Lịch sử hình thành
Ngày 23/2/1868, Thống đốc Pháp tại miền Nam Việt Nam là Lagradìere đã đặt viên đá đầu tiên trên khoảng đất rộng 12ha tại trung tâm thành phố Sài Gòn để xây dựng Dinh toàn quyền Đông Dương, với chủ ý phô trương uy thế chính quyền thực dân ở châu Á.
Dinh được đặt tên là Dinh Norodom và được thiết kế theo phong cách cổ điển mang chút lãng mạn tân Baroc. Chi phí xây dựng dinh đã “ngốn” 1/4 ngân sách thuộc địa. Dinh hoàn thành vào năm 1871.
Từ tháng 3 đến tháng 9/1945, Dinh trở thành nơi làm việc của chính quyền Nhật ở Việt Nam.
Dinh Thống Nhất ngày nay. Nguồn: Internet
Sau khi Nhật thất bại trong Chiến tranh thế giới thứ II, Pháp trở lại chiếm Nam Bộ, Dinh Norodom lại trở thành trụ sở làm việc của bộ máy chiến tranh xâm lược của Pháp ở Việt Nam.
Ngày 7/9/1954, Dinh được bàn giao cho chính quyền Ngô Đình Diệm. Ngô Đình Diệm đã đổi tên Dinh thành Dinh Độc lập.
Từ đó, Dinh Độc lập trở thành nơi ở của gia đình Ngô Đình Diệm và là nơi chứng kiến nhiều biến cố chính trị.
Ngô Đình Diệm đã duy trì chế độ độc tài gia đình trị, dồn dân vào ấp chiến lược, thi hành luật 10/59 lê máy chém khắp miền Nam, không những gây phẫn uất trong nhân dân mà còn gây ra sự bất bình trong nội các chính quyền Sài Gòn.
Ngày 27/2/1962, phe đảo chính đã cử hai viên phi công quân đội Sài Gòn là Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc lái 2 máy bay AD6 ném bom làm sập toàn bộ phần chính cánh trái của Dinh.
Do không thể khôi phục lại, Ngô Đình Diệm đã cho xây một dinh thự mới ngay trên nền đất cũ, nhưng vẫn giữ tên gọi Dinh Độc lập.
Dinh được xây dựng theo đồ án thiết kế của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ - người Việt Nam đầu tiên đoạt Giải "Khôi nguyên La Mã" (Pháp).
Dinh được khởi công ngày 1/7/1962. Công trình đang xây dựng dở dang thì Ngô Đình Diệm bị phe đảo chính giết chết ngày 2/11/1963. Do vậy, ngày khánh thành 31/10/1966 người chủ tọa buổi lễ là Nguyễn Văn Thiệu và Nguyễn Văn Thiệu cũng là người có thời gian sống ở dinh thự này lâu nhất (từ tháng 10 năm 1967 đến ngày 21/4/1975.
Từ đó, Dinh Độc lập là cơ quan đầu não của Chính quyền Sài Gòn, là nơi chứng kiến sự can thiệp quân sự của nước ngoài gây chiến tranh tàn khốc ở Việt Nam, là nơi ra đời nhiều chính sách phản lại nhân dân của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Văn Thiệu.
Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, 10 giờ 45 ngày 30/4/1975 xe tăng mang số hiệu 843 của quân giải phóng thuộc Đại đội 4, Tiểu đoàn 1, Lữ đoàn xe tăng 230, Quân đoàn 2 dẫn đầu đội hình đã húc nghiêng cổng phụ của Dinh Độc lập; tiếp đó, xe tăng mang số hiệu 390 đã húc tung cổng chính tiến thẳng vào Dinh.
11 giờ 30 cùng ngày, Trung úy Bùi Quang Thận - Đại đội trưởng chỉ huy xe 843 đã hạ lá cờ ba sọc xuống, kéo cờ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam lên. Cờ phấp phới tung bay trên nóc Dinh Độc lập, kết thúc 30 năm chiến tranh gian khổ và anh dũng của dân tộc.
Cũng chính vào giờ phút này, Tổng thống cuối cùng của Việt Nam Cộng hòa là Dương Văn Minh cùng toàn bộ nội các của chính quyền Sài Gòn đã tuyên bố đầu hàng vô điều kiện chính quyền cách mạng.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, quân và dân ta đã thực hiện được ý nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nhân dân hai miền Nam-Bắc đã sum họp một nhà. Tinh thần và ý chí của nhân dân Việt Nam là độc lập dân tộc và thống nhất nước nhà đã toàn thắng.
Tháng 11 năm 1975, Hội nghị hiệp thương chính trị thống nhất hai miền Nam Bắc đã diễn ra tại đây. Sau hội nghị này, Dinh được đổi tên thành Hội trường Thống nhất hay Dinh Thống Nhất.
Năm 1976, Dinh được Nhà nước đặc cách công nhận là Di tích lịch sử văn hóa Dinh Độc lập (Quyết định số 77A/VHQĐ ngày 25/6/1976).
Ngày nay, Dinh Thống nhất là di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng được đông đảo du khách trong nước và nước ngoài đến tham quan.
Mỗi năm, Dinh đón khoảng 500.000 du khách đến chiêm ngưỡng công trình kiến trúc và tìm hiểu về những giá trị lịch sử gắn liền với nó.
Về kiến trúc của Dinh Độc lập
Dinh Độc lập là một công trình kiến trúc độc đáo của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ. Dinh được khởi công xây dựng ngày 1/7/1962 và khánh thành ngày 31/10/1966.
Khi thiết kế, kiến trúc sư Ngô Viết Thụ muốn tìm một ý nghĩa văn hóa cho công trình, nên mọi sự xếp đặt từ bên trong nội thất cho đến tiền diện bên ngoài, tất cả đều tượng trưng cho triết lý cổ truyền, nghi lễ phương Đông và cá tính của dân tộc.
Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ đã kết hợp hài hoà giữa nghệ thuật kiến trúc hiện đại với kiến trúc truyền thống phương Đông.
Toàn thể bình diện của Dinh làm thành hình chữ "Cát", có nghĩa là tốt lành, may mắn. Vẻ đẹp kiến trúc của Dinh còn được thể hiện bởi bức rèm hoa đá mang hình dáng những đốt trúc thanh tao bao xung quanh tầng hai.
Đi vào bên trong Dinh, tất cả các đường nét kiến trúc đều dùng đường ngay sổ thẳng.
Sân trước của Dinh là một thảm cỏ hình oval có đường kính 102m. Màu xanh của thảm cỏ tạo ra một cảm giác êm dịu, sảng khoái ngay khi bước qua cổng.
Chạy dài theo suốt chiều ngang của đại sảnh là hồ nước hình bán nguyệt. Trong hồ thả hoa sen và hoa súng gợi nên hình ảnh những hồ nước yên ả ở các ngôi đình, ngôi chùa cổ kính của Việt Nam.
-Dinh có diện tích 120.000m2 (300m x 400m), được giới hạn bởi bốn trục đường chính, đó là:
Đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa ở phía Đông Bắc (mặt chính của Dinh);
Đường Huyền Trân Công Chúa ở phía Tây Nam (mặt sau);
Đường Nguyễn Thị Minh Khai ở phía Tây Bắc (phía bên trái);
Đường Nguyễn Du ở phía Đông Nam (phía bên phải).
- Dinh có 4 khu nhà:
+ Khu nhà chính hình chữ T diện tích mặt bằng là 4.500m2, nằm ở vị trí trung tâm của khu đất. Đây từng là nơi ở và làm việc Tổng thống ngụy quyền Sài Gòn.
Khu này có ba tầng, hai gác lửng, một sân thượng, một tầng nền và một tầng hầm. Tổng diện tích sử dụng là 20.000m2 chia làm 95 phòng. Mỗi phòng có 1 chức năng riêng, kiến trúc và các trang trí phù hợp với mục đích sử dụng của mỗi phòng.
+ Khu nhà hai tầng phía đường Nguyễn Du, hiện nay là nơi làm việc của Ban Giám đốc Hội trường Thống Nhất.
+ Khu nhà hai tầng phía góc đường Nguyễn Du - Huyền Trân Công Chúa, trước 1975 là khu nhà ở của tiểu đoàn bảo vệ Dinh Độc lập. Sau 1975 là nơi ở của đại đội 1 trung đoàn cảnh vệ 180.
Hiện nay khu này đã được cải tạo thành khu nhà khách của Văn phòng Chính phủ.
+ Khu nhà trệt phía góc đường Huyền Trân Công Chúa - Nguyễn Thị Minh Khai, trước 1975 là khu sinh hoạt của đội cận vệ phi hành đoàn lái máy bay cho Nguyễn Văn Thiệu và của bộ phận chăm sóc vườn cây.
Hiện đã được cải tạo thành khu nhà nghỉ trưa và bếp ăn tập thể của cán bộ công nhân viên Hội trường Thống Nhất.
Ngoài các khu nhà trên, ở góc trái Dinh phía đường Nguyễn Thị Minh Khai còn có một nhà bát giác đường kính 4m, xây trên một gò đất cao, chung quanh không xây tường, mái ngói cong cổ kính làm nơi hóng mát, thư giãn.
Xen giữa bốn khu nhà trên là những bãi cỏ xanh mướt, vườn cây cổ thụ, những chậu cây cảnh quý và bốn sân tennis phía sau khu nhà chính.
Theo Phương Dung (Vietnam+)
