Rạng sáng 31-7, lãnh đạo chính trị của Hamas - ông Ismail Haniyeh đã bị ám sát ngay tại thủ đô Iran, theo đài Al Jazeera.
Hamas cáo buộc Israel nã tên lửa vào nơi ở của ông Haniyeh ở thủ đô Tehran (Iran) và vụ việc xảy ra chỉ vài giờ sau khi ông tham dự lễ tuyên thệ nhậm chức của tân tổng thống Iran Masoud Pezeshkian. Israel không thừa nhận trách nhiệm trong vụ này.
Lãnh đạo Hamas Ismail Haniyeh, thường trú tại Qatar, là một trong những nhân vật cấp cao nhất quản lý vấn đề quan hệ quốc tế của Hamas và là nhân vật chủ chốt trong đàm phán ngừng bắn Hamas - Israel.
Lãnh tụ tối cao Iran - ông Ayatollah Ali Khamenei đã ra lệnh cho Iran tấn công trực tiếp vào Israel để trả đũa vụ Israel ám sát ông Haniyeh, tờ The New York Times dẫn lời 3 quan chức Iran được thông báo về lệnh này.
Tuy nhiên, không rõ Iran sẽ phản ứng mạnh đến đâu và liệu họ có tấn công kiềm chế để tránh leo thang hay không, như nước này đã làm vào tháng 4 khi nã loạt tên lửa và máy bay không người lái (UAV) vào Israel để trả đũa vụ đại sứ quán Iran tại Syria bị không kích.
Vụ ám sát khó làm lung lay Hamas
Dù vụ ám sát lãnh đạo Hamas Ismail Haniyeh khiến Trung Đông dậy sóng, khiến căng thẳng dâng cao nhưng các nhà phân tích cho rằng việc ông Haniyeh bị ám sát khó có thể gây bất ổn cho Hamas về lâu dài, theo The New York Times.
Ông Ibrahim Madhoun - học giả thân cận với Hamas ở Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) - cho rằng vụ ám sát ông Haniyeh là một đòn mạnh, nhưng Hamas đã từng phải đối mặt tình huống này. Một số nhà lãnh đạo chính trị, quân sự của nhóm đã từng bị ám sát trong quá khứ nên nhóm có thể vượt qua một cách mạnh mẽ hơn.
Trước đây, đã có nhiều thủ lĩnh Hamas bị Israel sát hại bao gồm ông Ahmed Yassin - người sáng lập và lãnh đạo tinh thần của Hamas - bị ám sát năm 2004; ông Salah Shehadeh - người sáng lập cánh vũ trang của Hamas - bị sát hại năm 2002; ông Abdel Aziz Rantisi - lãnh đạo cấp cao của Hamas ở Gaza - bị ám sát năm 2004 và ông Ahmed al-Jabari - một chỉ huy cấp cao nhất của Hamas - bị ám sát vào năm 2012.
Còn ông Mkhaimar Abusada - GS khoa học chính trị ở TP Gaza - cho rằng Hamas hoạt động phụ thuộc vào thể chế, cấu trúc tổ chức của mình chứ không phải vào các cá nhân cụ thể và điều đó đã giúp họ vượt qua những vụ ám sát các lãnh đạo của nhóm.
“Hamas có sự tập trung vào một số người nhất định. Tuy nhiên, sự vắng mặt của những người này không tạo ra khoảng trống bởi vì Hamas có các thể chế và các thể chế này sẵn sàng lấp đầy bất kỳ khoảng trống nào” - ông Abusada nhận định.
Ai sẽ thay ông Haniyeh?
Người lãnh đạo chính trị tiếp theo của Hamas, kế nhiệm ông Haniyeh, có thể sẽ là một nhân vật sống bên ngoài Bờ Tây và Gaza vì người đảm nhiệm vị trí này thường phải đi công tác. Khi ông Haniyeh được bầu làm lãnh đạo văn phòng chính trị Hamas, ông ở lại TP Gaza - quê hương ông, nhưng sau đó ông cùng một số thành viên trong gia đình chuyển đến Doha (Qatar).
Theo ông Azzam Tamimi - tác giả một cuốn sách về Hamas, Hội đồng Shura của Hamas có thể sẽ chọn người lãnh đạo tiếp theo và trong khoảng thời gian cơ cấu lại lãnh đạo thì Hamas ít nhiều sẽ cảm nhận được khoảng trống mà ông Haniyeh để lại.
Theo nhà quan sát này, ông Khaled Meshal - cựu Chánh văn phòng chính trị Hamas - là một trong số những ứng cử viên sáng giá thay thế ông Haniyeh. Ông Meshal đã sống ở Doha từ lâu và thường ngồi cạnh ông Haniyeh trong các cuộc gặp với các bộ trưởng và chức sắc đến thăm.
“Ông ấy có thể thu hút được được nhiều sự đồng thuận ở Hamas hơn bất kỳ ai khác” - học giả Tamimi, người đã là bạn của ông Meshal trong nhiều thập niên, nhận định.
Ngoài ra, ông Tamimi cho biết hai nhân vật cấp cao của Hamas ở Doha là Mousa Abu Marzouk và Khalil al-Hayya, cũng có thể là ứng cử viên cho vị trí này.
Trong những tháng gần đây, ông Haniyeh đã dành phần lớn thời gian của mình để liên lạc với các nhà đàm phán Qatar và Ai Cập về việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas, cũng như truyền đạt quan điểm của Hamas tới các bên sau các cuộc thảo luận nội bộ của nhóm này.
GS Abusada cho rằng Hamas có khả năng rút khỏi các cuộc đàm phán ngừng bắn với Israel, ít nhất là trong vài ngày hoặc vài tuần tới, nhưng cuối cùng tổ chức này sẽ phải quay trở lại đàm phán để ngăn chặn cuộc chiến và mang lại hòa bình cho người Palestine ở Gaza.
Theo ông Abusada, nhóm này có rất ít lựa chọn để tự mình đáp trả vụ ám sát lãnh đạo Hamas Ismail Haniyeh, vì cánh quân sự của nhóm đã bị suy yếu sau 10 tháng chiến đấu với Israel tại Gaza. Tuy nhiên, nhóm này có thể đáp trả bằng cách mở một cuộc tấn công ở Bờ Tây hiện do Israel kiểm soát.
Tuy nhiên, ông Abusada cho rằng nếu Iran dồn sức đáp trả thay Hamas vì vụ ám sát diễn ra trong lãnh thổ Iran thì sẽ đặt ra thách thức đáng kể hơn nhiều đối với Israel.
