Ngày 17-10, Lực lượng Phòng vệ Israel cho biết đã tiêu diệt lãnh đạo của nhóm vũ trang Hamas - ông Yahya Sinwar. Thông tin được đưa ra chưa đầy 3 tháng sau khi ông Sinwar lên kế nhiệm lãnh đạo Ismail Haniyeh, người bị ám sát tại Iran hôm 31-7.
Toàn cảnh vụ việc
Người phát ngôn Lực lượng Phòng vệ Israel Doron Spielman nói với đài CNN rằng ông Sinwar bị tiêu diệt hôm 16-10 trong một chiến dịch của Israel. Khi đó, bộ binh và xe tăng Israel có mặt tại một địa điểm ở TP Rafah (miền nam Dải Gaza) vì tin rằng “những chỉ huy khủng bố cấp cao” của Hamas đang ở trong khu vực.
Binh sĩ Israel bị tấn công bằng hỏa lực nên đã đáp trả bằng hỏa lực xe tăng. Sau đó, khi đến kiểm tra tòa nhà, lực lượng Israel nhận ra ông Sinwar đang nằm giữa đống đổ nát.
Ông Spielman nói thêm rằng lãnh đạo Hamas được tìm thấy cùng với ba người, “một trong số đó là người đã ở bên cạnh ông Sinwar suốt thời gian qua, đó là chỉ huy tiểu đoàn của lữ đoàn Khan Younis”.
“Toàn bộ mục tiêu hoạt động của chúng tôi trong khu vực này là buộc ông Sinwar và các chỉ huy khác phải ra khỏi boongke bằng cách sử dụng thông tin tình báo rất chính xác ở một số khu vực nhất định” - người phát ngôn nói thêm.
Đến ngày 17-10, sau khi xét nghiệm DNA và sử dụng hồ sơ nha khoa để xác nhận danh tính, Lực lượng Phòng vệ Israel khẳng định "ông Sinwar đã bị loại”. Hamas chưa bình luận về thông tin.
Sau vụ việc, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu gọi việc ám sát ông Sinwar là “khởi đầu cho một ngày mới” và là “một dấu mốc quan trọng” trong sự suy tàn của Hamas ở Dải Gaza. “Cái ác đã phải chịu một đòn nặng nề, nhưng nhiệm vụ trước mắt của chúng ta vẫn chưa hoàn thành” - ông Netanyahu nói thêm.
Ngoại trưởng Israel - Israel Katz gọi vụ tiêu diệt lãnh đạo Hamas là “thành tựu quân sự và đạo đức của lực lượng Israel”. Tương tự, Đại sứ Israel tại Liên Hợp Quốc (LHQ) Danny Danon cho rằng cái chết của ông Sinwar là “câu trả lời” của Tel Aviv trước câu hỏi “tại sao [Israel] vẫn ở Dải Gaza một năm sau ngày 7-10-2023”.
Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 17-10 nói rằng cái chết của ông Sinwar đánh dấu khoảnh khắc nhẹ nhõm cho “Israel, cho Mỹ và cho thế giới” và mở ra cơ hội cho “ngày sau” ở Gaza khi Hamas không còn cầm quyền.
“Yahya Sinwar là một trở ngại không thể vượt qua để đạt được tất cả các mục tiêu đó. Trở ngại đó không còn nữa. Nhưng trước mắt vẫn còn nhiều việc phải làm” - theo ông Biden.
Đại diện Lầu Năm Góc xác nhận việc Mỹ đã “giúp cung cấp thông tin và tình báo liên quan” các lãnh đạo Hamas. Tuy nhiên, quan chức này nhấn mạnh rằng vụ tấn công nhắm vào ông Sinwar là “một hoạt động của Israel, không có lực lượng Mỹ nào trực tiếp tham gia”, theo hãng tin Reuters.
Trong ngày, lãnh đạo các nước Đức, Pháp, Ý, Anh… và Tổng thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cùng lên tiếng về vụ việc, tin rằng sự kiện này sẽ thúc đẩy tình hình ở Dải Gaza tốt đẹp hơn.
Trong khi đó, phái đoàn Iran tại LHQ nói rằng sự ra đi của ông Sinwar sẽ củng cố “tinh thần kháng cự”. “Ông ấy sẽ trở thành hình mẫu cho người trẻ, những người sẽ tiếp tục con đường của ông hướng tới giải phóng Palestine. Chừng nào còn sự chiếm đóng và xâm lược, thì sự kháng cự sẽ còn tiếp diễn” - theo thông cáo của phái đoàn.
Tình hình sẽ diễn tiến thế nào?
Giới quan sát cho rằng việc ông Sinwar bị loại sẽ một chiến thắng chính trị và chiến lược lớn đối với Israel.
“Đây là khoảnh khắc bin Laden” - ông Nimrod Novik, cựu cố vấn cấp cao của cố Thủ tướng Israel Shimon Peres, nói với trang Vox, so sánh việc ông Sinwar bị ám sát với việc Mỹ tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden.
Theo ông Novik, cái chết của ông Sinwar là một cơ hội to lớn để Thủ tướng Netanyahu “tuyên bố chiến thắng” và thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn theo hướng mà Israel đã đưa ra vào cuối tháng 5. Thỏa thuận này ban đầu được Hamas đồng thuận nhưng sau đó sụp đổ vì ông Netanyahu đưa thêm các điều khoản bổ sung.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, thông tin về cái chết của ông Sinwar cũng sẽ khiến Israel chuyển trọng tâm về Gaza thay vì Lebanon và Iran như những ngày gần đây vì nhiều người lo ngại rằng Hamas có thể giết các con tin Israel còn lại để trả thù cho sự ra đi của lãnh đạo nhóm này.
Về phía Hamas, sự ra đi của ông Sinwar để lại một khoảng trống quyền lực lớn trong Hamas và có nguy cơ khiến nhóm này mất quyền kiểm soát ở Gaza. Theo tờ The Economist, Israel giờ đây đã loại bỏ “bộ ba cứng rắn” của Hamas ở Gaza gồm ông Sinwar, ông Muhammad Deif và ông Marwan Issa cùng hơn một nửa số lãnh đạo cấp cao của nhóm này ở dải đất.
Ngay sau khi có thông tin lãnh đạo Hamas Yahya Sinwar bị Israel tiêu diệt, đã có nhiều thân nhân Israel lo ngại cho mạng sống các con tin còn đang bị Hamas giam giữ.
Nhiều nhà phân tích Israel dự đoán một số người Gaza phản đối Hamas và các nhà lãnh đạo địa phương có thể nổi lên lật đổ Hamas.
Dù vậy, Hamas vẫn còn một ban lãnh đạo bên ngoài Gaza, chủ yếu có trụ sở tại Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Lebanon. Cựu Chánh văn phòng chính trị Hamas - Khaled Meshal, một đối thủ của ông Sinwar, là một cái tên tiềm năng để thay thế. Ông Mesha là một nhân vật thực dụng hơn và đã phản đối mối quan hệ với Iran, vốn được tăng cường dưới thời ông Haniyeh và ông Sinwar.
Bên cạnh đó, Hamas cũng còn hàng ngàn chiến binh ở Gaza. Theo ông Jonathan Lord, giám đốc Chương trình An ninh Trung Đông tại viện nghiên cứu Center for a New American Security (trụ sở Mỹ), cái chết của ông Sinwar “không dẫn đến thay đổi nào đối với năng lực quân sự của Hamas”.
Một số ý kiến cho rằng trong tình cảnh lao đao hiện tại, Hamas có thể tận dụng 101 con tin còn lại để kích hoạt một thỏa thuận ngừng bắn cho phép nhóm này tiếp tục kiểm soát Gaza. Các chuyên gia cho rằng kịch bản này sẽ giúp hạ nhiệt căng thẳng trên toàn Trung Đông.
Theo The Economist, ít nhất là trong thời điểm hiện tại, Iran và một số nhóm trục kháng chiến mong muốn cuộc chiến ở Gaza tạm ngưng vì đã chứng kiến quá nhiều tổn thất. Nhóm vũ trang Hezbollah (Lebanon) mất lãnh đạo Hassan Nasrallah cùng nhiều nhân vật cấp cao, các địa điểm của nhóm Houthis (Yemen) vừa bị Mỹ ném bom hôm 17-10,...
Thế nên, dường như chìa khóa cho thỏa thuận ngừng bắn tiềm năng giữa Israel-Hamas và xa hơn là mục tiêu giảm thang căng thẳng Trung Đông nằm ở việc Israel có chấp nhận để Hamas tiếp tục kiểm soát Gaza hay không.
Chân dung ông Yahya Sinwar
Sinh ra tại TP Khan Younis vào năm 1962, ông Sinwar là thành viên của Hamas kể từ khi nhóm này thành lập vào năm 1987.
Ông Sinwar nổi tiếng là người trung thành với Hamas một cách cực đoan. Ông này từng bị bắt vì tội giết người và bắt cóc vào năm 1988 và bị bỏ tù tại Israel.
Trong thời gian ở tù, ông Sinwar được cho là đã học tiếng Do Thái, đọc sách và phương tiện truyền thông Israel để tìm hiểu về Israel.
Sáu năm sau khi ra khỏi tù, ông Sinwar trở thành lãnh đạo Hamas ở Gaza. Ông Sinwar được cho là kiến trúc sư chính trong cuộc tấn công của Hamas vào Israel ngày 7-10-2023.
Sau khi nhà lãnh đạo chính trị Hamas Haniyeh bị ám sát, ông Sinwar lên thay.
