31.000 binh sĩ Ukraine đã thiệt mạng kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ.
Theo NPR, xung đột cũng là một trong lý do khiến nhiều người dân quyết định không chịu sinh con. Nhiều người dân lo ngại về an ninh quốc gia và xung đột bạo lực kể từ năm 2014 – thời điểm Nga sáp nhập bán đảo Crimea. Người dân Ukraine mong muốn sinh con trong môi trường an toàn và đầy đủ điều kiện. Tuy nhiên, tình hình xung đột Nga-Ukraine hiện nay càng khiến người dân nước này không muốn sinh con.
Ngoài ra, Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn (UNHCR) ước tính 6 triệu người đã rời khỏi Ukraine kể từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt. Những điều trên làm dân số nước này sụt giảm đáng kể.
Bên cạnh đó, nhiều nguyên nhân khác khiến dân số Ukraine giảm. Cô Svitlana Aksyonova – nghiên cứu sinh của Viện Nhân khẩu học và Nghiên cứu Xã hội Ptukha lại cho rằng suy giảm dân số là hệ quả của đại dịch COVID-19. “Nhiều người dân quyết định hoãn kế hoạch sinh con cho tới khi tình hình an toàn hơn” – cô Aksyonova giải thích.
Mặt khác, tình hình kinh tế ngặt nghèo tại Ukraine khiến nhiều người dân quyết định từ bỏ quê hương, tìm kiếm một công việc tại đất nước khác. Theo Al Jazeera, ít nhất 8 triệu người Ukraine làm việc ở nước ngoài. Đối với nhiều người trẻ, họ quyết định tìm kiếm công việc tại Liên minh châu Âu (EU) vì mức lương cao hơn và cơ hội phát triển sự nghiệp.
Nhà phân tích Aleksey Kushch ở Kiev (Ukraine) nói với Al Jazeera rằng Ukraine rất cần chiến dịch hồi hương dành cho người di cư. Tuy nhiên điều này chỉ được thực hiện khi chiến sự kết thúc, hơn nữa là khi kinh tế hồi phục trở lại.
Làm gì để giải quyết vấn đề dân số của Ukraine?
Theo tờ Kyiv Post, Bộ Chính sách xã hội Ukraine đã có những chiến lược để giải quyết vấn đề suy giảm dân số, trong đó chủ yếu xoay quanh việc hỗ trợ và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.
Ngoài ra, Giám đốc Viện Nhân khẩu học của Học viện Khoa học Quốc gia Ukraine - bà Ella Libanova cho biết ở trong thời đại mà phụ nữ có công việc ổn định, cần phải tạo sự linh hoạt để phụ nữ có thể sinh con và chăm con. Ngoài ra, bà Libanova còn khuyến khích thêm những công việc cụ thể cho người lớn tuổi.
Theo chuyên gia, để giải quyết vấn nạn người dân “tha hương” tìm việc ở những nước khác, Ukraine nên tiến hành cải cách kinh tế, đưa ra nhiều cơ hội hấp dẫn để thu hút người dân quay trở lại.
