Sáng 9-6, Quốc hội (QH) đã nghe Chính phủ báo cáo về kết quả lấy ý kiến nhân dân và tiếp thu, chỉnh lý dự thảo BLDS (sửa đổi) cũng như báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật về dự luật này. Liên quan đến quy định về quyền nhân thân của cá nhân trong dự luật, Chính phủ đã xin ý kiến QH về hai vấn đề còn nhiều ý kiến tranh luận trái chiều là quyền đối với họ tên và việc chuyển đổi giới tính.
Không ảnh hưởng an ninh quốc gia, đạo đức xã hội
Về quyền đối với họ tên, dự thảo quy định: “Tên của công dân Việt Nam và người không quốc tịch thường trú tại Việt Nam phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam; không đặt tên bằng số, bằng một ký tự mà không phải là chữ. Họ, tên của một người không được vượt quá hai mươi lăm chữ cái”.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường giải thích trước QH: Việc đặt họ tên tuy là quyền nhân thân của cá nhân nhưng Nhà nước cũng cần phải đề ra những quy định cần thiết để định hướng cho cá nhân thực hiện quyền này. Mặt khác, thực tiễn thi hành pháp luật cho thấy có nhiều trường hợp đặt họ tên không phù hợp với tập quán, thuần phong mỹ tục mà cơ quan hộ tịch vẫn phải đăng ký vì không có cơ sở pháp lý để từ chối...
Theo ông Cường, đây là nội dung mới, hạn chế quyền nhân thân của cá nhân mà không dựa trên các lý do đã được quy định tại khoản 2 Điều 14 Hiến pháp 2013 nên Chính phủ trình QH xem xét, quyết định.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý, quy định hạn chế về cách đặt tên, độ dài của tên là không cần thiết.Ảnh: TTXVN
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý, quy định hạn chế về cách đặt tên, độ dài của tên là không cần thiết. Việc đặt tên bằng số, bằng một ký tự hay quá dài không ảnh hưởng tới quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng. “Đề nghị ban soạn thảo làm rõ những nội dung này để bảo đảm thể chế hóa quy định của Hiến pháp về tôn trọng quyền con người, quyền công dân” - ông Lý nói.
Liên quan đến quyền đối với họ tên, dự thảo còn quy định: “Cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi tên và chữ đệm trong các trường hợp sau đây: Đối với người dưới 14 tuổi thì mọi trường hợp không bị hạn chế”.
Ủy ban Pháp luật đề nghị bỏ quy định này với lập luận: Theo quy định của BLDS hiện hành, mọi trường hợp đề nghị thay đổi họ tên đều phải có lý do nhất định để tránh sự tùy tiện. Trẻ em dưới 14 tuổi là độ tuổi đang phát triển, chưa định hình về mặt tính cách, tâm lý nên cần cân nhắc thận trọng việc cho phép các em quyền được thay đổi tên, chữ đệm trong bất kỳ trường hợp nào. Hơn nữa, quy định này cũng không phù hợp với Luật Hộ tịch.
Không thừa nhận việc chuyển giới
Về việc chuyển đổi giới tính, khoản 2 Điều 36 dự thảo quy định: “Nhà nước không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính. Trường hợp cá nhân đã chuyển đổi giới tính thì có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền thay đổi hộ tịch và có các quyền nhân thân khác theo quy định tại khoản 1 điều này”.
Theo ông Phan Trung Lý, việc thừa nhận hay không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính không chỉ liên quan đến quyền nhân thân của một cá nhân mà kèm theo đó là rất nhiều vấn đề xã hội phát sinh, chẳng hạn như hành lang pháp lý cho việc áp dụng các biện pháp y học để chuyển đổi giới tính, vấn đề công nhận hôn nhân đồng giới, sự phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội và truyền thống, phong tục tập quán của Việt Nam... Vấn đề này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng.
Cũng theo ông Lý, dự thảo một mặt quy định Nhà nước không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính nhưng mặt khác lại quy định quyền của người đã chuyển đổi giới tính (được yêu cầu thay đổi hộ tịch và có các quyền nhân thân khác liên quan). “Ủy ban Pháp luật cho rằng đây là vấn đề hết sức nhạy cảm trong xã hội. Nếu đã không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính thì cũng không cho phép được thay đổi hộ tịch và các quyền nhân thân khác theo giới tính mới” - ông Lý nói.
