Bộ Công Thương đang xây dựng Dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT). Đáng chú ý, tại dự thảo luật, cơ quan soạn thảo đã đề nghị quy định các hình thức hoạt động TMĐT, các chủ thể tham gia vào hoạt động TMĐT, quyền và nghĩa vụ liên quan.
Đặc biệt, Bộ Công Thương đã đưa ra nhiều quy định về quản lý hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài.
Sẽ quản lý chặt sàn thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài
Trong dự thảo tờ trình gửi Chính phủ về dự thảo Luật TMĐT, Bộ Công Thương đề xuất nền tảng phải có lựa chọn ngôn ngữ là tiếng Việt hoặc sử dụng tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” hoặc đạt ngưỡng giao dịch (chính phủ sẽ quy định chi tiết đối với ngưỡng giao dịch này) với người mua tại Việt Nam, phải thành lập pháp nhân tại Việt Nam.
Trường hợp có quy định khác tại điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, chủ quản nền tảng phải chỉ định một pháp nhân tại Việt Nam theo ủy quyền để thực hiện các trách nhiệm pháp lý của chủ quản nền tảng theo quy định của pháp luật.
Dự thảo luật cũng quy định thêm trách nhiệm của người bán nước ngoài trên các nền tảng thương mại điện tử, phải thực hiện các quy định về xuất khẩu, nhập khẩu và các trách nhiệm của người bán theo quy định tại luật này.
Đồng thời dự thảo còn đề xuất thêm điều kiện và trách nhiệm của pháp nhân được uỷ quyền tại Việt Nam đối với nền tảng TMĐT trung gian, nền tảng mạng xã hội xã hội hoạt động TMĐT và nền tảng tích hợp đa dịch vụ.
Theo đó nhóm này phải liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định tại điều này trực tiếp dẫn đến thiệt hại cho người mua. Việc xác định mức bồi thường thực hiện theo quy định tại pháp luật dân sự.
Đối với nền tảng mạng xã hội hoạt động Việt Nam, cơ quan soạn thảo cũng đưa ra chi tiết về điều kiện hoạt động, trách nhiệm đối với chủ quản của nền tảng.
Đơn cử chủ quản phải xác thực điện tử danh tính người bán có địa điểm kinh doanh trong nước theo quy định của pháp luật về định danh và xác thực điện tử. Song song là xác thực danh tính người bán nước ngoài thông qua các giấy tờ hợp pháp hóa lãnh sự.
Chủ quản của nền tảng mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử cũng phải có công cụ kiểm duyệt tự động nội dung thông tin do người bán khởi tạo trước khi cho phép hiển thị trên nền tảng theo quy định của pháp luật.
Bộ Công Thương cho rằng việc ban hành một luật chuyên ngành TMĐT chuyên biệt sẽ không chỉ giải quyết các vấn đề hiện tại mà còn định hình tương lai của lĩnh vực TMĐT, đảm bảo sự phát triển cân bằng giữa quản lý nhà nước, quyền lợi người tiêu dùng và lợi ích doanh nghiệp.
Cần công bằng trong kinh doanh
Ở góc độ nhà kinh doanh, ông Bùi Tùng, Giám đốc kinh doanh của một thương hiệu ngành may mặc cho biết, trong năm 2024, một số số sàn TMĐT xuyên biên giới như Temu, Shein... chưa đăng ký hoạt động ở Việt Nam nhưng vẫn cho người dùng tải ứng dụng (app), mua hàng và thanh toán trên nền tảng này với phiên bản tiếng Việt.
Đáng chú ý, giá bán của các sản phẩm này đang gây nhiều áp lực cho doanh nghiệp trong nước - vốn phải chịu nhiều áp lực chi phí đến từ nền tảng và các quy định hiện hành khi kinh doanh.
Do đó, dự thảo Luật quy định các điều kiện, trách nhiệm và nghĩa vụ đối với các nền tảng thương mại điện tử của thương nhân tổ chức nước ngoài là vô cùng cần thiết.
Ông Tùng cũng đề xuất thêm, Luật cần quy định chi tiết hơn nữa về trách nhiệm của chủ quản hoặc pháp nhân của mạng xã hội có yếu tố thương mại điện tử.
Bởi so với các quy định của sàn thương mại điện tử đang hoạt động tại Việt Nam, mạng xã hội mới là "khoảng trống" về pháp lý, thuế, phí và chính sách bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
"Luật phải cần cân đối tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng cho doanh nghiệp dù là môi trường trực tiếp hay trực tuyến"- ông Tùng nói.
Tuy nhiên, đối với vấn đề này, đại diện Hội đồng kinh doanh Hoa Kỳ Asean lại cho rằng, Dự thảo Luật việc xếp mạng xã hội vào nhóm nền tảng trung gian và quy định nghĩa vụ tương đương là chưa phù hợp.
Theo đó, mạng xã hội có chức năng chính không phải là TMĐT, do đó, việc áp dụng các nghĩa vụ tương tự như với sàn TMĐT là thiếu công bằng. Đơn vị này cho rằng, cần điều chỉnh để trách nhiệm pháp lý tương xứng với tính chất, chức năng và quyền lợi thực tế của các nền tảng này.
Cạnh đó, cần bổ sung thêm các chính sách ưu đãi cho nền tảng trung gian như miễn thuế, hỗ trợ kết nối với các sàn TMĐT nước ngoài, hỗ trợ thủ tục hành chính và thực hiện các nghĩa vụ pháp lý liên quan.
Tiến tới xây dựng khung pháp lý chung
Với vấn đề này, quan điểm của Bộ Công Thương thì cho rằng, trong thực tiễn, nhiều mạng xã hội như Facebook, TikTok, Zalo... đã trở thành nền tảng giao dịch hàng hóa, dịch vụ quy mô lớn, không chỉ đơn thuần là kênh chia sẻ nội dung.
Cùng với đó là sự xuất hiện của nhiều mô hình livestream bán hàng, chốt đơn, thanh toán trực tiếp, sử dụng kho ảo, logistics tích hợp ngay trên nền tảng MXH. Vì thế dự thảo Luật đã quy định riêng nghĩa vụ của mạng xã hội tại Điều 19 dự thảo Luật.
Đại diện Shopee thì đề xuất nền tảng xuyên biên giới nên được đánh giá và giám sát theo cùng tiêu chuẩn như doanh nghiệp nội địa, nhằm bảo đảm môi trường cạnh tranh công bằng, và đảm bảo việc thu thuế đúng giữa các chủ thể kinh doanh.
Ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam (Vecom) cũng cho rằng, hiện nay chúng ta đang tiến tới xây dựng khung pháp lý chung, trong đó phân định rõ khái niệm và trách nhiệm chung của từng mô hình.
Do đó để chi tiết hóa vào từng vướng mắc của doanh nghiệp, nhà bán thì sẽ cần có các Nghị định hướng dẫn, phù hợp với tình hình thực tiễn.
Đơn cử, nếu để hạn chế hàng giá rẻ vào Việt Nam, việc quy định trách nhiệm của người bán, chủ thể/pháp nhân của sàn là chưa đủ. Để quản lý cần có thêm các quy định rào cản kỹ thuật chi tiết về truy xuất nguồn gốc, các tiêu chuẩn đo lường hàng hóa nhập khẩu.
"Tôi cũng nhấn mạnh rằng, chúng ta chỉ nên quản lý và hạn chế các hàng giá rẻ kém chất lượng gây ảnh hưởng trực tiếp tới nhà bán hàng và người tiêu dùng trong nước. Không nên lấy thước đo về giá để cấm cản việc tự do thương mại.
Bởi thực tế việc các nhà bán hàng nước ngoài tận dụng thương mại điện tử để bán hàng tại Việt Nam cũng giống như nhà bán hàng Việt tận dụng thương mại điện tử để xuất khẩu hàng hóa"- ông Minh nói.
Trong dự thảo tờ trình gửi Chính phủ về dự thảo Luật TMĐT, Bộ Công Thương thông tin, việc phát triển TMĐT xuyên biên giới là xu thế tất yếu khách quan. Tuy nhiên nếu không kiểm soát, TMĐT xuyên biên giới sẽ tạo điều kiện thuận lợi để hàng hóa nước ngoài, đặc biệt là giá rẻ từ quốc gia khác xâm nhập thị trường Việt Nam. Qua đó gây sức ép lớn cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước, khiến doanh nghiệp “đuối” về giá, thậm chí phải giảm giá hoặc ngừng hoạt động.
Điều này cũng dẫn tới các rủi ro như kiểm soát chất lượng hàng nhập khẩu qua TMĐT, rủi ro như hàng giả, hàng kém chất lượng, gian lận giao dịch, cũng như việc đảm bảo cạnh tranh công bằng và bảo vệ sản xuất trong nước…
Hiện nay chính sách của Việt Nam không đặt ra giới hạn về số lượng hay loại hình hàng hóa nhập khẩu qua phương thức TMĐT. Trong khi đó, nhiều quốc gia khác áp dụng các quy định chặt chẽ đối với hàng hóa nhập khẩu qua TMĐT.
Điều này vô hình chung tạo ra sự bất lợi và một sân chơi không công bằng cho hàng hóa Việt Nam khi tham gia cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Vì vậy, dự thảo Luật đã có các điều khoản quy định điều kiện hoạt động thương mại điện tử Việt Nam của các tổ chức, cá nhân nước ngoài.
.
