Vào lúc 13h30 ngày 6-12, báo Pháp Luật TP.HCM sẽ tổ chức Diễn đàn “TP.HCM – Gỡ vướng cho kinh tế xanh” với sự tham gia của lãnh đạo bộ, ban ngành, lãnh đạo TP.HCM, chuyên gia, đại diện ngân hàng cùng hàng trăm doanh nghiệp.
Nhân dịp này, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (Bộ TN&MT) nhấn mạnh chuyển đổi xanh, phát triển bền vững là xu thế tất yếu trên toàn cầu, nếu không đẩy nhanh quá trình này chúng ta sẽ tụt hậu, sớm bị loại khỏi cuộc chơi chung của thế giới.
Chậm trễ chuyển đổi xanh có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng
. Thưa ông, những năm qua vấn đề giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi kinh tế xanh được đề cập nhiều, tuy nhiên nhiều tổ chức trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp đang rất bỡ ngỡ, khó khăn và thách thức đối với vấn đề này. Xin ông cho biết các khó khăn thách thức đó cụ thể là gì?
+ PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi tuần hoàn, chuyển đổi xanh là xu hướng phát triển bền vững trên toàn cầu. Không ít doanh nghiệp trong nước, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức trong quá trình chuyển đổi.
Trước hết là hạn chế về mặt kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng về quản trị môi trường, năng lực hấp thụ tài chính xanh, công nghệ xanh, cũng như đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về kinh tế xanh.
Tôi lấy ví dụ một thỏa thuận vừa được thông qua tại COP29, từ nay đến năm 2035 các nước giàu cam kết hỗ trợ 300 tỷ USD mỗi năm cho các nước nghèo để ứng phó biến đổi khí hậu. Tuy nhiên khả năng tiếp cận nguồn hỗ trợ này của chúng ta còn hạn chế.
Mặt khác, nhiều quy định pháp luật quốc tế và trong nước chưa thống nhất, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong nước trong quá trình đáp ứng các tiêu chuẩn, yêu cầu của quốc tế về chuyển đổi xanh. Cụ thể như vấn đề thẩm định phát thải để doanh nghiệp có thể tiếp cận tài chính xanh, tài chính khí hậu và các cơ chế tài chính thông qua thị trường tín chỉ cácbon.
Bên cạnh đó, áp lực cạnh tranh quốc tế cũng ngày càng gia tăng khi các thị trường lớn như Mỹ, EU, và Nhật Bản yêu cầu khắt khe hơn về các tiêu chuẩn bền vững, từ việc giảm phát thải cácbon, biên giới cácbon, biên giới chống phá rừng, đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm. .
.Ông có thể phân tích những mặt lợi và hại nếu nước ta nói chung và doanh nghiệp không đẩy nhanh tiến độ hoà nhập với cuộc chơi này của thế giới?
+ PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Như tôi đã nói ở trên, chuyển đổi xanh, phát triển bền vững là xu thế tất yếu của thế giới. Nếu Việt Nam và cộng đồng doanh nghiệp trong nước không nhanh chóng bắt kịp xu hướng này, hậu quả có thể vô cùng nghiêm trọng đối với thương mại và đầu tư.
Ở cấp độ quốc gia, việc chậm trễ trong chuyển đổi xanh sẽ dẫn đến nguy cơ bị đứt gãy chuỗi cung ứng, chấm dứt thương mại và thu hút đầu tư. Hàng hoá của chúng ta sẽ bị áp thuế cao, hoặc bị từ chối nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn xanh của các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản.
Việc tiếp tục khai thác tài nguyên thiếu bền vững sẽ làm gia tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường, cạn kiệt tài nguyên và các tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu. Chẳng hạn như ngập lụt, hạn hán và mất cân bằng sinh thái, tác động đến phát triển kinh tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của hàng triệu người dân.
Đối với doanh nghiệp, việc chậm trễ trong chuyển đổi xanh sẽ khiến doanh nghiệp mất đi khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế, bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu, mất đi thị trường xuất khẩu quan trọng và gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn từ các quỹ tài chính xanh.
Sản xuất gây hại môi trường có thể dẫn đến chi phí xử phạt ngày càng cao do các quy định pháp lý về môi trường trở nên chặt chẽ hơn, làm tăng gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp.
Thúc đẩy chuyển đổi xanh, doanh nghiệp không chỉ cải thiện hiệu quả sản xuất mà còn tiết kiệm chi phí dài hạn thông qua việc áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, tái chế nguyên vật liệu và tối ưu hóa chuỗi cung ứng, giúp tiếp cận các thị trường mới và nâng cao uy tín thương hiệu, thu hút đầu tư quốc tế.
Chuyển đổi xanh, phát triển bền vững là xu thế tất yếu trên toàn cầu, nếu không đẩy nhanh quá trình này chúng ta sẽ tụt hậu, sớm bị loại khỏi cuộc chơi chung của thế giới-
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ
Việt Nam đã, đang thể hiện sự sẵn sàng
.Từ chủ trương, đến chính sách cụ thể, Việt Nam đã và đang chuẩn bị như thế nào để đẩy nhanh việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, phát triển bền vững, đạt mục tiêu đưa mức phát thải ròng bằng “0” vào 2050 và nhiều cam kết khác với quốc tế, thưa ông?
+ PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Việt Nam đã, đang thể hiện sự sẵn sàng và nỗ lực đồng bộ trong việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, phát triển bền vững, với mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Hiện chúng ta đã ban hành Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050, Nghị quyết 120/NQ-CP về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu và hàng loạt kế hoạch, quyết định khác của các cấp thẩm quyền… để thực hiện các cam kết với quốc tế tại hội nghị COP26.
Về pháp lý, Việt Nam đã ban hành Luật Bảo vệ môi trường 2020, với các điều khoản thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), tín dụng xanh, và trái phiếu xanh, tạo điều kiện để doanh nghiệp tham gia vào các mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững.
Các cơ chế như thị trường tín chỉ cácbon và các chính sách thuế liên quan đến phát thải khí nhà kính đang được xây dựng và thử nghiệm nhằm khuyến khích giảm phát thải.
Trong lĩnh vực năng lượng, Chính phủ đã ban hành Quy hoạch điện VIII, định hướng phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và sinh khối, đồng thời giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch. Các chương trình như "Chuyển đổi năng lượng công bằng" (Just Energy Transition Partnership - JETP) hợp tác với các quốc gia phát triển đã mở ra cơ hội tiếp cận nguồn tài trợ và chuyển giao công nghệ xanh cho Việt Nam.
Về tài chính, Việt Nam đang tích cực thúc đẩy tài chính xanh thông qua các chính sách hỗ trợ vay vốn ưu đãi, khuyến khích phát hành trái phiếu xanh và thu hút nguồn đầu tư quốc tế vào các dự án bền vững. Nhiều ngân hàng trong nước đã bắt đầu triển khai các sản phẩm tín dụng xanh và đánh giá các dự án dựa trên tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị (ESG).
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng tập trung tăng cường nhận thức và năng lực cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân thông qua các chương trình đào tạo, nâng cao năng lực và chiến dịch truyền thông.
Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý môi trường, theo dõi phát thải, và thúc đẩy các nền tảng giao dịch cácbon cũng đang được ưu tiên triển khai.
Tôi cho rằng chuyển đổi xanh không chỉ là yêu cầu bắt buộc, mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững, gia tăng giá trị thương hiệu và lòng tin từ người tiêu dùng
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ
.Thưa ông, Nhà nước có chính sách cụ thể để gì hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước theo hướng chuyển đổi xanh, giảm phát thải, kinh tế tuần hoàn…?
+ PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Việt Nam đang triển khai một loạt chính sách cụ thể để hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước chuyển đổi xanh, giảm phát thải và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, nhằm đạt được các cam kết quốc tế về phát triển bền vững.
Cụ thể, Nhà nước đã đưa ra chính sách tài chính và tín dụng xanh để khuyến khích, hỗ doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, và các dự án giảm phát thải. Hàng loạt ngân hàng lớn trong nước như BIDV, VietinBank đã triển khai các sản phẩm tín dụng xanh nhằm đáp ứng nhu cầu đầu tư của doanh nghiệp trong lĩnh vực này.
Đặc biệt, Chính phủ cũng đẩy mạnh hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ, thông qua các chương trình hợp tác, tài trợ, thoả thuận quốc tế; thúc đẩy xây dựng thị trường tín chỉ cácbon; hỗ trợ đầu tư vào điện mặt trời, điện gió; khuyến khích tái chế, tái sử dụng chất thải, phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường.
Đồng thời, Chính phủ cũng tích cực đối thoại và điều chỉnh các quy định theo chuẩn quốc tế, đặc biệt từ các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu, giúp doanh nghiệp trong nước điều chỉnh chiến lược xuất khẩu và phát triển phù hợp với tiêu chuẩn toàn cầu.
Những nỗ lực đồng bộ này đã tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp chuyển đổi xanh, giúp tăng cường năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, và góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia tiên phong trong phát triển kinh tế xanh.
Cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững
.Phóng viên: Ông có lời khuyên, đề nghị cụ thể nào đối với doanh nghiệp trong nước để họ có sự chuẩn bị, sẵn sàng tham gia vào cuộc chơi này hay không?
+ PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Tôi cho rằng chuyển đổi xanh không chỉ là yêu cầu bắt buộc, mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững, gia tăng giá trị thương hiệu và lòng tin từ người tiêu dùng.
Vì vậy, các doanh nghiệp cần chủ động nâng cao nhận thức về kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và các cam kết giảm phát thải, hiểu rõ về lợi ích lâu dài của mô hình phát triển bền vững và các rủi ro nếu chậm trễ trong việc chuyển đổi. Từ đó xây dựng chiến lược xanh rõ ràng, phù hợp với đặc thù ngành nghề và năng lực tài chính của mình.
Trong đó, đầu tư vào công nghệ và nâng cao hiệu quả quản lý là yếu tố then chốt. Ở khâu này, các doanh nghiệp có thể tận dụng các nguồn lực sẵn có từ các chương trình hỗ trợ của nhà nước hoặc quốc tế, như: vay vốn tín dụng xanh hoặc các dự án hợp tác về chuyển giao công nghệ, chú trọng đến việc triển khai các mô hình kinh tế tuần hoàn, chẳng hạn như tái chế nguyên liệu, tái sử dụng chất thải hoặc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và gió.
Cạnh đó, doanh nghiệp cần tích cực tham gia vào các thị trường mới như thị trường tín chỉ cácbon; đầu tư vào việc đo lường và giám sát mức phát thải, thiết lập hệ thống báo cáo minh bạch, xây dựng chuỗi sản xuất, cung ứng và tiêu dùng bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn của quốc tế; mở rộng mạng lưới liên kết, học hỏi từ các mô hình thành công trong và ngoài nước…
Xin cảm ơn ông!
